Perakendecilik Sektörü Özürlü Tüketicileri Görüyor Mu?

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 3, 551 - 578, 28.09.2021

Meltem Nurtanış Velioğlu Meftune Özbakır Umut , Oya Eru

Öz

Kanun önünde özürsüz bireyler ile eşit haklara sahip olsalar da sosyal yaşama dahil olabilme olanakları kısıtlı olan özürlü bireylerin toplumsal yaşama katılabilmesi ve temel ihtiyaçlarını başka bir kişinin yardımı olmadan yerine getirmesi son derece önemlidir. Satın alma isteği ve satın alma gücü olan özürlü bireyler karşılaştıkları güçlükler nedeni ile tüketim faaliyetlerini gerçekleştirmede sorun yaşamaktadır. Araştırmanın amacı, perakendeci düzeyinde temel ihtiyaçların özürlüler tarafından bireysel olarak karşılanmasını engelleyen durum ve koşulların belirlenerek, engelleri ortadan kaldırıcı stratejiler ile çeşitli çözüm önerilerinin sunulmasıdır. Araştırmanın ana kütlesini Bolu ilinde yaşayan ortopedik ve görme özürlü tüketiciler oluşturmaktadır. Amaçlı örneklem yöntemi ile belirlenen toplam 10 özürlü tüketici ile yapılan derinlemesine görüşme ve gözlem yöntemleri ile veri toplanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre özürlü bireylerin süpermarket alışverişleri süresince yaşadıkları temel sorunlar; başkalarına bağımlı olmak zorunda olmaları, süpermarketlerin fiziki koşullarının uygun olmaması ve görevlilerin ilgisizliği olarak üç başlık altında toplanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özürlü tüketici, engellilik, perakendecilik, nitel araştırma

Does The Retailers Sight The Disableds?

Öz

Although they have equal legal rights as individuals without disabilities, it is critical for disabled people with limited opportunities to participate in social life and meet their basic needs without the assistance of another person. People with disabilities who have a willingness to purchase and purchasing power but are unable to do so due to their disabilities have difficulties performing consumption activities. This study’s starting point is to determine whether they can easily shop from retailers to meet their most basic needs, as well as to identify obstacles that disabled people may face while providing their basic needs. The study’s population consists of orthopaedic and visually impaired consumers from the Bolu province. The purposeful sampling method was used to collect data from 10 disabled consumers through in-depth interviews and observation methods. The main issues encountered by disabled people while shopping at supermarkets is classified into three categories: reliance on others, unsuitable physical conditions of the supermarkets, and staff indifference.

Anahtar Kelimeler

Disabled consumer, disability, retailing, qualitative research

Kaynakça

• ACS. (2021). http://www.acs.org.uk, ACS Welcoming Disabled Practice. (26.04.2021).
• Adeoye, S., & Bozic, K. J. (2007). Direct To Consumer Advertising In Healthcare: History, Benefits, and Concerns. Clinical Orthopaedics and Related Research, 457: 96-104.
• Artar, Y. ve Karabacakoğlu, Ç. (2003), Türkiye’de Özürlüler Turizminin Geliştirilmesine Yönelik Olarak Konaklama Tesislerindeki Alt Yapı Olanaklarının Araştırılması. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi.
• Ay, S. 2(004). http://www.sabah.com.tr/2004/12/03/yaz14-10-133.html. (04.01.2016).
• Baker, S. M., Gentry, J. W., ve Rittenburg, T. L. (2005). Building Understanding Of The Domain Of Consumer Vulnerability. Journal of Macromarketing, 25: 128–139.
• Baker, S. M., Holland, J. ve Kaufman-Scarborough, C. (2007). "How Consumers with Disabilities Perceive "Welcome" in Retail Servicescapes: A Critical Incident Study", Journal of Services Marketing, 21(3): 160-173.
• Baker, S.M., Stephens, D.L.ve Hill, R.P. (2002), "How Can Retailers Enhance Accessibility? Giving Consumers with Visual Impairments a Voice in the Marketplace", Journal of Retailing and Consumer Services, 9 (4): 227-39.
• Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri Ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1):231–274.
• Bazeley, P. ve Jackson, K. (2015). NVIVO ile Nitel Veri Analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bitner, M. J. (1999). "Servicescapes: The Impact of Physical Surroundings on Customers and Employees", The Journal of Marketing, 1999: 57-71.
• Bozacı, İ. (2016). Engelli Tüketicilerin Alışveriş Ortamında Karşılaştığı Sorunlar ve Engelli Olmayanların Bu Sorunlar Hakkındaki Algılamaları: Karşılaştırmalı Bir Alan Araştırması. Journal Of International Social Research, 9(47):731-742.
• Burak, Y. (2018). Konaklama Tesislerinin Engelli Bireylere Uygunluk Açısından Değerlendirilmesi: Sivil Toplum Kuruluşlarındaki Engelli Üyelerin Bakış Açısı. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi.
• Burcu, E. (2015). Türkiye’de Yeni Bir Alan: ‘Engellilik Sosyolojisi’ ve Gelişimi, Sosyoloji Konferansları, 52 (2015-2): 319-341.
• Burcu, E. (2016). Türkiye’deki Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği.http://www.edebiyatdergisi.hacettpe.edu.tr/index.php/EFD/article/viewFile/641/463. (04.01.2016).
• Burnett, J. (2006), "Disabled Consumers: The Use of the Internet and Attitudes Toward Web Advertising", Journal of Advertising Research, 46(3): 324-338.
• Burnett, J., ve Paul, P. (1996), Assesing the Media Habits and Needs Of The Mobility Disabled Consumer. Journal Of Advertising, 25 (3): 47-59.
• Büyüktürkoğlu, K. (2007), Engelli Bireylerin Tüketim Davranışlarının Engelli Olmayan Bireylerle Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Canbulut, M., ve Atik, D. (2016) Modern Toplumda Etiketlenme: Engelli Bireyler ve Pazarlama. Tüketici Yazıları. Ed. M.Babaoğlu, A.Şener, E.Buğday. s.150-162. Ankara: TÜPADEM Yayınları.
• Cengiz, F., ve Aksöz, E. O. (2018). Müşteri Odaklı Pazarlama Kapsamında Engelli Turizmine Yönelik Teorik Bir İnceleme. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1): 126-138.
• Cheng, K. (2002). What Marketers Should Know About People with Disabilities. http://www.nod.org/content.cfm?id=925.(06.03.2016).
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri, Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, Çev. Ed. Bütün M., Demir, S. B. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Doğan, C., Şahin, F., Bulut, B. ve Genç, N. (2003). Engelli Tüketicinin Hakları,http://www.enbil.com.tr/icerikgoster.aspx?id=145. (16.12.2016).
• Douglas, M. ve Isherwood, B. (1999). Tüketimin Antropolojisi, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Eisenhart, M. A., ve Howe, K. R. (1992). Validity in Educational Research. In M. LeCompte, W. Millroy, & J. Preissle (Eds.), The Handbook of Qualitative Research in Education.(642-680). San Diego: Academic Press.
• Erkiliç, C. E., ve Eren, A. (2020). Seyahat Acentalarında Yaşlı ve Engelli Yerli Turistlere Sunulan Hizmetlerin Değerlendirilmesi, Third Sector Social Economic Review, 55(1): 564-585.
• Eskytė, I. (2019). Disability and Shopping: Customers, Markets and the State. U.K: Routledge.
• European Commission. (2010). The 2012 Ageing Report. Underlying Assumptions And Projection Methodologies. Brussels: DGECFIN.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. Çev. Z. Mercan, 2013, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Guba, E. G. (1981). Criteria For Assessing The Trustworthiness Of Naturalistic Inquiries. Educational Technology Research And Development, 29(2): 75-91.
• Guest, G.; Bunce, A., ve Johnson, L. (2006). How Many Interviews are Enough? An Experiment with Data Saturation and Variability. Field Methods, 18 (1): 59-82.
• http://www.engelsiz.hacettepe.edu.tr/derleme.shtml. (16.05.2020).
• Karasar, N (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın.
• Kaufman, F. (1995). Shop 'til You Drop: Tales From A Physically Challenged Shopper", The Journal of Consumer Marketing, 12(3): 51-67.
• Kaufman-Scarborough, C. (1998). Retailers' Perceptions of the Americans with Disabilities Act: Suggestions For Low-Cost, High Impact Accommodations For Disabled Shoppers. Journal of Consumer Marketing, 15(2): 94 – 110.
• Kaufman-Scarborough, C. (1999). Reasonable Access for Mobility-Disabled Persons is More than Widening the Door, Journal of Retailing, 75 (4): 479-508.
• Kaufman-Scarborough, C. (2001). Accessible Advertising for Visually-Disabled Persons: The Case of Color-deficient Consumers. Journal of Consumer Marketing, 18(4): 303-318.
• Kvale, S. (1994). Interviews: An Introduction To Qualitative Research Interviewing. London: Sage Publications, Inc.
• Ludke, R. L., ve Levitz, G. S. (1983). Referring Physicians: The Forgotten Market. Health Care Management Review, 8 (4): 13-22.
• Marshall, M. N. (1996). Sampling for Qualitative Research. Family Practice, 13(6): 522-526.
• Mason, M. (2010). Sample Size and Saturation in PhD Studies Using Qualitative Interviews". Forum: Qualitative Social Research, 11(3), http://www.qualitativeresearch.net/index.php/fqs/article/view/142 (10.02.2014).
• Medlis (2020) http://www.medlis.com.tr/files/tr/engelli-erisimi/engelli-erisim-kanun-ve- yonetmelik/engelliler-icin- evrensel-standartlar-kilavuzu.pdf. (16.05.2020).
• Menzel B., Holland, J., ve Kaufman-Scarborough, C. (2007). How Consumers with Disabilities Perceive "Welcome" in Retail Servicescapes: A Critical Incident Study. Journal of Services Marketing, 21(3): 160-173.
• Meriç, S., ve Işık, H. (2019). Van İlindeki Otellerin Engelli Bireylere Uygunluğunu Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 2019: 520-529.
• Mulhall, A. (2003). In The Field: Notes On Observation in Qualitative Research, Journal of Advanced Nursing, 41 (3): 306-313.
• Oliver, M. (2004). If I had a Hammer: The Social Model in Action. Ed. J. Swain, S. French, C. Barnes and C. Thomas, Disabling Barriers –Enabling Environments: 7-12, London: SAGE.
• Özeren, M. (2019). Turizm Paydaşlarının Bakış Açılarıyla Engelli Turizmi: Konya Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Özgökçeler, S. ve Alper, Y. (2010). Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1 (1): 33-54.
• Özyürek, M. (1988), Engelli Kişilere Yönelik Değiştirilen Tutumların Sürekliliği, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 296.
• Pope, C., Ziebland, S. ve Mays, N. (2006). Analysing Qualitative Data. Qualitative Research in Health Care, 2006: 63-81.
• Ringold, D. J. (1995). Social Criticisms Of Target Marketing: Process Or Product? American Behavioral Scientist, 38: 578–592.
• Silverman, D. (2000). Doing Qualitative Research: A Practical Handbook. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Stephens, D. L., ve Bergman, K. (1995). The Americans with Disabilities Act: a Mandate for Marketers". Journal of Public Policy & Marketing, 14(1): 164-168.
• Şahin, H. (2012), Engelli Bireylerin Konaklama Tesislerinden Memnuniyet Durumlarının İncelenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Şahingöz, S. A., ve Keskin, T. (2018). Ankara’daki Restoranların Engelli Bireylerin Erişilebilirliğine Uygunluğu. Journal of Tourism and Gastronomy Studies,6 (3): 404-422.
• Tatar, A., Öğün, M. N., ve Akdeniz, A. (2019). Sosyal Pazarlama Kapsamında Engelli Bireylerin Sosyal Yaşama İlişkin Algılamaları. Journal Of International Social Research, 12(62) :1615- 1626.
• Teddlie, C. ve Yu, F. (2007). Mixed Methods Sampling: A Typology With Examples. Journal Of Mixed Methods Research, 1(1), 77-100.
• Tekin, M. ve Tellioğlu, S. (2018). 7P Ekseninde Engelli Turizm Pazarlaması. Uluslararası Sosyal Bilimler ve İnovasyon Kongresi, Antalya, Mayıs 11-13.
• Toker, B., ve Kaçmaz, Y. Y. (2015). Engelli Bireylerin Turizm Deneyimlerine Yönelik Bir Araştırma: Alanya Örneği. Dokuz Eylul University Journal Of Graduate School Of Social Sciences, 17(2): 235-257.
• TÜİK. (2021a).https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik-ve-sosyal-koruma-101&dil=1 (26.04.2021).
• TÜİK. (2021b). https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1017. (26.04.2021).
• UPIAS, (2016). http://disability-studies.leeds.ac.uk/files/library/UPIAS UPIAS.pdf. (07.11.2016).
• Uzun, Y. (2019). Engellilere Yönelik Geliştirilmiş Akıllı Sistemler. https://www.engelsizbilisim.org/wp-content/uploads/EngelsizBilisim2019Kitabi.pdf. (20.11.2020).
• Vezina, R., d’Astous, A., ve Deschamps, S. (1995). The Physically Disabled Consumer: Some Preliminary Findings And An Agenda For Future Research. European Advances in Consumer Research, 1995: 277-281.
• WHO. (2021). http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs352/en/. (26.04.2021).
• Yaylı, A. ve Öztürk, Y. (2006). Konaklama İşletmeleri Yöneticilerinin Bedensel Engelliler Pazarına Bakış Açıları Üzerine Bir Araştırma. Anatolia/Turizm Araştırmaları Dergisi, 17(1): 87-97.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: seçkin Yayıncılık.