MARKALARIN KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK FAALİYETLERİNDE YÖNETİCİLERİN AHLAKİ OLGUNLUK VE TOPLUMSAL FAYDACILIK ALGI VE TUTUMLARININ ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 2, 425 - 458, 28.05.2025

Yavuz Selim Gülmez

Öz

Bu çalışmada, kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin başarıyla uygulanabilmesinde yöneticilerin ahlaki olgunluk ve toplumsal faydacılık algı ve tutumlarının rolünün incelenmesi amaçlanmaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk, işletmelerin toplumsal ve çevresel sorumluluklarını üstlenerek ekonomik performanslarını artırmalarını, ahlaki olgunluk yöneticilerin etik karar alma süreçlerinde toplumsal ve evrensel etik değerleri göz önünde bulundurmalarını ve toplumsal faydacılık ise toplumun genel refahını artırmayı hedefleyen etik yaklaşımlardır. Çalışmada ahlaki olgunluk ve toplumsal faydacılığın kurumsal sosyal sorumluluk üzerindeki etkisi, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri ile test edilmiş ve bulgular, anlamlı ve olumlu etkilerin ortaya çıktığını göstermiştir. Bu bağlamda araştırmanın, markaların kurumsal sosyal sorumluluk stratejilerini geliştirmelerine ve marka yöneticilerinin etik liderlik becerilerinin güçlendirilmesine katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal sosyal sorumluluk , ahlaki olgunluk , toplumsal faydacılık

THE ROLE OF MANAGERS’ MORAL MATURITY AND UTILITARIANISM PERCEPTIONS AND ATTITUDES IN BRANDS’ CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY ACTIVITIES

Öz

This study examines the role of managers’ perceptions of moral maturity and utilitarianism in successfully implementing corporate social responsibility activities. Corporate social responsibility is an ethical approach that aims to increase the economic performance of businesses by assuming their social and environmental responsibilities, moral maturity is an approach that seeks to ensure that managers consider social and universal ethical values in ethical decision-making processes, and social utilitarianism is an approach that seeks to increase the general welfare of society. In the study, the effects of these concepts of moral maturity and social utilitarianism on corporate social responsibility were tested with simple and multiple linear regression analyses and the findings showed that significant and positive effects emerged. In this context, it is aimed that the study will contribute to the development of brands’ corporate social responsibility strategies and the strengthening of the ethical leadership skills of brand managers.

Anahtar Kelimeler

Corporate social responsibility , moral maturity , utilitarianism

Kaynakça

• Argüden, Y. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk. Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk, 37-44.
• Ay, M. F. (2020). Ahlaki Olgunluk Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Bilimname, (43), 349-364.
• Awang, Z. (2012). A Handbook on SEM (Structural Equation Modeling), Using AMOS Graphic. UiTM Press.
• Bansal, P., & Roth, K. (2000). Why companies go green: A model of ecological responsiveness. Academy of Management Journal, 43(4), 717-736. https://doi.org/10.2307/1556363
• Bayram, N. (2011). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Ezgi Kitabevi.
• Bentham, J. (1789). An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. London: T. Payne.
• Bowen, H. R. (1953). Social responsibilities of the businessman. Harper & Row.
• Brown, M. E., & Treviño, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly, 17(6), 595-616.
• Büyükyılmaz, O., & Fidan, Y. (2015). Corporate Social Responsibility: A Conceptual Overview. Business & Management Studies: An International Journal, 3(3), 364.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (3rd ed.). Routledge.
• Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39-48.
• Chen, F. F., Sousa, K. H., & West, S. G. (2005). Testing measurement invariance of second-order factor models. Structural Equation Modeling, 12(3), 471-492.
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insanî değerler eğitiminin verilmesi ve bu eğitimin ahlaki olgunluk ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Eisenberg, N. (2000). Emotion, regulation, and moral development. Annual Review of Psychology, 51(1), 665-697. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.51.1.665
• Elkington, J. (1997). Cannibals with forks: The triple bottom line of 21st century business. Capstone.
• Frederick, W. C. (1994). From CSR1 to CSR2: The maturing of business-and-society thought. Business & Society, 33(2), 150-164.
• Freeman, R. E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach. Boston: Pitman.
• Friedman, M. (1970, September 13). The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine. https://www.nytimes.com/1970/09/13/archives/a-friedman-doctrine-the-social-responsibility-of-business-is-to.html
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.). Pearson.
• Gilligan, C. (1982). In a different voice: Psychological theory and women’s development. Harvard University Press.
• Güvendir, M. A., & Özkan, Y. Ö. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52).
• Hair, J. F., Risher, J. J., Sarstedt, M., & Ringle, C. M. (2019). When to use and how to report the results of PLS-SEM. European Business Review, 31(1), 2-24.
• Hırlak, B. (2023). Örgütsel Davranış Kavramlar ve Araştırmalar-2. İH Seyrek (Eds). Örgütsel davranış araştırmalarında pls-sem kullanımı (1-24). Özgür Yayınları.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus newalternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (6. ed). Beta Yayınevi.
• Jones, T.M. (1980). Corporate social responsibility revisited, redefined. California management review, 22(3), 59-67.
• Kahane, G., Everett, J. A., Earp, B. D., Farias, M. & Savulescu, J. (2015). Utilitarian judgments in sacrificial moral dilemmas do not reflect impartial concern for the greater good. Cognition, 134, 193-209.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Kaptein, M. (2008). Developing and testing a measure for the ethical culture of organizations: The corporate ethical virtues model. Journal of Organizational Behavior. The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 29(7), 923-947.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Kohlberg, L. (1976). Moral stages and moralization: The cognitive-developmental approach. In T. Lickona (Ed.), Moral development and behavior: Theory, research, and social issues (pp. 31-53). Holt, Rinehart & Winston.
• Kotler, P., & Lee, N. (2005). Best of breed: When it comes to gaining a market edge while supporting a social cause,“corporate social marketing” leads the pack. Social marketing quarterly, 11(3-4), 91-103.
• Kumova, F., & Bahçekapılı, H.G. (2021). Oxford Faydacılık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması. Psikoloji Çalışmaları, 41(2), 491-520.
• Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can teach respect and responsibility. Bantam Books.
• Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1985). Application of confirmatory factor analysis to the study of self-concept: First- and higher-order factor models and their invariance across groups. Psychological Bulletin, 97: 562–582. https://doi.apa.org/doi/10.1037/0033-2909.97.3.562
• Margolis, J. D., & Walsh, J. P. (2003). Misery loves companies: Rethinking social initiatives by business. Administrative Science Quarterly, 48(2), 268-305. https://doi.org/10.2307/3556659
• Mayer, R. C., & Gavin, M. B. (2005). Trust in management and performance: Who minds the shop while the employees watch the boss?. Academy of Management Journal, 48(5), 874-888.
• Meydan, C. H. & Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları (1 ed.), Detay Yayınevi.
• Meyer, J. W., & Rowan, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
• Mill, J. S. (1863). Utilitarianism. London: Parker, Son, and Bourn.
• Narvaez, D. (2001). Moral text comprehension: Implications for education and research. Journal of Moral Education, 30(1), 43-54.
• Norton, B. G. (1984). Environmental ethics and weak anthropocentrism. Environmental Ethics, 6(2), 131–148. https://doi.org/10.5840/enviroethics19846233
• Nozick, R. (1974). Anarchy, State, and Utopia. Basic Books.
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4), 413-421.
• Orlitzky, M., Schmidt, F. L., & Rynes, S. L. (2003). Corporate social and financial performance: A meta-analysis. Organization Studies, 24(3), 403-441. https://doi.org/10.1177/0170840603024003910
• Pigou, A. C. (1920). The economics of welfare. Macmillan.
• Porter, M. E., & Kramer, M. R. (2006). Strategy and society: The link between competitive advantage and corporate social responsibility. Harvard Business Review, 84(12), 78-92.
• Rawls, J. (1971). A theory of justice. Harvard University Press.
• Renouard, C. (2011). Corporate social responsibility, utilitarianism, and the capabilities approach. Journal of business ethics, 98(1), 85-97.
• Rest, J. R. (1986). Moral development: Advances in research and theory. Praeger.
• Rindskopf, D., & Rose, T. (1988). Some theory and applications of confirmatory second-order factor analysis. Multivariate Behavioral Research, 23(1), 51-67.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2004). A beginner’s guide to structural equation modeling. psychology press.
• Sen, A. K. (1990). Individual freedom as social commitment. India International Centre Quarterly, 17(1), 101-115.
• Sharma, E. (2019). A review of corporate social responsibility in developed and developing nations. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(4), 712-720.
• Shweder, R. A., Mahapatra, M., & Miller, J. G. (1987). Culture and moral development. In J. Kagan & S. Lamb (Eds.), The emergence of morality in young children (pp. 1-83). University of Chicago Press.
• Şengün, M. & Kaya, M. (2007). Ahlaki olgunluk ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24-25), 51-64.
• Singer, P. (1993). Practical Ethics. Cambridge University Press.
• Sümer, N. (2000). Yapisal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6),49-74.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş; Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ekinoks Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson
• Üner, T., & Baş, M. (2018). Carroll’ın Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modeli Kullanılarak Geliştirilen Toplumsal Pazarlama Ölçeği Çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 304-332.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.