İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kullanılan Risk Analizi Tekniklerinin Değerlendirilmesi İçin Bir Rehber Önerisi

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 3, 1319 - 1328, 01.10.2022

Aylin Adem

https://doi.org/10.2339/politeknik.1114897

Cited By: 2

Öz

Üretim ortamlarında İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) uygulamalarının başarılı bir şekilde yürütülmesi uygun risk değerlendirme tekniğinin başarılı bir şekilde uygulanması ile doğrudan ilişkilidir. Risk değerlendirme tekniklerinin her birinin kendine has özellikleri nedeni ile hesaplanan risk skorları farklılık gösterebilmektedir. Dahası tekniklerin uygulanmasında gereken İSG bilgi-birikim seviyesi, metotların uygulanmasındaki teknik detaylar, tekniklerin takım çalışması gerektirip-gerektirmediği, ilgili yöntemin ön hazırlık süreçlerini içerip içermediği gibi yöntem özelinde farklı yanıtların verilebileceği çeşitli durumlar bulunmaktadır. Risk değerlendirme çalışmalarının sonuçları doğrudan doğruya insan hayatı ile ilgili alınacak önlemlerle ilişkili olduğu için, risk değerlendirme çalışmalarında uygulanacak risk analizi tekniğinin hangi kriterlere göre seçileceği de önemli bir karar problemi haline gelmektedir. Öte yandan, işletmeler genelinde yapılan her türlü çalışmanın bir maliyete katlanmayı gerektirdiği göz önüne alınırsa, yöntem seçimi ekonomik gerekçeler ile de önemli bir karar olmaktadır. Bu açıklamalar ışığında bu çalışmada bir işletmede risk değerlendirme uygulamaları sırasında kullanılacak risk analizi tekniğinin taşıması gereken özelliklerin göreli önem derecelerinin belirlenmesine yönelik bir çalışma yapılmıştır. Göreli önem ağırlıkları hesaplanırken en sık kullanılan çok kriterli karar verme tekniklerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Prosesi kullanılmıştır. Yapılan uygulama sonucunda en önemli ana kriter ve alt kriter sırası ile teknik kriter, ve değerlendirme skalasının hassaslığı olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

risk analizi, risk değerlendirme, AHP, İş sağlığı ve güvenliği

A Guide Proposal for the Evaluation of Risk Analysis Techniques Used in Occupational Health and Safety

Öz

The successful implementation of Occupational Health and Safety (OHS) practices in production environments is directly related to utilizing the appropriate risk assessment technique. The calculated risk scores may differ due to the unique characteristics of each of the risk assessment techniques. Moreover, there are various situations where different answers can be given, such as the level of OHS knowledge required in the application of the techniques, the technical details, whether the techniques require teamwork, whether the technique includes preliminary preparation processes. Since the results of risk assessment are directly related to the measures to be taken regarding human life, it becomes an important decision problem according to which criteria should be considered in selection of the risk analysis technique. On the other hand, considering that all kinds of work carried out in enterprises require bearing a cost, the selection of the method is also an important decision for economic reasons. In the light of these explanations, in this paper, a study was conducted to determine the relative importance of the selection criteria of the risk analysis technique. Analytical Hierarchy Process, one of the most frequently used multi-criteria decision-making techniques, was utilized while calculating the relative importance weights of the criteria. As a result, the most important main criterion and sub criterion were determined as the technical criterion, and the sensitivity of the evaluation scale, respectively.

Anahtar Kelimeler

risk analysis, risk assessment, AHP, occupational health and safety

Kaynakça

• [1] Aker A. ve Tijen Ö.Ö., “Metal sektöründe 5x5 Matris ve Fine-Kinney yöntemi ile risk değerlendirmesi”, Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi,. 4(1):65-75 (2020).
• [2] Gölcük İ., Durmaz E.D., ve Şahin R., “Bulanık FUCOM ve bulanık çizge teorisi-matris yaklaşımı ile iş güvenliği risklerinin önceliklendirilmesi.” Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 38(1):57-70.
• [3] Adem A., Çakit E., and Dağdeviren M., “Occupational health and safety risk assessment in the domain of Industry 4.0”. SN Applied Sciences. 2(5):1-6 (2020).
• [4] Adem A. and Dağdeviren M., “A Decision-Making Framework for Total Ergonomic Risk Score Computation in Companies”. International Journal of Information Technology & Decision Making. 1-28 (2022).
• [5] Gülerer S. ve Sabır E.C., “Bir Konfeksiyon İşletmesinde Seçilmiş Ergonomik Risklerin İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Analizi ve Risk Değerlendirmesi”. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi. 37(1):237-248.
• [6] Kabakulak T., “Bir Tekstil İşletmesinde Risk Değerlendirme Uygulaması: 5x5 Matris ve HAZOP”. Karaelmas İş Sağlığı Ve Güvenliği Dergisi. 3(2):97-111 (2019).
• [7] Akkoyun Ö. ve Ekinci Ğ., “Farklı ISG-Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Bir Yeraltı Maden İşletmesinde Karşılaştırmalı Uygulanması Ve Yöntem Önerisi”, Bilimsel Madencilik Dergisi. 60(4):181-189 (2021).
• [8] Karakurt N.F., Hekimoğlu İ., ve Güneri A., “Best Worst Metodu İle İnşaat Sektöründe Risk Değerlendirmesine Yeni Bir Yaklaşim”. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 9(4):1141-1154 (2021).
• [9] Boyacı A.Ç., Solmaz M.B., ve Kabak M., “Kararsız bulanık dilsel terim setleri ile iş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirme süreci için model önerisi: Plastik sektöründe bir uygulama”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 36(2):1041-1054 (2021).
• [10] Atakol G.E., Kahriman A, Bağdatlı S., ve Furat B. “Yerüstü Patlatmasında İş Güvenliği Risk Değerlendirme Yöntemi: Kirnati‐Gürcistan Hidroelektrik Santrali Projesi Mühendislik Uygulamaları.” Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi. 3(2):113-127 (2019).
• [11] Özveri O. ve Kabak M., “Çok kriterli karar verme tekniklerinin hata modu ve etkileri analizinde kullanımı.” Muğla Sitki Koçman Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi Ve Yönetim Araştirmalari Dergisi. 4(2): (2016).
• [12] Şişman B., “Risk Evaluating By Fuzzy Ahp And Fuzzy Vikor Methods In Failure Mode And Effects Analysis For Automotive Sector”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(18):234-250 (2017).
• [13] Erdal H., “İş Sağlığı ve Güvenliği İçin DEMATEL-ARAS Tabanlı Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Bir Uygulama”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(2):1831-1853 (2019).
• [14] Çabuk A., Atalay H., Erdem E, ve Aksöz Ş. “Papyon Modeli Risk Değerlendirme Metodu Kullanılarak Proaktif ve Reaktif Önlemlerin Belirlenmesi, Depo Örneği.” Ohs Academy. 4(1):83-91 (2021).
• [15] Ceylan H. ve Başhelvacı V.S., “Risk değerlendirme tablosu yöntemi ile risk analizi: Bir uygulama”. International Journal of Engineering Research and Development. 3(2):25-33 (2011).
• [16] Ak M.F., “Comparison of Risk Assessment Methods within the Scope of Occupational Safety in the Construction Sector”. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi. (18):272-282 (2020).
• [17] Bayraktar H., Sahtiyanci E., ve Kuru A., “Risk Değerlendirme Matris Yöntemi Kullanarak Okullarda Deprem Kaynaklı Yapısal Olmayan Risklerin Olası Etkilerinin Belirlenmesi”. Afet ve Risk Dergisi. 2(2):128-152 (2019).
• [18] Erzurumluoğlu K., Köksal K. N., ve Gerek İ. H,“İnşaat Sektöründe Fine-Kinney Metodu Kullanılarak Risk Analizi Yapılması”, 5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu, 137, 146. (2015).
• [19] Pırıl T. ve Erol R., “Risk analizi: Bir otomotiv fabrikasında gerçekleştirilen X tipi karar matrisi uygulaması”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 19(3):91-98 (2016).
• [20] Feryal C.G., Atalay K.D., ve Eraslan E., “Htea Temelli Critic Yöntemi İle Bir Devlet Hastanesinde Risk Değerlendirme Uygulamasi.” Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 6176-187 (2018).
• [21] Toktaş P. ve Can G.F., “Şantiyelerin İş Sağliği Ve Güvenliği Açisindan Risk Düzeylerine Göre Kemira-M Yöntemi İle Siralanmasi.” Ergonomi. 1(3):123-136 (2018).
• [22] Dizdar E.N. ve Koçar O., “İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinde risklerin yapay sinir ağlarıyla değerlendirilmesi”. Academic Platform Journal of Engineering and Science. 6(3):73-83 (2018).
• [23] Çeb, S.ve Temizoğlu H., “Makine Tabanli Dinamik Risk Analizi İçin Bir Karar Destek Sistemi Geliştirme”. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 149-166 (2020).
• [24] Zile M., “İş Güvenliği Risk Değerlendirme Analiz Modellemesi ve Yazılımının Bulanık Mantıkla Oluşturulması”. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi. 30(2):267-274 (2015).
• [25] Bozkuş E. ve Bozkuş Ö., “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Bulanık Yöntemlere Dayalı Risk Değerlendirme Yaklaşımları”. Ohs Academy. 4(2):49-64 (2021).
• [26] Adem A., Çolak A., and Dağdeviren M., “An integrated model using SWOT analysis and Hesitant fuzzy linguistic term set for evaluation occupational safety risks in life cycle of wind turbine”. Safety science. 106184-190 (2018).
• [27] Saaty T.L., “How to make a decision: the analytic hierarchy process”. European journal of operational research. 48(1):9-26 (1990).
• [28] Şenol M.B., Adem A., and Dağdeviren M., “A fuzzy MCDM approach to determine the most influential logistic factors”. Politeknik Dergisi. 22(3):793-800 (2019).
• [29]. Dağdeviren M., Yavuz S., and Kılınç N., “Weapon selection using the AHP and TOPSIS methods under fuzzy environment”. Expert systems with applications. 36(4):8143-8151 (2009).
• [30] Saaty T.L., “What is the analytic hierarchy process?, in Mathematical models for decision support”. 1988, Springer. 109-121.
• [31] Dağdeviren M., “Decision making in equipment selection: an integrated approach with AHP and PROMETHEE”. Journal of intelligent manufacturing. 19(4):397-406 (2008).
• [32] Dağdeviren M. and Eren T., “Analytical hierarchy process and use of 0-1 goal programming methods in selecting supplier firm”. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University. 1641-52 (2001).
• [33] Ömürbek N. ve Şimşek A., “Analitik hiyerarşi süreci ve analitik ağ süreci yöntemleri ile online alişveriş site seçimi”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 12(22):306-327 (2014).
• [34] Kosova R., Qendraj D.H., and Xhafaj E., “Meta-Analysis ELECTRE III and AHP in Evaluating and Ranking the Urban Resilience”. Journal of Environmental Management & Tourism. 13(3):756-768 (2022).
• [35] Tonoğlu F., Atalar F., Başkan İ., Yıldız S., Uğurlu Ö., and Wang J., “A new hybrid approach for determining sector-specific risk factors in Turkish Straits: Fuzzy AHP-PRAT technique”. Ocean Engineering. 253111280 (2022).
• [36] Abuzaid A.S. and Jahin H.S., “Combinations of multivariate statistical analysis and analytical hierarchical process for indexing surface water quality under arid conditions”. Journal of Contaminant Hydrology. 248104005 (2022).
• [37] Sadabadi A.A., Rad Z.R., and Fartash K., “Comprehensive evaluation of Iranian regional innovation system (RIS) performance using analytic hierarchy process (AHP)”. Journal of Science and Technology Policy Management. (2021).
• [38] Adar E., Delice E., and Adar T., “Prioritizing of industrial wastewater management processes using an integrated AHP–CoCoSo model: Comparative and sensitivity analyses”. International Journal of Environmental Science and Technology. 19(6):4691-4712 (2022).
• [39] AlShamsi A., Akmal S., Kamalrudin M., Yahaya S., and Yuhzahri M., “Determination of Key Factors for Total Quality Management Implementation for Airport using AHP”. Mathematical Statistician and Engineering Applications. 71(3):67-83 (2022).
• [40] Sureshchandar G., “Quality 4.0–understanding the criticality of the dimensions using the analytic hierarchy process (AHP) technique”. International Journal of Quality & Reliability Management. (2022).
• [41] Lin, C.-Y Shih F., Chou M., and Ho Y., “Key Success Factors for Medical Service Quality of Early Treatment and Rehabilitation for Children in Taiwan”. Sustainability. 13(24):14038 (2021).
• [42] Nazim M., Mohammad C.W., and Sadiq M., “A comparison between fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS methods to software requirements selection”. Alexandria Engineering Journal. 61(12):10851-10870 (2022).
• [43] Lv W., Qiu X., and Meng L., “Blockchain localization spoofing detection based on fuzzy AHP in IoT systems”, EURASIP Journal on Wireless Communications and Networking. 2022(1):1-19 (2022).
• [44] Mathew M., Chakrabortty R.K., and Ryan M.J., “Selection of an optimal maintenance strategy under uncertain conditions: An interval type-2 fuzzy AHP-TOPSIS method”. IEEE Transactions on Engineering Management. (2020).
• [45] Yadav P.,Yadav S, Sing D., and Giri B. “Sustainable rural waste management using biogas technology: An analytical hierarchy process decision framework”. Chemosphere. 301134737 (2022).
• [46] Ortiz-Barrios, M., Silvera-Natera E., Petrillo A., Gül M., and Yücesam M., “A multicriteria approach to integrating occupational safety & health performance and industry systems productivity in the context of aging workforce: A case study”. Safety Science. 152105764 (2022).
• [47] Pathan, A.I.,Agnihotri P., Said S., Patel D., “AHP and TOPSIS based flood risk assessment-a case study of the Navsari City, Gujarat, India”. Environmental Monitoring and Assessment. 194(7):1-37 (2022).
• [48] Yu Z., Khan S., Mathew M., Umar M., Hassan M., and Sajid M., “Identifying and analyzing the barriers of Internet-of-Things in sustainable supply chain through newly proposed spherical fuzzy geometric mean”. Computers & Industrial Engineering. 169108227 (2022).
• [49] Azmi R. Amar H., Chenal J., Diop E., and Koumetio C., “Decision analysis related to solar farm investments based on analysis hierarchical process and fuzzy AHP for sustainable energy production”. International Journal of Energy Research. (2022).
• [50] Verma P,. Kumar V., Daim T., Saharma N., Mittal A., “Identifying and prioritizing impediments of industry 4.0 to sustainable digital manufacturing: A mixed method approach”. Journal of Cleaner Production. 356131639 (2022).
• [51] Raheja S., Obaidat M., Kumar M., Sadoun B., and Bhushan S.,“A hybrid MCDM framework and simulation analysis for the assessment of worst polluted cities”. Simulation Modelling Practice and Theory. 118102540 (2022).
• [52] Adem, A., Alıcıoğlu, G., and Dağdeviren, M., “An integrated approach for prioritizing the dealers on the basis of organizational performance measurements”. Endüstri Mühendisliği. 30(1):49-62.
• [53] Kahraman, M., Dağdeviren, M., ve Kurt, M., “Ergonomik Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Çok Ölçütlü Karar Verme Teknikleri ile Önceliklendirilmesi ve Bütünleşik Bir Model Önerisi”, Ulusal Ergonomi Kongresi, Gaziantep-Türkiye. 16-18 (2012).