Hûzî Makaminin Tarihsel Süreçlere Göre Değişim Çizgileri Üzerine

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 2, 953 - 968, 15.09.2015

Tolga Karaca

Öz

XIII. – XXI. yy. arasında literatur taraması yapılan Hûzî makamının, günümüzde

az kullanılan ve unutulmaya yüz tutmuş makamlar sınıfına girdiği düşünüldüğünden,

makamın tekrar gün yüzüne çıkarılarak kullanılabilir bir makam haline getirilmesi amaç

edinilmiştir. XV. yy’da Merâgî döneminde terkip edildiği düşünülen bu makamın öncelikle

tarihsel değişim çizgileri incelenmiş, makamın perdeleri, aralıkları ve tanımları tespit edilip,

ulaşılabilen müzik kaynaklarından elde edilen veriler toplanmış ve dizileri meydana

getirilmiş, benzer dizilerin tanım çoğunluğuna göre makamın diziileri günümüz

nazariyatına göre tekrar düzenlenmiş ve açıklama yoluna gidilmiştir. Günümüzde az

kullanılan bu makamın bestelenen eser sayısı saz eserinden daha ziyade sözlü eserler

üzerine olmuştur. Hûzî makamı ismi adı altında TRT nota arşivi ve Dârü’l Elhân Külliyatı

incelendiğinde Hûzî makamının toplamda 21 adet, ancak 15 adet notası bulunabilen sözlü

eserinin olduğu ve 1 adet notası bulunabilen saz eserine rastlanılmıştır.2 İlk olarak 15. yy.’da

görülen bu makamı yaşatabilmek amacı ile 1 saz eserinin günümüze ulaşması nedeniyle ve

yapılacak benzer çalışmalara örnek teşkil etmesi ümidiyle, makamın tüm tarihsel süreçleri

incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hûzî, Saz Semâisi, Mûsikî, Edvâr, Osmanlı, Eğitim

Kaynakça

• Abdülaziz, b. Merâgî. (XV. yy.). Nekâvetü’l-Edvâr, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, III Ahmed Bölümü, No: 3462. vr.25a. Abdülbâkî, N.D. (1794). Tedkîk ü Tahkîk, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nafız paşa Bölümü, No:1242, v31a, 31b. Abdülbâkî, N. D. (2006). Tedkîk ü Tahkîk. (Çev: Y. Tura). İstanbul: Pan Yayıncılık. (Eserin orjinali 1794’te yazılmıştır), 60. Akdoğan, B. (1996). Fethullah Şirvânî ve “Mecelletun Fi’l-Mûsîka” Adlı Eserinin XV. Yüzyıl Türk Mûsikîsi Nazariyatındaki Yeri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdülkadir (XV. yy. bestecisi ve müzik nazariyatçısının hayat hikâyesiyle eserleri üzerine bir çalışma). İstanbul: Pan Yayıncılık, (Birinci Baskı), (Eserin orjinali XV. yy.’da yazılmıştır), 77. Cevher, M. H. (2004), Rûh-Perver. (Çev: M.H.Cevher). İzmir: Sade Matbaacılık. (Eserin orjinali XV. yy.’da yazılmıştır), 18. Hafid Efendi, M. (1783). ed-Dürerü’l-müntebahâtü’l-mesûre fî ıslâhi’l-galatâti’l-meşhûre, Ankara: Ankara İlâhiyat Fakültesi Kütüphanesi, kayıt no: 792583, 15. Özkan, İ. H. (2007). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (Üçüncü. Baskı), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 596. İnternet: Agayeva S., Uslu R. (Ocak, 2008). Kitab-ı Edvar: RUHPERVER (Leiden,Or.1175), Web: http://www.arsiv2007.musikidergisi.net/?p=153 adresinden 17 Şubat 2015’de alınmıştır. Kanık, M. Z. (2011). Mahmud Bin Abdülaziz’in “Makasıdü’l-Edvar” Adlı Eseri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Karabaşoğlu, C. (2010). Abdülkâdir-i Merâgî’nin Makâsidü’l-Ekhân Adlı Eseri” Adlı Eseri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Koç, F. (2010), Abdülaziz b. Abdülkâdir Merâgî ve “Nekavetü’l-Edvâr” isimli eserinin XV. yüzyıl mûsikî nazariyatındaki yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kutluğ, Yakup, Fikret, (2000). Türk Musikisinde Makamlar, (1), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 203. Küçükgökçe, Ö. (2010). XV. Yüzyılda Makamlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Lâdikli, M. Ç. (1484). Zeynü’l-Elhân Fî ‘İlmi’t-Te’lîf ve’l-Evzân, Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, Nüsha no: 2192, (Eserin orjinali 1484’de yazılmıştır) vr. 40b. Lâdikli, M. Ç. (1708). Er- Risâletü’l- Fethiyye, Çorum İskilip, İlçe Halk Kütüphanesi, No: A.Y. 972 (Eserin orjinali 1485’de yazılmıştır) vr. 84a. Mahmud, b. A. (XV. yy.). Makâsıdü’l-Edvâr, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3650. vr. 6b, 30a, 30b, 31b, 37b. Mahmud, b. A. (1508). Makâsıdü’l-Edvâr, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3649. vr.38a. Mahmud, b. A. (1918). Makâsıdü’l-Edvâr, , İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları, No: 000004. (Eserin orjinali 1508’de yazılmıştır), vr. 4b, 36a. Merâgî, A. (1415). Câmiu’l-Elhân, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3644. vr. 31a, 31b, 32a, 33a. Merâgî, A. (1991). Şerhu’l-Edvâr, (Çev: T. Bînîş). Tahran: Şehit Mutaharrî Yüksek Okulu Kütüphanesi. (Eserin orjinali 1435’de yazılmıştır), vr. 203 - 208. Oransay, G. (1990). Belleten, (Birinci Baskı). İzmir: DD Yayını, 19- 22, 46 – 52. Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (3. Baskı), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 596.