Courtier Minstrels

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 80 - 100, 01.06.2015

H. Toker

https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00036

Öz

The changes in the court life that had occurred after the Ottoman Dynasty wasrelocated in Dolmabahçe Palace during the second half of the 19th century had a certain effecton musical life in the court as well. The institutions in service of the court residents weretransformed in accordance with the standards of the new court resulting in a fundamentallydifferent organizational structure than that of the previous periods. In this structure, newensembles performing various musical genres were founded and served under Mûsikâ-yı Hümâyûn. This study focuses on one of these new ensembles that was commissioned toperform minstrel music (âşık mûsikîsi) namely, the Şâirân-ı Hâssa of which, in this article, we provide information regarding its structure (faculties) and staff based on relevant archivedocuments. This study has also unearthed some documents from the Ottoman Archives ofTurkish Prime Ministry about the members of the said ensemble. In conclusion, this studyaims to inform the reader on the performance style of the Şâirân-ı Hâssa using the limited amount of reference material

Anahtar Kelimeler

Minstrel Music (Âşık Mûsikîsi), Minstrel (Folk) Poet (Saz Şâiri), Ottoman Court

ŞÂİRAN-I HÂSSA

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısında, Osmanlı hânedânının Dolmabahçe Sarayı’nda ikâmet etmeye başlamasının ardından, değişen saray yaşantısı, bu mekândaki mûsikî hayatını da etkilemiştir. Yeni sarayın şartlarına göre sarayda hizmet eden kurumlar da şekil değiştirmiş ve diğer dönemlerden çok farklı bir kurumsal yapı meydana gelmiştir. Bu yeni sistemde her biri farklı mûsikî türleri icrâ eden topluluklar kurulmuş ve Mûsikâ-yı Hümâyûn’a bağlı olarak hizmet vermişlerdir. Çalışmamız bu topluluklar arasında yer alan ve sarayda âşık mûsikîsi icrâ etmekle görevli olan Şâiran-ı Hâssa hakkında bilgiler vermektedir. Makalemizde bu topluluğun kurumsal yapısı ve mevcûdu hakkında arşiv belgelerine dayalı olarak sunulan bilgiler yer almaktadır. Ayrıca bu çalışmamızla Şâiran-ı Hâssa mensupları ile alâkalı ¨Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde¨ bulunan bazı belgeler gün yüzüne çıkarılmıştır. Son olarak Şâiran-ı Hâssa’nın icrâ şekli hakkında elde bulunan mahdûd sayıdaki kaynaklardan yararlanılarak bilgiler verilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Âşık Mûsikîsi, Saz Şâirleri, Osmanlı Sarayı, Türk Halk Müziği, Mûsikâ- yı Hümâyûn, Mâbeyn-i Hümâyûn

Kaynakça

• Aksoy, B. (2003). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Mûsikî. İstanbul : Pan Yayınları.
• Artun, E. (2001). Aşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Ankara : Akçağ Yayınları.
• Bayrak, M. (2005). Alevi Bektaşi Edebiyatında Ermeni Aşıkları . İstanbul: Öz- Ge Yayınları.
• Bayrı, M. H. (1972). İstanbul Folkloru . İstanbul : Baha Yayınları .
• Beyânî Mustafa bin Cârullah. (1997). Tezkiretüş'şuara. (İ. Kutluk, Ed.) Ankara : Türk Tarih Kurumu.
• Dağlı, M. Y. (1943). Bektaşi Edebiyatından Tokatlı Gedâyî Hayatı ve Eserleri. İstanbul : Maarif Kütüphanesi .
• Ergun, S. N. (Undated). On Dokuzuncu Asır Şârlerinden Beşiktaş'lı Gedâyî. Suhulet Kütüphânesi. Evliya Çelebi, (1999). Seyahatname. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları .
• İnalcık, H. ( 2010). Has-bağçede 'Ayş u Tarab. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, H. ( 2003). Şâir ve Patron. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (1996). ¨Selçuklu Sarayında Şiir¨. V. Milli Selçuklu Külütür ve Medeniyeti Seminerleri. Konya.
• Kaygılı, O. C. (1937). Semâİ Kahveleri ve Meydan Şâirleri. İstanbul : Burhaneddin Basımevi.
• Koz, S. (Ed.). (2009). Ahmet Şükrü Esen'e Armağan. İstanbul: Özal Matbaası.
• Köprülü, M. (1962). Türk Saz-şâirleri III. Ankara : Güven Basımevi.
• Köprülü, M. F. (1964). Türk Saz-şâirleri ( 19. Yüzyıl Saz Şarileri). Ankara : Milli Kültür Yayınları.
• Köprülüzâde Mehmed Fuad. (1327), Hayat Mecmuası, (Vol. 2 ). içinde Ankara.
• Köprülüzâde Mehmed Fuad ( 1331) " Türk Edebiyatında Âşık Tarzının Menşe' ve Tekâmülü"
• Milli Tebettualar Mecmuası, (Vol.5,), içinde İstanbul. Latifi. (2000). Tezkiretüş'şuara ve Tabsıratü'n Nüzama. (R. Canım, Dü.) Ankara: Atatürk
• Kültür Merkezi Başkanlığı. Şenel, S. (1991). ¨Âşık Mûsikî'si¨. DİA (Vol 3, p. 553- 556). içinde İstanbul: Türk Diyânet Vakfı.
• Şenel, S. ( 2007). Kastamonu Âşık Fasılları ( Türler/ Çeşitler/ Çeşitlemeler). İstanbul:
• Kastamonu İl Özel İdâresi Yayınları. Toker, H. (2012). Sultan Abdülaziz Döneminde Osmanlı Sarayında Mûsikî. İstanbul :
• Marmara Ünivesitesi Sosyalbilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi. Uzunçarşılı, İ. H. (1977). ¨Osmanlılar Zamanında Saraylarda Mûsikî.¨ Belleten(161), p.79
• Ülkütaşır, M. Ş. (1941 ). ¨Aşık¨ . İslam Türk Ansiklopedisi (Vol.1, p. 591-599). içinde İstanbul Archive Sources:
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. İE.SM, 13/1332.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. M. ad, 8176, vrk. 14.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. MB. 113/ 43. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH. MH, 881/ 6. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH.d, 10141.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH.d , 932. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH.d, 653. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH. MH, 767/ 39. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH. MH, 71/ 77. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. MB. İ, 18/ 57 . Başbakanlık Osmanlı Arşivi. MB. İ, 18/ 131. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH.d, 12445.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi. HH.d , 18924.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi . HH.d, 84. Başbakanlık Osmanlı Arşivi . HH. MH, 857/72. Başbakanlık Osmanlı Arşivi . MB, 1537 121.
• Başbakanlık Osmanlı Arşvi . HH. MH, 756/ 97 . Başbakanlık Osmanlı Aşivi. H.MH, 969/104.