Bileşik Makâm Bûselik

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 2, 813 - 827, 15.09.2015

Sühan İrden

Öz

Bu araştırmanın
amacı Türk mûsikîsi nazariyatçılarının ortaya koymuş oldukları nazariyat
kitaplarındaki Bûselik makâm tanımları ile bestekârlar tarafından yapılan
eserlerdeki Bûselik makâm işleniş ve kullanımını bilimsel bir gerçekliğe
dayandırarak belirlemektir.

Bu amaç
doğrultusunda "Makâm", "Çeşnî" ve "Seyir"
kavramları Abdülbaki Nâsır Dede'nin vermiş olduğu makâm tanımı esası üzerinden
yeniden değerlendirip tariflendirilerek çalışılmıştır. Abdülbâki Nâsır Dede
makâmı “asıl unsurlarıyla işitildiğinde, kendine özgü bir bütünlük, kişilik
gösteren ve başka parçalara bölünmesi (başka şeye benzetilmesi) mümkün olmayan
ezgidir” şeklinde açıklamıştır. Rauf Yektâ Bey geleneksel müzik kuramını Antik
Yunan müzik kuramı ile irtibatlandırıp, dörtlü beşli yapıları ve bu yapıların
birleşimlerinden oluşan dizileri temel alan bir kuram anlayışı ortaya koymuş
Sadettin Arel ve Suphi Ezgi de bu anlayışı benimseyip devam ettirmişlerdir.
Makâmları dizilerle açıklama tercihinin çeşnî kavramını yarattığı, aslında
çeşnî denilen şeyin Nâsır Dede'de ifade edilen makâm kavramının kendisi olduğu
ve "En basit makâmın bile bir bileşim" olduğu düşünülmektedir.

En iyi biçimde
çözümlemek için bütünü gerektiği kadar parçalara ayırmak prensibiyle Bûselik
makâmının incelendiği bu makale makâmların geleneksel kullanımlarıyla
incelenmesine kaynak olacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Bûselik, Makâm, Çeşnî, Dizi, Türk Mûsikîsi, Seyir, Perde, Nazariyat, Bestekâr

Kaynakça

• AREL, H. Sâdeddin. (1991), Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri, Haz: Onur Akdoğu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. EZGİ, Suphi. (1933), Nazarî ve Amelî Türk Mûsıkîsi, İstanbul. İRDEN, Sühan. (2006), Türk Musikisinde Nazariyatçılara ve Bestekârlara Göre Bûselik Makâmının Karşılaştırılması, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. JUDETZ, E. Popescu. (2002). Tanburî Küçük Artin, Pan Yayıncılık, İstanbul. KUTLUĞ, Y. Fikret. (2000), Türk Musikisinde Makâmlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul LEVENDOĞLU, Oya. (2004), “XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makâmlar ve Değişim Çizgileri”, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. ÖZKAN, İ. Hakkı. (1998), Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri – Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul. TURA, Yalçın. (2006), Tedkîk ü Tahkîk / İnceleme ve Araştırma Gerçeği, Pan Yayınları, İstanbul. YEKTA, Rauf. (1986), Türk Musikisi, Pan Yayınları, İstanbul. YENER, Sabri, (2014), “Türk Müziğinin Tarihi Gelişimi ve Müziksel Kimlik”, Yeni Türkiye Dergisi 57 Türk Mûsikîsi Özel Sayısı, Ankara.