Güncel Bir Yargı Kararı Işığında Tahkim Iradesi ve Yorumu

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 1, 211 - 231, 19.07.2023

Burak Huysal

https://doi.org/10.26650/ppil.2023.43.1202464

Öz

Tahkim uyuşmazlık çözüm yolunun özü, zorunlu tahkim bir kenara bırakılırsa, taraf iradelerine dayanmaktadır. Dolayısıyla geçerli bir tahkim sözleşmesinden bahsedebilmek için, tarafların uyuşmazlıklarını hakem eliyle çözme konusunda karşılıklı ve birbiriyle uyumlu iradelerinin varlığı zorunlu unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde oldukça yaygın olarak kullanılan tahkim uyuşmazlık çözüm yolu bakımından önemli bir sorun, tarafların tahkim iradelerinin açık ve duraksamaya yer vermeyecek şekilde kesin olması yönündeki içtihat ve doktrin görüşleri kapsamında, uzun bir yargılama süreci sonunda hakem kararlarının kolayca iptal edilebiliyor olmasıdır. Yine tarafların tahkim iradesi bakımından geçersizlik sebebi olarak kullanılan diğer bir durum da asimetrik tahkim kayıtlarında ortaya çıkmaktadır. Çalışmamızda öncelikle tarafların tahkim iradelerinin yorumu ve asimetrik tahkim sözleşmeleri hakkındaki Yargıtay kararları ve doktrindeki görüşler incelenecektir. Konuya ilişkin yargı kararları incelendiğinde, taraflarca yapılan tahkim sözleşmelerinde özellikle mahkemeler ile tahkim uyuşmazlık çözüm yolunun birlikte yetkilendirildiği durumlar ile asimetrik tahkim kayıtlarının geçersiz kabul edildiği görülmektedir. Söz konusu yargı kararlarında bu geçersizlik sonucuna ulaşılırken, belirttiğimiz bu iki durumda da tarafların tahkim iradesinin açık ve kesin olmadığı gerekçesine dayanılmaktadır. Ulaşılan bu çıkarımın sonucu ise ya verilen hakem kararının iptali ya da konu önce yargıya taşınmışsa tahkim ilk itirazının reddi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan Türk hukuk doktrininin ikiye ayrıldığı görülmektedir. Çoğunlukta yer alan ilk gurup mahkeme ve tahkim konusunda yetkiyi paralel şekilde düzenleyen sözleşmelerin tahkim bakımından geçersiz olduğunu kabul ederken, diğer yazalar ise bu tahkim sözleşmelerinin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Çalışmamızın devamında ise asıl çalışma konumuzu oluşturan BAM kararı yapmış olduğumuz içtihat ve doktrin incelemeleri de dikkate alınarak değerlendirilmeye çalışılacak ve yargı kararlarına esas alınan ilkelerin yerindeliği ve günümüz dünyasına uygun olup olmadığı soruları yanıtlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, Asimetrik Tahkim, Paralel Yetki Sözleşmeleri, Tahkim İradesi, İradenin Yorumu

Consent to Arbitration; Interpretation It in Light of an Actual Judicial Decision

Öz

Leaving compulsory arbitration aside, the essence of arbitration as a means of resolving a dispute involves the consent of both parties. Consequently, in order to be able to talk about a valid arbitration agreement, having reciprocal and informed consent of the parties for resolving a dispute by means of arbitration appears to be a necessary element. One important issue faced in contemporary arbitration, which is widely used as a means of dispute resolution, is that arbitral decisions can be annulled in light of jurisprudence and doctrinal opinions after a lengthy judicial process. Another issue that is relied upon as a reason for invaliding the consent to apply to arbitration arises out of asymmetrical arbitral clauses. When examining the judicial decisions on this subject, clauses in the arbitration agreements between the parties, especially cases where courts and arbitration are jointly authorized to resolve a dispute, as well as in asymmetric arbitration, are observed to be considered invalid. In order to reach this conclusion in the relevant jurisprudence, the justification is based on the argument that the consent of the parties is neither clear nor precise in both aforementioned cases. The result of this inference is either the annulment of the arbitral award or the rejection of the first objection to arbitration when the issue is initially brought before a judicial organ. Turkish legal doctrine can be observed to be divided between two approaches. While the first group, which constitutes the majority opinion, concurs that the agreements regulating the parallel competence of courts and arbitration are invalid in terms of arbitration, the second group of authors accepts that these arbitration agreements are to be considered valid. This paper will firstly examine the judgements of the Court of Cassation and the doctrinal opinions concerning the parties’ consent to submit to arbitration and asymmetrical arbitral clauses. Subsequently and in light of the examined jurisprudence and doctrinal opinions, the paper will attempt to respond to the appropriateness of the Reginol Court of Appeal judgement, which constitutes the subject matter of this work, and question it’s conformity to the contemporary world.

Anahtar Kelimeler

Arbitration, Asymmetrical Arbitration, Parallel Jurisdiction Agreements, Consent to Arbitration, Interpretation of Will

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (6th edn, Vedat 2021). google scholar
• Akter S, ‘Patolojik ve Asimetrik Tahkim Anlaşmalarının Yorumlanması’ Tahkim Anlaşması-Tahkim Okulu Paneller Serisi Cilt-1 (On İki Levha 2020) 77-105. google scholar
• Alangoya Y, Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlemesi (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1973). google scholar
• Aydemir F, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi (On İki Levha 2017). AYDEMİR F, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi (On İki Levha 2017). BİLGE N and ÖNEN E, Medenî Yargılama Hukuku (Sevinç 1978). google scholar
• Demirkol B, ‘Mutlak Olmayan Milletlerarası Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği’ (2017) (2) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 325-354. google scholar
• Deren Yıldırım N, UNCITRAL Model Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları (Alkım 2004). google scholar
• Doğan V, Milletlerarası Ticaret Hukuku (Savaş 2020). google scholar
• Erol K and İzzet E, Uygulamada ihtiyari Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi, Tanınması (Yetkin997). google scholar
• Esen E, ‘Taraflardan Sadece Birine Tahkime Müracaat Hakkı Tanıyan Tahkim Anlaşmalarının ve Özellikle Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün Kurtarma Yardım Sözleşmesi’nde Yer Alan Tahkim Şartının Geçerliliği’ (2010) 9 (2) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 145-155 google scholar
• Huysal B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik (Vedat 2010). google scholar
• Kocasakal Özdemir H, ‘Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin Bir Kararı Çerçevesinde Mahkemelere de Yetki Veren Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği ve Bu Geçerliliğin Tespitinin Mahkemeler Tarafından Yapılıp Yapılamayacağı’ Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan (On İki Levha 2017) 511-536. google scholar
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. VI (Yetkin 2001). google scholar
• Nomer E, ‘Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni Müdahalesi’ (1999-2000) 19 (1-2) MHB 555-576. google scholar
• Nomer E, ‘Hakem Kararının Kamu Düzenine Aykırılığı ve Tahkim Anlaşmasının Geçerliliği’, (1990) 10 (1-2) MHB (Doç. Dr. Özer Eskiyurt’un Anısına Özel Sayı) 129-131. google scholar
• Özbay İ, Hakem Kararlarının Temyizi (Yetkin 2004). google scholar
• Özbek M S, ‘Tahkim İlk İtirazı Üzerine Tahkim Sözleşmesi Üzerinde Yapılan Mahkeme Denetimi’ (2019) (2) ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 179-253. google scholar
• Özçelik N Ş, ‘Resmi Yargı ve Tahkimin Ayrı Ayrı ve Birlikte Yetkilendirildiği Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği’ (2016) 36 (2) MHB 53-82. google scholar
• Pekcanıtez H, ‘Tahkim İlk İtirazı’ Makaleler C. 2 (On İki Levha 2016) 807-841. google scholar
• Polat A, Asimetrik Tahkim Sözleşmelerinin Geçerliliği’ (2019) (1) ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 3-65. google scholar
• Sarıöz Büyükalp Aİ, ‘Uluslararası Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Hükümsüz, Tesirsiz veya İcrasının İmkânsız Olması Kavramları’ (2014) XVI DEÜHFD (Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, C.II) 1321-1350. google scholar
• Şanlı C, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1986). google scholar
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta 2019). google scholar
• Tan Dehmen M, ‘Tahkim Öncesi Müzakere ya da Uzlaştırma Yollarının Tüketilmemiş Olmasının Tahkim Yargılamasına Etkisi’ (2005-2006) 25 (1-2) MHB 451-472. google scholar
• Tok O, ‘Patolojik ve Asimetrik Tahkim Anlaşmalarının Yorumlanması’ Tahkim Anlaşması- Tahkim Okulu Paneller Serisi Cilt-1 (On İki Levha 2020) 57-77. google scholar
• Yavuz C, ‘Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tabi Olduğu Hükümler’, in II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu "Tahkim ” (Marmara Üniversitesi Yayınları, 2009). google scholar
• Yeğengil R, Tahkim (Cezaevi Matbaası 1974). google scholar
• Yeşilova, Bilgehan, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi (Güncel 2008). google scholar
• Yılmaz S and Çavuşoğlu GF, ‘Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmelerinin Geçerliliği ve Asimetrik ve Patolojik Tahkim Klozları’ (2020) 69 (3) AÜHFD 1475-1504. google scholar