Müziklerarası Bir Seyahat: Adana’ya Gidek Mi?

Yıl 2023, Sayı: 24, 63 - 76, 30.06.2023

Cevher Sarıgül

https://doi.org/10.59446/porteakademik.1201711

Öz

Edebiyat çalışmalarının önemli isimlerinden biri olan Julia Kristeva, postmodern durum tartışmalarının akademi gündeminde olduğu 1960’lı yıllarda, analiz metodu olan metinlerarasılık kavramını ortaya atmıştır. Metinlerarasılık; doğrudan ödünç alma, yeniden işleme, ortak sitiller, gelenekler veya dile kadar metinler arasındaki tüm ilişkileri kapsayan bir terimdir. Buradaki ödünç alma metni yeniden inşa etme, yeniden anlamlandırma durumu, dün ile bugün arasındaki bağlamlara kavuşturularak, farklılığın ön planda olduğu yapı ve anlatımları inşa etmektir. Bu çalışmada, Türkiye'de arabesk müziğin önde gelen isimlerinden Müslüm Gürses'in yaşam öyküsünü ele alan "Müslüm" filmiyle ün kazanan Adana'ya Gidek mi? adlı türkü ile Azer Bülbül'e ait olan ve 1985 yılında Uzelli Kaset Plak Şirketi tarafından yayınlanan Esmerin Adı Oya, çeşitli sanatçılar tarafından farklı isimlerle seslendirilen ve Kürtçe adı Yara Mina Bedewe olarak bilinen eser, Samira Toufic tarafından seslendirilen Asmer ve "Anadolu'dan Kafkaslar'a Ermeni Müziği" albümünde yer alan Grup Knar'ın anonim eseri Sasna Şaran adlı eserler metinlerarası ilişkilerin örnekleri olarak kullanılacaktır. Müzikal monofonik transkripsiyonlarımız aracılığıyla eserler arasındaki ilişkileri inceleyeceğiz. Bölgelerin demografik konsantrasyonu, sosyokültürel farklılıkları ve dinleyici kitlelerinin müzikal tür tercihleri birbirlerinden farklı olabilmektedir. Kültürlerarası etkileşim ve kolektif bellek yeni olan müzikal metinlerin etrafında belirginleşmektedir. Dolayısıyla bu durum, metinlerarasılık yöntemlerini kullanarak yeni bağlamlar kurmamızı gerekli kılmaktadır. Belleğimiz, yaşantımızın her köşesine yayılmış, birçok deneyimi ve tecrübeyi saklayabilen bir medyumdur. Bellek, bütün kodlarıyla topluma adeta paylaştırılmış, gündelik yaşam alışkanlıklarıyla zihnin arka odalarına itilmiş, kimi zaman unutulmuş, kimi zaman politik olarak unutturulmuş bir saklama gücüdür. Bu gücün dürtüsel refleksleri işlevsel hale geldiğinde, birçok ardılla bir arada olabilecek karmaşık veya çoğul çıktılar sağlayabilir. Bu çalışmada, birden çok coğrafya ve kültürde yeniden üretilmiş olan geleneksel yaygın kalıp ezgi metinlerinden, popüler müzik havuzunda yeniden üretimi gerçekleşmiş olan müzikal metinler incelenecektir. Metinlerarasılık, çalışmanın teorik zeminini oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, popülerlik kazanma süreçlerinde kolektif belleğin rolü de incelenecektir. Bu çalışma sürecinde, yazarın Adana'daki ziyaret deneyimleri, "Adana'ya Gidek mi?" adlı eserin köken yolculuğuna katkı sağlamak amacıyla kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Metinlerarasılık, Sessel-aşkınlık, Müziklerarasılık, Kolektif Bellek

A Travel for Intermusicality: Adana'ya Gidek Mi?

Öz

Julia Kristeva, an influential figure in literature, introduced intertextuality as an analytical method to the academic discourse during the 1960s, a period when postmodern discussions held a significant place on the scholarly agenda. Intertextuality encompasses various relationships between texts, such as direct acquisition, reprocessing, and the utilization of shared styles or traditions. By reconstructing and reassigning meaning, intertextuality creates a narrative that highlights diversity while bridging the gap between the past and present. This study aims to investigate intertextual relationships through an examination of the song "Adana'ya Gidek mi?" (lyrics and music by Halim Limoncu) which gained popularity in the biographical film "Müslüm" (Ulkay & Ketche, 2018), which narrates the life of Müslüm Gürses, an iconic figure in Turkish arabesque music, and a 1985 release "Esmerin Adı Oya" composed by Azer Bülbül and published by Uzelli Kaset Plak Şirketi, the Kurdish song "Yara Mina Bedewe" performed by various artists, as well as the track "Asmer" performed by Samira Toufic. Moreover, we will discuss the intertextuality exemplified by the anonymous piece "Sasna Şaran" by Grup Knar, featured in the album "Anadolu'dan Kafkaslar'a Ermeni Müziği," released in 2001 under the Knar Müzik label. We will examine the intertextual relationships through our musical monophonic transcriptions. These regions exhibit distinct demographic and socio-cultural features, and musical genre preferences may vary among different religious groups. Intercultural interaction and collective memory play a significant role concerning new musical texts, necessitating the establishment of different contexts through intertextuality methods. Our memory is a medium that permeates every corner of our lives, capable of storing numerous experiences and knowledge. Memory, as a repository of shared knowledge within society, often recedes into the background due to daily routines or deliberate acts of forgetting, driven by political factors. When the impulsive reflexes of memory become functional, complex and diverse outcomes can emerge, which can be combined with subsequent experiences. The study will investigate musical texts that have been performed in multiple geographical and cultural contexts, examining their re-arrangement within the realm of popular music based on traditional melodic patterns. Intertextuality establishes the theoretical framework of the study. Additionally, the role of collective memory in the process of gaining popularity will be examined. In this research process, the experiences of the local author in the region will also be utilized.

Anahtar Kelimeler

Music, Intertextuality, Transphonograpy, Intermusicality, Collective Memory

Kaynakça

• Aktulum, K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. Öteki Yayınları.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. İletişim Yayınları.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi.
• Altıok, A. (2011, Şubat). Halk Müziğinde Yerel İcra Temsili İçin Fonetik Alfabenin Kullanımı. Portre Akademi Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi (2), 53-61.
• baro41 (Youtube Kanalı). (2007, Eylül 15). Azer Bülbül—Esmerin adi oya (baro41). https://www.youtube.com/watch?v=hx_4BgO2Lmo
• Bekir Anli (Youtube Kanalı). (2014, Şubat 02). Aynur Doğan- Yara Mina Bedewe. https://www.youtube.com/watch?v=HDVC0j_C2GU
• Halbwachs, M. (1966). The Collective Memory. Harper & Row.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. University of Chicago Press.
• Hayat Müzik (Youtube Kanalı). (2019, Aralık 18). MAYA DİAB- ESMERİN ADI OYA (ARAPÇA). https://www.youtube.com/watch?v=-jEyTMuhpCQ
• Holbrook, V. R. (1998). Aşkın Okunmaz Kıyıları. İletişim Yayınları.
• İbrahim Tatlıses (Youtube Kanalı). (2018, Kasım 22). Esmerin Adı Oya. https://www.youtube.com/watch?v=DAv0F-ZZgj0
• Kalan Müzik (Youtube Kanalı). (2016, Nisan 22). Grup Knar—Sasna Şaran [Anadolu’dan Kafkaslar’a Ermeni Müziği © 2015 Kalan Müzik]. https://www.youtube.com/watch?v=GA6cy9-34Ms
• Ketche, & Ulkay, C. (Yönetmenler). (2018). Müslüm [Biography, Drama, Music]. Dijital Sanatlar Production. kralpamuk (Youtube Kanalı). (2009, Ağustos 23). Ibrahim Tatlises—Esmerin Adi Oya. https://www.youtube.com/watch?v=e15p0euCxAA
• Martika (Youtube Kanalı). (2009, Ekim 25). Martika—Toy Soldiers. https://www.youtube.com/watch?v=LvdLovAaYzM
• Monson, I. (1996). Saying Something Jazz Improvisation and Interaction. University of Chicago Press.
• MuzikPlay (Youtube Kanalı). (2019, Ocak 21). Şahin Kendirci—Adana’ya Gel Gidek (Official Video). https://www.youtube.com/watch?v=t0D0ct7Imtc
• orhan2802 (Youtube Kanalı). (2009, Haziran 4). Samira Tawfik—Asmar (Esmerin Adi Oya) GREAT ARABIC FOLK SONG. https://www.youtube.com/watch?v=0o4yD2hKm4o
• Önal, A. (2013). Metinlerarasılık Bağlamında Müzikal Metinlerarasılık (Müziklerarasılık). İdil Dergisi, 2 (10), s.105-115.
• Önal, E. (2007). Metinlerarasılık ve Metinlerarası Okuma. Kültür, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 1-23.
• Özmenteş, G. (2018). Müzikte Metinlerarasılık Bağlamında Gezgin Bir Melodinin Öyküsü: ‘Mısırlı/Mısırlou’. III. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması, (s. 146-154). Antalya.
• Spicer, M. (2009). Strategic Intertextuality in Three of John Lennon’s Late Beatles Songs. Online Journal of the Music Theory Society of the Mid-Atlantic.
• The Oasis (Youtube Kanalı). (2018, Nisan 21). أسمر يا شب المهيوب—سميرة توفيق. https://www.youtube.com/watch?v=sLgTs6ZYumg
• Turan, S. N. (2020). Arap Müziğinin Kültür İkonu: Ümmü Gülsüm. Z Dergisi (4), 338-341.
• Yıldırım, F. (2002). Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği. Türkbilig (4), 136-153.