Protest Actions Using Holy Books in the Dilemma of Diplomatic Immunity and the Freedom of Expression

Yıl 2025, Cilt: 45 Sayı: 1, 1 - 19, 12.08.2025

Selcen Erdal

https://doi.org/10.26650/ppil.2025.45.1.1483501

Öz

Recently, there have been frequent protests in front of Embassies in Europe involving the use of holy books. The fact that these actions are carried out in front of Embassies necessitates that the issue be addressed within the framework of diplomatic law. Thus, it is possible to state that States that do not prevent the actions or fail to take the necessary measures to prevent them violate the inviolability of premises and personal inviolability established in the Vienna Convention on Diplomatic Relations (1961), which also have the value of customary law. However, the fact that the receiving States assess these actions, which result in such violations, under the scope of “freedom of expression” adds a different dimension to the issue. Note that freedom of expression, which is guaranteed by many international instruments, including the European Convention on Human Rights, is one of the indispensable conditions for the existence of a democratic society. However, the exercise of this freedom entails certain duties/responsibilities and that expressions targeting the values underlying the Convention fall outside the scope of freedom. Based on this, it is understood that the actions in question violate the values of “tolerance”, “social peace”, and “prohibition of discrimination” guaranteed by the Convention, incite religious hatred, and stem from a misinterpretation of the scope of freedom of expression by the States that adopted them.

Anahtar Kelimeler

Holy Books , Inviolability of Premises , Personal Inviolability , Freedom of Expression , Blasphemy , Hate Speech , Religious Hatred

Diplomatik Dokunulmazlıklar ve İfade Özgürlüğü İkileminde Kutsal Kitapların Kullanıldığı Protesto Eylemleri

Öz

Son dönemde Avrupa’daki Büyükelçilikler önünde, kutsal kitapların kullanıldığı; nüshalarının yırtıldığı, yakıldığı ve ayaklar altına alındığı protesto eylemlerine sıklıkla tanık olunmaktadır. Sözü edilen eylemlerin büyük bir çoğunlu ğunda Kur’an’ın kullanıldığı görülmekte; İncil ve Tevrat’ın kullanılacağı benzer eylemler için girişimlerde bulunulduğu da dikkat çekmektedir. Eylemlerin Büyükelçilikler önünde gerçekleştirilmesi; konunun, diplomasi hukuku kuralları bağlamında ele alınmasını gerektirmektedir. Diplomasi ilişkilerinin yürütülmesi bakımından doğurabileceği sonuçlar ve diplomasi temsilcileri üzerinde yaratabileceği etkiler göz önünde bulundurularak analiz edildiğinde; eylemleri engellemeyen/engellemek için gerekli tedbirleri almayan devletlerin (kabul eden devlet), 1961 Diplomasi İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi’nde düzenlenen (yapılageliş değeri de taşıyan) bina (m. 22) ve kişi (m. 29) dokunulmaz lıklarını ihlal ettiklerini belirtmek mümkündür. Kabul eden devletlerin, bu ihlalleri beraberinde getiren eylemleri “ifade özgürlüğü” kapsamında değerlendirmesi ise konuya farklı bir boyut kazandırmaktadır. Belirtmek gerekir ki; pek çok uluslararası belge yanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de güvence altına alınan ifade özgürlüğü, demokratik toplumun vazgeçilmez varlık koşullarından biridir. Bununla birlikte, bu özgürlüğün kullanımının belirli görevleri/sorumlulukları beraberinde getirdiği ve Sözleşmenin temelinde yer alan değerleri hedef alan ifadelerin özgürlüğün kapsamının dışında kalacağı da kabul edilmektedir. Bu noktadan hareketle, sözü edilen eylemlerde; Sözleşme ile güvence altına alınan “hoşgörü”, “toplumsal barış” ve “ayrımcılık yasağı” gibi değerlerin ihlal edildiği, dini nefretin kışkırtıldığı ve kabul eden devletlerin tutumunun, ifade özgürlüğünün kapsamına ilişkin yanlış bir yorumlamadan kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kutsal Kitaplar , Bina Dokunulmazlığı , Kişi Dokunulmazlığı , İfade Özgürlüğü , Dine Hakaret , Nefret Söylemi , Dini Nefret

Kaynakça

• Ağırbaşlı Ş, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din ve Vicdan Özgürlüğü’ (2012) (101) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 83-102. google scholar
• Bayraktar T, Çakmak UR, Ölmez CB, Açıl M, Tepekaya R and Kaynak AF İnsan Hakları Hukuku Tuğba Bayraktar ve Ufuk Ramazan Çakmak (eds) (Adalet 2022). google scholar
• Bergmar NM, ‘Demanding Accountability Where Accountability Is Due: A Functional Necessity Approach to Diplomatic Immunity Under the Vienna Convention’ (2014) 47(2) Vanderbilt Journal of Transnational Law 501-530. google scholar
• Berridge GR and James A, A Dictionary of Diplomacy (2nd edn, Palgrave Macmillan 2003). google scholar
• Cianitto C, ‘Freedom of Expression and Freedom of Religion: Drawing the Lines Between Hate Speech, Blasphemy and Free Speech’ Religion, Law and Security in Africa M. Christian Green, T. Jeremy Gunn and Mark Hill (eds) (2018) 81-96. google scholar
• Colletta AJ, ‘Abridgments of Free Speech Which Discriminate on the Basis of Viewpoint: Finzer v. Barry’ (1986) 61(1) St. John’s Law Review 127-142. google scholar
• Çamyamaç A, ‘Uluslararası Hukukta Elçilik Binalarına Dair Bazı Teknik Konular Üzerine Bir İnceleme’ (2018) 13(145) Terazi Hukuk Dergisi 73-92. google scholar
• Çamyamaç A and İnci ZÖ, Uluslararası Hukuk ve Ceza Hukuku Yönleriyle Diplomatik Bir Bağışıklık Olarak Ceza Yargısından Muafiyet (Seçkin 2020). google scholar
• Çelik E, ‘Nefret Söylemi İfade Özgürlüğünün Neresinde?’ (2013) 4(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 205-240. google scholar
• Dağıstanlı Ata E, Uluslararası Hukukta Diplomatik Dokunulmazlık ve Ayrıcalıklar (Yetkin 2022). google scholar
• Deak F, ‘Immunity of a Foreign Mission's Premises from Local Jurisdiction’ (1929) 23(3) The American Journal of International Law 582-594. google scholar
• Demirbaş T, ‘Nefret Söylemi ve Nefret Suçları’ (2017) 19(3) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2693-2701. google scholar
• Denza E, Diplomatic Law: Commentary on the Vienna Convention on Diplomatic Relations, (4th edn, Oxford University Press 2016). google scholar
• Eren E, ‘Geleneksel Diplomasiden Modern Diplomasiye Diplomasinin Tarihsel Evrimi’ (2021) 1(1) Uluslararası Eşitlik Politikası Dergisi 32-55. google scholar
• Ergüven NS, ‘Uluslararası Hukukun Tarihsel Boyutuyla Diplomasinin Kurumsal Gelişim Süreci’ (2016) 7(1) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 111-141. google scholar
• Ergüven NS, ‘Uluslararası Hukukta Diplomatik Ayrıcalıklar ve ABD’nin Tahran’daki Diplomasi Temsilcileri ile Konsolosluk Görevlileri Davası’ (2013) 1 Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan 655-716. google scholar
• Farhangi LS, ‘Insuring Against Abuse of Diplomatic Immunity’ (1986) 38(6) Stanford Law Review 1517-1547. google scholar
• Fiss J and Kestenbaum JG, ‘Respecting Rights? Measuring the World’s Blasphemy Laws’ (2017) U.S. Commission on International Religious Freedom. google scholar
• Göktepe H, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Nefret Söylemi ve Dine Hakaret’ (2016) 25(7) 169-211. google scholar
• Gül C and Çakan S, ‘AİHM Kararları Işığında Nefret, Şiddet ve Müstehcen İçerikli Söylemler Bakımından İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması’ (2018) 13(1) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 365-410. google scholar
• İskit T, Diplomasi Tarihi Teorisi, Kurumları ve Uygulaması (8th edn, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2022). google scholar
• Karan Ulaş, İfade Özgürlüğü (Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi–2), (Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi 2018). google scholar
• Kaya YE, ‘İnsan Hakları Hukuku Açısından Dine Hakaret Olgusu’ (2016) 74(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 549-571. google scholar
• Küzeci E, ‘AİHS’nin 10. Maddesi Işığında Nefret İçerikli ve Irkçı Nitelikli Düşünce Açıklamaları’ (2007) 71 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 174-200. google scholar
• Meray SL, ‘Diplomasi Temsilcilerinin Hukuki Statüsü’ (1956) 11(3) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 79-117. google scholar
• Mortensen R, ‘Blasphemy in a Secular State: A Pardonable Sin?’ (1994) 17(2) UNSW Law Journal 409-431. google scholar
• Murdoch J, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü Hakkının Korunması Serkan Cengiz (tr) (Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları 2012). google scholar
• Özdal B and Karaca RK, Diplomasi Tarihi–I (5th edn, Dora 2022). google scholar
• Özdal B and Karaca RK, Diplomasi Tarihi–II, (3rd edn, Dora 2021). google scholar
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri III. Kitap (6th edn, Turhan 2019). google scholar
• Riordan P, ‘Freedom of Expression, No Matter What?’ (2016) 105(418) An Irish Quarterly Review 159-168. google scholar
• Ross MS, ‘Rethinking Diplomatic Immunity: A Review of Remedial Approaches to Adress the Abuses of Diplomatic Privileges and Immunities’ (2011) 4(1) American University Law Review 173-205. google scholar
• Sofer S, ‘Old and New Diplomacy: A Debate Revisited’ (1988) 14(3) Review of International Studies 195-211. google scholar
• Sorial S, ‘Hate Speech and Distorted Communication: Rethinking the Limits of Incitement’ (2015) 34(3) Law and Philosophy 299-324. google scholar
• Temperman J, ‘Blasphemy, Defamation of Religions and Human Rights Law’ (2008) 26(4) Netherlands Quarterly of Human Rights 517-545. google scholar
• Tezcan D, Erdem MR, Sancakdar O and Önok RM, İnsan Hakları El Kitabı (7th edn, Seçkin 2018). google scholar
• Ward NP, ‘Espionage and the Forfeiture of Diplomatic Immunity’ (1977) 11(4) The International Lawyer 657-671. google scholar
• Weber A, Nefret Söylemi El Kitabı Metin Çulhaoğlu (tr) (Avrupa Konseyi Yayınları 2009). google scholar
• Yayla A, ‘İfade Hürriyeti Nedir ve Niçin Gereklidir?’ (2009) 50 Liberal Düşünce Dergisi 159-175. google scholar
• Young E, ‘The Development of the Law of Diplomatic Relations’ (1964) 40 British Year Book of International Law 141-182. google scholar
• Yüksek M, ‘İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde İfade Özgürlüğünün Sınırları’ (2016) 25(7) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 105-151. google scholar
• Vienna Convention on Diplomatic Relations (adopted 18 April 1961, entered into force 24 April 1964) 500 UNTS 95 (VCDR). google scholar
• Convention on the Prevention and Punishment of Crimes against Internationally Protected Persons, including Diplomatic Agents (adopted 14 December 1973, entered into force 20 February 1977) 1035 UNTS 167. google scholar
• International Covenant on Civil and Political Rights (adopted 16 December 1966, entered into force 23 March 1976) 999 UNTS 171 (ICCPR). google scholar
• International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (adopted 7 March 1966, entered into force 4 January 1969) 660 UNTS 195. google scholar
• Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (European Convention on Human Rights, as amended) (ECHR). google scholar
• Universal Declaration of Human Rights (adopted 10 December 1948 UNGA Res 217 A(III) (UDHR). google scholar
• ECRI Report on Denmark (sixth monitoring cycle) adopted on 29 March 2022 published on 9 June 2022. google scholar
• Council of Europe Committee of Ministers, Recommendation No R (97) 20 of the Committee of Ministers to Member States on “Hate Speech”. google scholar
• 26.9.2004 tarih ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (RG 12.10.2004/25611). google scholar
• Case Concerning United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran (United States of America v Iran) (Judgment) ICJ Reports [1980]. google scholar
• Case Concerning Armed Activities on the Territory of the Congo (Democratic Republic of the Congo v Uganda) (Judgment) ICJ Reports [2005]. google scholar
• Teriminiello v Chicago US Supreme Court 337 US 1 [1949]. google scholar
• Respublica v De Longchamps US Supreme Court 1 US 111 [1784]. google scholar
• Finzer v Barry US Courts of Appeals 798 F2d 1450 [1986]. google scholar
• Arslan v Türkiye App no 23462/94 (ECHR, 8 June 1999). google scholar
• Aydın Tatlav v Türkiye App no 50692/99 (ECHR, 2 May 2006). google scholar
• Balsyté-Lideikiené v Lithuania App no 72596/01 (ECHR, 4 November 2008). google scholar
• Belkacem v Belgium App no 34367/14 (ECHR, 27 June 2017). google scholar
• Chauvy and Others v France App no 64915/01 (ECHR, 29 June 2004). google scholar
• De Haes and Gijsels v Belgium App no 19983/92 (ECHR, 24 February 1997). google scholar
• E.S. v Austria App no 38450/12 (ECHR, 25 October 2018). google scholar
• Erbakan v Türkiye App no 59405/00 (ECHR, 6 July 2006). google scholar
• Garaudy v France App no 65831/01 (ECHR, 24 June 2003). google scholar
• Giniewski v France App no 64016/00 (ECHR, 31 January 2006). google scholar
• Gündüz v Türkiye App no 35071/97 (ECHR, 4 December 2003). google scholar
• Handyside v The United Kingdom App no 5493/72 (ECHR, 7 December 1976). google scholar
• İ.A. v Türkiye App no 42571/98 (ECHR, 13 September 2005). google scholar
• Jerusalem v Austria App no 26958/95 (ECHR, 27 February 2001). google scholar
• Kasymakhunov and Saybatalov v Russia App no 26261/05 (ECHR, 14 March 2013). google scholar
• Klein v Slovakia App no 72208/01 (ECHR, 31 October 2006). google scholar
• Kühnen v Germany App no 12194/86 (ECHR, 12 May 1988). google scholar
• Lingens v Austria App no 9815/82 (ECHR, 8 July 1986). google scholar
• Lowes v The United Kingdom App no 13214/87 (ECHR, 9 December 1988). google scholar
• Maronek v Slovakia App no 32686/96 (ECHR, 19 April 2001). google scholar
• M’Bala M’Bala v France App no 25239/13 (ECHR, 20 October 2015). google scholar
• Norwood v The United Kingdom App no 23131/03 (ECHR, 16 November 2004). google scholar
• Otto-Preminger-Institute v Austria App no 13470/87 (ECHR, 20 September 1994). google scholar
• Paturel v France App no 54968/00 (ECHR, 22 December 2005). google scholar
• Pavel Ivanov v Russia App no 35222/04 (ECHR, 20 February 2007). google scholar
• Sanchez v France App no 45581/15 (ECHR, 15 May 2023). google scholar
• Schimanek v Austria App no 32307/96 (ECHR, 1 February 2000). google scholar
• Silver and Others v The United Kingdom App no 7136/75 (ECHR, 25 March 1983). google scholar
• Skalka v Poland App no 43425/98 (ECHR, 27 May 2003). google scholar
• Sürek v Türkiye App no 26682/95 (ECHR, 8 July 1999). google scholar
• Terentyev v Russia App no 10692/09 (ECHR, 28 August 2018). google scholar
• The Sunday Times v The United Kingdom App no 6538/74 (ECHR, 26 April 1979). google scholar
• Thoma v Luxembourg App no 38432/97 (ECHR, 29 March 2001). google scholar
• Thorgeirson v Iceland App no 13778/88 (ECHR, 25 June 1992). google scholar
• Vejdeland and Others v Sweden App no 1813/07 (ECHR, 9 February 2012). google scholar
• Wingrove v The United Kingdom App no 17419/90 (ECHR, 25 November 1996). google scholar
• Witzsch v Germany App no 7485/03 (ECHR, 13 December 2005). google scholar
• Zemmour v France App no 63539/19 (ECHR, 20 December 2022). google scholar
• Abdullah Aşıran, ‘Hollanda'da ırkçı PEGIDA lideri, Türkiye’nin Lahey Büyükelçiliği önünde Kur'an-ı Kerim yırttı’ (AA, 23 September 2023) <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/hollandada-irkci-pegida-lideri-turkiye-nin-lahey-buyukelciligi-onunde-kuran-i-kerim- yirtti/2999465> accessed 27 February 2024. google scholar
• Ali Cura, ‘Rusya: Danimarka'daki büyükelçiliğimiz önünde Kur’an-ı Kerim yakıldı’ (AA, 27 January 2023) <https://www.aa.com.tr/tr/ ayrimcilikhatti/musluman-karsitligi/rusya-danimarkadaki-buyukelciligimiz-onunde-kur-an-i-kerim-yakildi/1815516> accessed 9 November 2023. google scholar
• ‘Aşırı Sağcı Rasmus Paludan Bu Kez Danimarka’da Kur’an-ı Kerim Yaktı’ (Euronews, 27 January 2023) <https://tr.euronews.com/2023/01/ 27/asiri-sagci-rasmus-paludan-bu-kez-danimarkada-kuran-i-kerim-yakti> accessed 27 February 2024. google scholar
• Atila Altuntaş, ‘İsveç'te İran'ın Stockholm Büyükelçiliği önünde Kur'an-ı Kerim'e yönelik saldırı’ (AA, 18 August 2023) <https://www.aa. com.tr/tr/dunya/isvecte-iranin-stockholm-buyukelciligi-onunde-kuran-i-kerime-yonelik-saldiri/2971203> accessed 27 February 2024. google scholar
• ‘Göç ve İslam karşıtı Pegida lideri Lahey'deki Türk Büyükelçiliği önünde Kuran yırttı’ (BBC News Türkçe, 5 September 2023) www.bbc.com/turkce/articles/c72783pdej1o> accessed 27 February 2024. google scholar
• ‘Hate speech case pursued against Pegida protester who tore up a Koran’ (NL TIMES, 14 April 2023) <https://nltimes.nl/2023/04/14/ hate-speech-case-pursued-pegida-protester-tore-koran> accessed 19 March 2025. google scholar
• ‘İsveç'te Tevrat yakmayı planlayan kişinin eylemi İsrail'in girişimiyle engellendi’ (Independent Türkçe, 27 January 2023) www.indyturk.com/node/604226/haber/i%CC%87sve%C3%A7te-tevrat-yakmay%C4%B1-planlayan-ki%C5%9Finin-eylemi-i%CC% 87srailin-giri%C5%9Fimiyle-engellendi> accessed 27 February 2024. google scholar
• Jeff Jacoby, ‘A Free Society Protects Your Right Burn Holy Book’ (The Boston Globe, 19 July 2023) <https://www.bostonglobe.com/2023/ 07/19/opinion/free-society-protects-your-right-burn-holy-book/> accessed 14 November 2023. google scholar
• ‘Kuran yakma eylemleri: İsveç'in Bağdat Büyükelçisi sınır dışı edildi’ (Euronews, 20 July 2023) <https://tr.euronews.com/2023/07/20/ kuran-yakma-eylemleri-isvecin-bagdat-buyukelcisi-sinir-disi-edildi> accessed 27 February 2024. google scholar
• ‘Sweden points to ‘foreign power’ after Iraqi refugee on trial for Qur’an burnings shot dead’ (The Guardian, 30 January 2025) <https://www.theguardian.com/world/2025/jan/30/salwan-momika-quran-burnings-trial-reportedly-shot-dead-sweden> accessed 19 March 2025. google scholar
• ‘Who Is Salwan Momika?’ (The Free Press Journal, 29 June 2023) <https://www.freepressjournal.in/viral/who-is-salwan-momika-37-year-old-iraqi-refugee-who-burnt-quran-outside-stockholm-mosque-amidst-eid-al-adha-celebrations> accessed 9 November 2023. google scholar
• “Sweden/Denmark: Statement by the High Representative Josep Borrell on the burning of Quran and respect for community symbols” (EEAS, 26 July 2023) <https://www.eeas.europa.eu/eeas/swedendenmark-statement-high-representative-josep-borrell- burning-quran-and-respect-community_en?s=169> accessed 9 November 2023. google scholar
• “Note to Correspondents: Press Statement attributable to the Spokesperson of the High Representative for the United Nations Alliance of Civilizations (UNAOC) On burning of the Quran in Stockholm, Sweden” (UNAOC, 29 July 2023) <https://www.un.org/ sg/en/content/sg/note-correspondents/2023-06-29/note-correspondents-press-statement-attributable-the-spokesperson-of- the-high-representative-for-the-united-nations-alliance-of-civilizations-%28unaoc%29-burning> accessed 9 November 2023. google scholar
• “No: 232, 23 Eylül 2023, Hollanda’da Kutsal Kitabımız Kur’an-ı Kerim’i Hedef Alan Saldırılar Hk.” (Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 29 September 2023) <https://oecd-dt.mfa.gov.tr/Mission/ShowAnnouncement/405256> accessed 9 November 2023. google scholar