Evaluation of Historical Inns within the Scope of Biophilic Patterns

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 301 - 313, 20.09.2025

Aslı Taş , Güneş Mutlu Avinç

https://doi.org/10.54864/planarch.1718451

Öz

Biophilic design is an approach that strengthens the bond between nature and humans. Examining the compatibility of historical and cultural heritage with biophilic design principles can guide environmentally friendly and sustainable design approaches for today's buildings. In line with this objective, this study comparatively analyzes seven inns (Sarıhan, Alayhan, Ağzıkarahan, Sultanhanı, Tepesidelikhan, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Caravanserai and Dolay Han) and four Roman mansiones (Mansiones Romana Convento di Sant'Antuono, Mansio Romana De Aquis Origins, Thésée Loir et Cher Mansiones and Cold Knap Roman Mansio) in the Cappadocia region in terms of biophilic design principles. In this qualitative study, spatial and visual analyses were conducted within the scope of 14 biophilic design principles developed by Browning et al. (2014). The findings reveal that both building types establish strong connections with nature, especially in criteria such as the use of natural materials, passive air conditioning solutions, natural light and ventilation, interior-courtyard relationship and shelter. However, some biophilic elements such as the water element, biomorphic forms, risk/hazard and dynamic light were used partially or in a limited way in both inns and mansiones. In conclusion, these buildings reflect many aspects of biophilic principles in the historical context and emphasized that traditional architecture can be a strong reference source for modern biophilic design.

Anahtar Kelimeler

Inn , caravanserai , mansiones , Cappadocia , biophilic approach

Tarihi Hanların Biyofilik Örüntüler Kapsamında Değerlendirilmesi

Öz

Biyofilik tasarım doğa ile insan arasındaki bağı güçlendiren bir yaklaşımdır. Tarihi ve kültürel mirasın biyofilik tasarım ilkeleriyle uyumunu incelemek, günümüz yapıları için çevre dostu ve sürdürülebilir tasarım yaklaşımlarına rehberlik edebilir. Bu hedef doğrultusunda çalışmada Kapadokya bölgesindeki yedi han (Sarıhan, Alayhan, Ağzıkarahan, Sultanhanı, Tepesidelik Han, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kervansarayı ve Dolayhan) ile Roma Dönemine ait dört mansiones yapısının (Mansiones Romana Convento di Sant’Antuono, Mansiones Romana De Aquis Origins, Thésée Loir et Cher Mansiones ve Cold Knap Roman Mansiones) biyofilik tasarım ilkeleri açısından karşılaştırmalı analiz edilmektedir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada Browning et al. (2014) tarafından geliştirilen 14 biyofilik tasarım ilkesi kapsamında mekansal ve görsel analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, her iki yapı türünün de özellikle doğal malzeme kullanımı, pasif iklimlendirme çözümleri, doğal ışık ve havalandırma, iç mekan-avlu ilişkisi ve sığınma gibi kriterlerde doğayla güçlü bağlantılar kurduğunu ortaya koymuştur. Ancak hem hanlarda hem de mansioneslerde su öğesi, biyomorfik formlar, risk/tehlike ve dinamik ışık gibi bazı biyofilik unsurlar kısmen ya da kısıtlı bir şekilde kullanılmıştır. Sonuç olarak, bu yapılar tarihi bağlamda biyofilik ilkelerin birçok yönünü yansıtmaktadır ve geleneksel mimarinin modern biyofilik tasarım için güçlü bir referans kaynağı olabileceğini vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Han , kervansaray , mansiones , Kapadokya , biyofilik yaklaşım

Kaynakça

• Abdelaal, M. S., & Soebarto, V. (2019). Biophilia and Salutogenesis as restorative design approaches in healthcare architecture. Architectural Science Review, 62(3), 195-205. DOI:10.1080/00038628.2019.1604313
• Adam, J.P. (1994). Roman Building. London: Routledge, pp. 289-290. https://doi.org/10.4324/9780203984369
• Akok, M. & Özgüç, T. (1956). Sarıhan, Belleten, 20,79, 379-383.
• Almusaed, A., & Almssad, A. (2006). Biophilic architecture: The concept of healthy sustainable architecture. In PLEA2006-The 23rd Conference on Passive and Low Energy Architecture, Geneva, Switzerland, 6-8 September 2006 (pp. 383-387). Universite de Geneve.
• Altun, A. (1988). Azıkara Han, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 1, s.482.
• Altun, A. (1989). Alay Hanı, DĠA, II. s. 348.
• Arseven, C.E. (1946). Türk Sanatı Tarihi. Milli Eğitim Basımevi, s.144.
• Aslanapa, O. (1983). Ortaçağ’da Türklerin İleri Bir Yardım Müessesesi, Kervansaraylar. Türk Kültürü, 5, 12-14.
• Aslanapa, O. (1993). Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı. s.152.
• Aslanapa, O. (2017). Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, 15.Basım, s.175. ISBN 978-975-14-1663-6.
• Avinç, G. M. (2024). Mimaride Biyofilik Tasarım için Metinden Görüntü Üretme Potansiyeli Olan Yapay Zeka Araçlarının Kullanımı. Black Sea Journal of Engineering and Science, 7(4), 641-648. https://doi.org/10.34248/bsengineering.1470411
• Baş, A. (2009). Öresun (Tepesi Delik) Hanı'nda Temizlik ve Restorasyon Çalışmaları, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yayınları No: 1, İstanbul, s. 70-71.
• Browning, W.D., Ryan, C.O., & Clancy, J.O. (2014). Patterns of biophilic design. New York: Terrapin Bright Green, LLC, 3-4. https://www.terrapinbrightgreen.com/reports/14-patterns/
• Caruana, I., & Morgan, G.C. (1996). A Forum or ‘Mansio’ in Carlisle? Society for the Promotion of Roman Studies, 27, 345-353. https://doi.org/10.2307/527051
• Çayırdağ, M. (1988). Kayseri'de Vakıf Kütüphaneleri ve Matbah Emini Hacı Efendi Kütüphanesi, Vakıflar Dergisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayı: 20, Ankara, s. 272
• Çetintürk, N. (1986). Aksaray, Niğde Çevresindeki Türk Eserleri. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Doktora Tezi, 161-221.
• Coburn, A., Kardan, O., Kotabe, H., Steinberg, J., Hout, M. C., Robbins, A., & Berman, M. G. (2019). Psychological responses to natural patterns in architecture. Journal of Environmental Psychology, 62, 133-145. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.02.007
• Colmenero, A.R. (1996). Mansiones y Mutationes en la Via Nova. Cadernos de Arqueologia, II(12-13), 89-112 (in German).
• De Capraris, G. (2021). Il Convento di Sant'Antuono: Monumento Extraurbano di Sant'Agata di Puglia. Edizioni del Rosone. ISBN 978-88-3335-117-9 (in Italian)
• Demir, T., & Söğüt, M. A. (2024). Biyofilik Tasarımın Konutlarda; Kullanıcı Psikolojisine ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Kırklareli Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 3(2), 69-89.
• Deniz, B. (2007). Alay Han (Ed. Hakkı Acun), Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss. 51-76.
• Denktaş, M. (1997). İncesu Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi. Vakıflar Dergisi, 26,193-224.
• Determan, J., Akers, M. A., Albright, T., Browning, B., Martin-Dunlop, C., Archibald, P., & Caruolo, V. (2019). The impact of biophilic learning spaces on student success. Retrieved from https://cgdarch.com/wp-content/uploads/2019/12/The-Impact-of-Biophilic-Learning-Spaceson-Student-Success.pdf (last access: 21.06.2025).
• Dursun, Ş. (2016). Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Süsleme (Tez No: 471168). [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez Merkezi.
• Durukaya, A. (2007). Sultanhanı, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 141-161.
• Erdmann, K. & Erdmann, H. (1976). Das Anatolische Karavansaray Des 13. Jahrhunderts, Berlin. (in German)
• Erdmann, K. (1966). Selçuklu Kervansarayları. Ön Asya Dergisi, XIII-XIV, 10-12.
• Gillis, K., & Gatersleben, B. (2015). A review of psychological literature on the health and wellbeing benefits of biophilic design. Buildings, 5(3), 948-963. https://doi.org/10.3390/buildings5030948
• Gökhan, İ. (2018). Selçuklular Döneminde İpekyolu Üzerinde Bulunan Sarıhan’ın Tarihçesi. Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 11, 237-246. DOI: 10.18299/cahij.262
• İlter, İ. (1969). Tarihi Türk Hanları. Karayolları Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, s.114.
• Joye, Y. (2007). Architectural lessons from environmental psychology: The case of biophilic architecture. Review of General Psychology, 11(4), 305-328. DOI:10.1037/1089-2680.11.4.305
• Karaçağ, A. (2007). Avanos Sarı Han. Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, (Ed. H. Acun), s. 211-235.
• Kellert, S. & Calabrese, E. (2015). The Practice of Biophilic Design. Retrieved from https://biophilicdesign.umn.edu/sites/biophilic-net-positive.umn.edu/files/2021-09/2015_Kellert%20_The_Practice_of_Biophilic_Design.pdf (last access: 21.06.2025).
• Kellert, S. R. (2008). Dimensions, elements, and attributes of biophilic design. Biophilic design: the theory, science, and practice of bringing buildings to life. Biophilic Design, 3-19.
• Kellert, S. R. (2012). Building for life: Designing and understanding the human-nature connection. Island press. ISBN 978-1559637218
• Konyalı, İ. H. (1974). Âbideleri ve Kitabeleri ile Aksaray Tarihi, C.1, İstanbul: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Konyalı, İ.H. (1974). Aksaray Tarihi. Cilt II, Fatih Yayınevi.
• Kuran, A. (2006). Klasik Osmanlı Mimarisi Çağının Sonlarında Yapılan iki Külliye. Vakıflar Dergisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayı: 9, Ankara, s. 251.
• Mangone, G., Capaldi, C. A., Van Allen, Z. M., & Luscuere, P. G. (2017). Bringing nature to work: Preferences and perceptions of constructed indoor and natural outdoor workspaces. Urban Forestry & Urban Greening, 23, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2017.02.009
• Nayır, Z. (1975). Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmet Külliyesi ve Sonrası (1606-1690), İTÜ Baskı Atölyesi.
• Oral, M.Z. (2014). Aksaray'ın Tarihi Önemi ve Vakıfları. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 221-248. DOI: 10.22520/tubaked.2020.22.009
• Ögel, S. (1962). Selçuklu Sanatında Çift Gövdeli Aslan Figürü. Belleten, C. XXVI, S.103, s. 529-534.
• Ökse, T. (2005). Kızılırmak ve Fırat Havzalarını Birbirine Bağlayan Eski Kervan Yolları. Bilig, no.34, Ahmet Yesevi Üniversitesi.
• Önge, Y. (1985). Modern Restorasyon Prensiplerinin Anadolu Türk Vakıf Abidelerindeki En Eski Uygulamaları. Vakıf Haftası Dergisi, 2, 41-46.
• Özbek, Y. & Arslan, C. (2008). Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Cilt 2, Kayseri 2008, s.1053. ISBN: 975‐804‐666‐7
• Özergin, M.K. (1965). Anadolu’da Selçuklu Kervansarayları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XV(20), 141-170.
• Özergin, M.K. (2011). Anadolu’da Selçuklu Kervansarayları. Tarih Dergisi, 15(20), 141-170.
• Özğan, A. O., & Aluçlu, İ. (2023). Bi̇yofi̇li̇k Tasarımın Akademi̇k Değerlendi̇rmesi̇. Turkish Journal of Forest Science, 7(2), 267-283. https://doi.org/10.32328/turkjforsci.1347473
• Özgüç, T., & Akok, M. (1956). Ağzıkara Han. Yıllık Araştırmalar Dergisi, 1, 93-95.
• Özgüç, T., & Akok, M. (1956). Sarıhan. TTK Belleten, XX(79), 379-380.
• Özgüç, T., & Akok, M. (1958). Üç Selçuklu Âbidesi Dolay Han, Kesik Köprü Kervansarayı ve Han Camii. Belleten, XXII(86), 251-252.
• Pekin, F. (2001). Kapadokya Kayalardaki Şiirsellik. İletişim Yayınları, s. 12. ISBN: 978-9750515422
• Peters, T., & D’Penna, K. (2020). Biophilic design for restorative university learning environments: A critical review of literature and design recommendations. Sustainability, 12(17), 7064. https://doi.org/10.3390/su12177064
• Ramzy, N. S. (2015). Biophilic qualities of historical architecture: In quest of the timeless terminologies of ‘life’in architectural expression. Sustainable Cities and Society, 15, 42-56. DOI:10.1016/j.scs.2014.11.006
• Ryan, C. O., Browning, W. D., Clancy, J. O., Andrews, S. L., & Kallianpurkar, N. B. (2014). Biophilic design patterns: emerging nature-based parameters for health and well-being in the built environment. ArchNet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 8(2), 62. DOI:10.26687/archnet-ijar.v8i2.436
• Salingaros, N.A. (2015). Biophilia & Healing Environments Healthy Principles for Designing the Built World; Terrapin Bright Green, LLC: New York, NY, USA, Available online: https://www.terrapinbrightgreen.com/wp-content/uploads/2015/10/Biophilia-Healing-Environments-Salingaros-p.pdf (accessed on 24.06.2025).
• Sanchez, J. A., Ikaga, T., & Sanchez, S. V. (2018). Quantitative improvement in workplace performance through biophilic design: A pilot experiment case study. Energy and Buildings, 177, 316-328. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2018.07.065
• Soderlund, J., & Newman, P. (2015). Biophilic architecture: a review of the rationale and outcomes. AIMS Environmental Science, 2(4), 950-969. DOI: 10.3934/environsci.2015.4.950
• Sturgeon, A. (2017). Creating Biophilic Buildings. Ecotone publishing. WA, USA. ISBN: 978-0997236835
• Terblanche, R., & Khumalo, D. (2024). The impact of biophilic design in university study areas on students' productivity. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 29(1-2), 99-125. DOI: 10.1108/arch-10-2023-0288
• Tu, H. M. (2022). Confirmative biophilic framework for heritage management. Plos One, 17(3), e0266113. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0266113
• Tuncer, O. C. (2007). Anadolu Kervan Yolları. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, s.115. ISBN: 978-9751942340
• Turner, W. R., Nakamura, T., & Dinetti, M. (2004). Global urbanization and the separation of humans from nature. Bioscience, 54(6), 585-590. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2004)054[0585:GUATSO]2.0.CO;2
• Uluçam, A. (2009). Sultan Hanı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37, 503-504.
• Wilson, E. O. (2017). Biophilia and the conservation ethic. In Evolutionary perspectives on environmental problems, Routledge, pp. 250-258. https://doi.org/10.4324/9780203792650-18
• Yakar, M., Yılmaz, H. M., Yıldız, F., & Mutluoğlu, Ö. (2007). İpekyolu Hanlarından Tarihi Öresin Hanı Fotogrametrik Rölöve Çalışması. Türkiye Bilimsel Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği IV. Sempozyumu, TUFUAB, Haziran.
• Yenipınar, H. (2006). Kaderine Terkedilmiş iki Han, Doğala ve Dolay Han. Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi, 6, 32-35.
• Yetiş, Ş. A., & Kaygısız, N. Ç. (2017). İpek Yolu Turizm Projesi Kapsamında Kapadokya’da Yer Alan Kervansarayların Turizme Kazandırılması. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 4(11), 522-527. DOI: https://doi.org/10.26450/jshsr.83
• Yıldırım, S. P. (2017). II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Mimari Eserleri (Tez No: 462159). [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı]. YÖK Tez Merkezi.
• Yin, J., Zhu, S., MacNaughton, P., Allen, J.G., & Spengler, J.D. (2018). Physiological and cognitive performance of exposure to biophilic indoor environment. Building and Environment, 132, 255-262. DOI:10.1016/j.buildenv.2018.01.006