The Measurement of Kanun Levers in Some Flavors Used in Ten Turkish Music Makams

Yıl 2022, Sayı: 23, 7 - 22, 29.12.2022

Serkan Mesut Halili , Tolgahan Çoğulu

Öz

In this article, Kanun levers (mandal) in some flavors (çeşni) used in ten Turkish music makams, which can be regarded as fundamental makams in Turkish music theory have been examined and measured. Kanun is more suitable than other Turkish music instruments for measuring Turkish makam music pitches because of having a stable lever system. Kanun is based on 72 tone equal temperament with 72 equal tones per octave and each microtonal interval can be measured precisely through advanced tuning programs. In addition, the lever changes made during the performance of Turkish makam music can be spotted with the starting and ending points. The objective in this study is measuring the flavors used by Turkish music performers and putting forward the cent values of all the pitches used. The universe of this research has been limited with ten Turkish music makams described by theorist and composer Yavuz Özüstün. During the research, all levers of Kanun luthier Kenan Özten's kanun have been measured, the average cent values of levers have been calculated, these cent values have been applied to twelve Turkish makam flavors and the microtonal values of the levers in some flavors of Rast, Uşşak, Hüseyni, Muhayyer, Neva, Tahir, Yegâh, Irak, Segâh and Eviç makams have been put forward.

Anahtar Kelimeler

Turkish music, Kanun, Makam, Kanun Lever Measurement, Flavors

On Türk Müziği Makamının Seyirlerinde Kullanılan Bazı Çeşnilerdeki Kanun Mandal Değerlerinin Ölçümü

Öz

Bu çalışmada Türk müziği teorisi ve eğitiminde temel olarak kabul edilebilecek on Türk müziği makamı ele alınmış ve bu makamların bünyesinde bulunan çeşnilerin icrasında kullanılan kanun mandal değerlerinin ölçümü yapılmıştır. Kanun çalgısı, sahip olduğu mandal sistemi sebebiyle Türk müziği perdelerinin ölçümü için elverişli bir yapıya sahiptir. Bir oktavda 72 eşit aralığın olduğu 72 ton eşit tamperaman sistemi üzerine inşa edilen mandal sistemlerinde perdelerin mikrotonal değerleri gelişmiş akort aletleriyle net bir şekilde ölçülebilmektedir. Ayrıca Türk müziği kanun icrasında yapılan mandal değişikliklerinde, hareketin başlangıç ve bitiş noktalarındaki frekans değerleri de belirlenebilmektedir. Çalışmada, Türk müziği icracılarının nazari olarak öğrendiği ve icra e iği çeşnilerdeki seslerin, sent ölçü birimi kullanılarak mikrotonal değerlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmanın evreni, Yavuz Özüstün'ün 'Türk Müziği Üzerine Notlar” isimli yayınlanmamış ders notlarındaki ilk on Türk müziği makamı ile sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırmanın nedeni Rast, Uşşak, Hüseyni, Muhayyer, Neva, Tahir, Yegâh, Irak, Segâh ve Eviç makamlarının birbiriyle ilişkilendirilebilmesidir. Araştırma sürecinde kanun yapımcısı Kenan Özten'e ait kanunun tüm mandallarının sent değerleri ölçülmüş, bu değerlerin ortalamaları alınmış, Türk müziğinde kullanılan on iki adet çeşninin mikrotonal değerleri belirlenmiş ve Rast, Uşşak, Hüseyni, Muhayyer, Neva, Tahir, Yegâh, Irak, Segâh ve Eviç makamları seçilerek bu makamların seyirlerinde kullanılan bazı çeşnilerdeki mandal değerlerinin ölçümü yapılarak bu değerler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk müziği, Kanun, Makam, Mandal Ölçümü, Çeşni

Kaynakça

• Aydemir, M. (2010). Türk Müziği Makam Rehberi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kutluğ, F. (2000). Türk Musikisinde Makamlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Helmholtz, H. (1885). On the Sensations of Tone. London: Longmans, Green and Co.
• Özkan, İ. H. (1984). Türk Musikisi Nazariyesi ve Usulleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.