Female Representatives of Traditional Folk Instruments (Saz): in The Representation of Sipsili, Uyguncaklı Düdük, Delbek and Bağlama

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 236 - 257, 01.06.2013

S. Çınar

https://doi.org/10.12975/rastmd.2013.01.01.0010

Öz

Folk instruments, which play an important role in the production and transferof music, are cultural products that sometimes give voice to non-expressible feelings,save time for remembering the lyrics, increase the joy by adding to the sound, andsometimes maintain the rituals and serves as a means of communication. Thematerials they are made from, their shape and sound, they bear the traces of societyand they are also the most important indicator of character of music. As ancient ashumanity in terms of existence, they are the proof of cultural values of humanity withtheir rich variety. Besides the variety of our traditional folk instruments that take onthe primary task in continuation of musical tradition, they have representatives too.Such representatives sometimes take the name of the traditional art which theyproduce and sometimes they are called by the name of the folk instrument they play;they show themselves by various names and qualities such as minstrel, bard,tambourine (tef/def) player, tabor (deblek/delbek) player, reed (sipsili) player,uyguncak playerThe representatives, who contribute to the creation and maintenance oftraditional music in company with the traditional folk instruments, represent theirinstruments by remaining loyal to their cultural identities as well as their social roles.The places where they produce music with such traditional instruments rangesdepending on mentioned indicative elements in indoor-outdoor verbal culturalenvironments such as village wedding, henna night, farewell ceremonies for soldiers,city/town festivals, culture houses, places of worship, high pastures, nomad campingsites, etc. In this point, when we look at the adventure of our traditional folkinstruments, we see that women take over the role of representative and even thoughthey create special expression styles in terms of music and lyrics during thisadventure, they do not have a room for themselves under such roof.In this context, considering the fact that although female representatives oftraditional folk instruments have moved to big cities or their local characteristicshave somehow changed even though they continue living in their hometowns, theyare a part of this tradition with their current characteristics and productions styles; wewant to keep such musical soul alive, which has existed in all periods and willcontinue to exist, to make artistic identities of female representatives visible and toaccompany to their existence stories. Date obtained via field records have beenanalyzed within the contexts of expression styles of female representatives oftraditional folk music in the 21stcentury, their playing techniques, creation process oftheir musical products, transfer methods, the function of music in the lives of suchfemale representatives and reflection of their female identities into music

Anahtar Kelimeler

Female/women, folk instrument (saz), representation, production, production environment, musical identity

GELENEKSEL SAZLARIN KADIN TEMSİLCİLERİ: SİPSİLİ, UYGUNCAKLI DÜDÜK, DELBEK ve BAĞLAMA TEMSİLLERİNDE

Öz

Müziğin üretilmesinde, aktarılmasında, temsilinde önemli rolü olan sazlar; kimi zaman söze dökülemeyen duyguları dile getiren, sözleri hatırlamak için zaman kazandıran, sese ses katarak coşkuyu artıran; kimi zaman da ritüelleri yürüten, sosyal iletişime aracılık eden kültürel ürünlerdir. Meydana geldiği malzemesiyle, aldığı biçimiyle, verdiği sesiyle yaşadığı toplumun izlerini taşıyan sazlar, müziğin karakterinin de önemli belirleyicisidir. Varoluşuyla insanlık tarihi kadar eski, zengin çeşitleriyle insanlığın kültürel değerlerinin kanıtıdır. Müzik geleneğinin sürdürülmesinde birincil görevi üstlenen geleneksel sazlarımızın çeşitliliği kadar temsilcileri de bulunmaktadır. Bu temsilciler, kimi zaman içinde bulundukları geleneksel sanatın adını aldıkları gibi kimi zaman çaldıkları sazın adıyla anılır, âşık, saz şairi, tefçi/defçi, delbekçi/deblekçi, sipsici, uyguncakçılar...gibi çeşitli isim ve niteliklerle karşımıza çıkarlar. Geleneksel müziğin oluşumuna ve sürekliliğine geleneksel sazları eşliğinde katkıda bulunan temsilciler, sazlarını, kültürel kimliklerinin yanı sıra toplumsal rollerine bağlı olarak da temsil ederler. Geleneksel sazlarını icrâ ettikleri ortamları da, köy düğünleri, kına geceleri, asker uğurlamaları, il/ilçe şenlikleri, kültür evleri, ibadethaneler, yaylalar, obalar… gibi açık-kapalı sözlü kültür ortamlarında sözünü ettiğimiz belirleyici unsurlara bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu noktada, geleneksel sazlarımızın izlediği serüvenine baktığımızda kadının da temsilci rolü üstlendiğine, bu serüven içerisinde sazında-sözünde kendine özgü anlatım biçimi yakaladığına tanık olsak da bu çatı altında kendisine ait bir odasının olmadığını görürüz.Bu bağlamda, geleneksel sazların kadın temsilcileri her ne kadar büyükşehirlere taşınmışsa ya da doğup büyüdüğü yöresinde yaşamaya devam ettiği halde yerel özelliklerinin bir kısmı her ne kadar değişime uğramış olsa da bugünkü özellikleri ve icrâ biçimiyle devam eden geleneğin bir parçası olduğu bilinciyle; her dönemde varolmuş ve devam edecek olan bu müzikal ruhu diri tutmak, kadın temsilcilerin sanatçı kimliklerini görünür kılmak, varoluş öykülerine eşlik etmek istiyoruz. Alan kayıtlarından elde edilen veriler, geleneksel halk müzik geleneğinin 21. yüzyıl kadın temsilcilerinin söyleyiş stilleri, sazlarını icrâ teknikleri, müzikal ürünlerinin oluşum süreci, aktarım biçimleri; müziğin yaşamlarındaki işlevi ve kadın kimliklerinin müziğe yansıması bağlamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, saz, temsil, icrâ, icrâ ortamı, müzikal kimlik

Kaynakça

• Duygulu, M. (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler. İstanbul, Sistem Ofset.
• Ekinci, A. (2010). Tekelinin Dilinden Telinden. Ankara, Burdur İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Ekinci, A. (2011). Uyguncaklı Düdük. Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı Dergisi, Y.17, S.59, s.28-31.
• Ekinci, A. (2012). Uyguncaklı Düdük1-2-3. Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı Dergisi, Y.18, S.60, s.38-44.
• Ekinci, A. Müzik Kültürümüzde Teke Yöresi Burdur Sipsilisi (Sipsisi), http://golhisarhem.meb.gov.tr/arastirmalar/sibsi.htm Gazimihal, M. R. (1975). Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız. Ankara, Ankara
• Üniversitesi Basımevi. Laurence, P. (1975). Folk Musical Instruments of Turkey. New York Toronto,
• Oxford University Press. Rice, T. (2003). Time, Place, and Metaphor in Musical Experience and Ethnography.
• USA: University of Illinois Press. http://www.jstor.org/stable/3113916, pp. 151-179.
• Sarkissian, M. (1992). Gender and Music. New York. ed. Myers, H., An Introduction
• Ethnomusicology, W. W. Norton Company & Company, Inc., 337–348, Şenel, S. (2007). Kastamonu’da Âşık Fasılları Türler / Çeşitler / Çeşitlemeler, c. I-II.
• Kastamonu, Kastamonu Valiliği Özel İdare Yayınları. Personal Interviews Ekinci, Abdurrahman. (December, 2012-March, 2013). Burdur, Merkez.
• Kaya, Sürmelican. (May, 2010). İstanbul, Beyoğlu.
• Özcan, Şengül. (March, 2013). Fethiye, Günlükbaşı.
• Özke, Halime. (March, 2013). Tavas, Beyağaç.
• Şahin, Hatice. (March, 2013). Muğla, Çatakbağyaka.