Sosyo-Kültürel Bir Müzik İcra Ortamı Olarak Âşık Kahveleri ve Bursa Âşıklar Kahvesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 1153 - 1165, 15.04.2016

Erdem Özdemir

Öz

Kahvehaneler Anadolu’da görülmeye başlandığı 16. yüzyıldan buyana Türk toplum

hayatının önemli toplanma ve istişare mekânlarından biri olmuştur.Her fikir ve kesimden

insanların katılım sağladığı bu mekânlar zaman içinde çeşitli meslek gruplarının adı ile de

anılmıştır. Âşık kahvehaneleri de bu meslek ve sanat gruplarından biri olan âşıkların, diğer icra

ortamları ile birlikte, sanat icra ettikleri mekânlardan biridir. Âşık kahvehaneleri ilk olarak

İstanbul’ da ortaya çıkmış daha sonra diğer illere yayılmıştır. Bursa âşıklar kahvesi de

Erzurum’dan Bursa’ya göç eden Âşık Mehmet Güneş tarafından 1955 yılında Bursa merkezde

kurulmuş ve günümüze kadar benzer amaç ve katılımcı yapısı ile varlığını sürdürmüştür.

Günümüzde âşıklık geleneğine mensup olanlardan daha çok âşık olmayan müzik icracılarının

katıldığı fasıllarda büyük çoğunlukla TRT Türk halk müziği repertuarında bulunan türküler yine

TRT koro ve solo icra mantalitesi örnek alınarak seslendirilmeye çalışılmaktadır. Aşıklar

kahvesinde en çok icra edilen enstrüman bağlamadır ve bağlama icrasında da yine kalıplaşmış

yöresel icra tavır ve üslubu tercih edilmektedir. Bu fasıllara icracı ve dinleyici bakımından ciddi

manada katılım olması Bursa’nın Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olması ve bu nedenle tarihsel

ve kültürel derinliğe sahip olması ile ilişkilendirmek mümkündür. Ayrıca önemli oranda göç alan

şehir hem tarihsel hem de coğrafi anlamda çeşitlilik arz eden bir sosyokültürel yapıya sahiptir.

Bursa âşıklar kahvesi yakın zamanda Bursa’da açılan pek çok yeni müzikli/çalgılı kahvehaneye

de model olmuştur. Her kesimden insanın icracı ya da dinleyici olarak bir araya gelip vakit

geçirdiği ve böylece farklı arka planlara sahip yapılardan oluşan kent kültürünü bünyesinde

barındırabilen Bursa âşıklar kahvesi pek çok özelliğiyle, yüzlerce yıllık müzikal beğeni ve

birikimin, günümüzde halk nezdinde temsil edildiği ender mekânlardan biri olma özelliği

taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Bursa âşıklar kahvesi örneği ile Türkiye’deki sosyokültürel

müzik icra ortamlarını, icracıları ve bu iki unsurun zaman içerisinde meydana gelen değişikliklere

karşı pozisyonunu tespit ve tahlil etmektir.

Anahtar Kelimeler

Kahve, Kahvehane, Âşık, İcraKahve, İcra

Kaynakça

• AKSEL, Malik. "Kahve ve Kahvehaneler." Türk Folkor Araştırmaları (1964): 236. ARTUN, Erman. Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Vol. 276. Kitabevi, 2005. Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma. Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık. BALKAYA, Adem. "MEKÂN POETİKASI BAĞLAMINDA ÂŞIK KAHVEHANELERİ VE ÂŞIK ÜZERİNDE KİMİ FONKSİYONLARI." Electronic TurkishStudies 8.1 (2013). ÇOBANOĞLU, Özkul. "Osmanlı Devleti’nde Türk Halk Kültürü’nün Değişim ve Dönüşüm Dinamikleri." Osmanlı,(Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı)(1999): 51-71. EDİZ, İsmail. "Osmanlı’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kahvehaneler ve Sosyal Değişim." SAÜ Fen Edebiyat Dergisi 8.1 (2008): 179-189. EKİCİ, Savaş. "Popüler Kültür’ün İcra Ortamı Bağlamında Medya-Türk Halk Müziği İlişkisine Dair Bazı Tespit ve Öneriler." Türklük Bilimi Araştırmaları 16.16 (2004). EROL, Ayhan. Müzik üzerine düşünmek. Bağlam, 2009. DUVARCI, Ayşe. "Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebi yatına Katkıları." (2012). HARRİS, Rachel A. TheMaking of a Musical Canon in Chinese Central Asia: TheUyghurTwelveMuqam. Ashgate Publishing, Ltd., 2008. KARA, Mustafa. Bursa'da tarikatlar ve tekkeler. Vol. 2. Uludağ Yayınları, 1993. Karasar, N. (2005). Bilimsel Arastirma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayin Dagitim, 151-152. KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat. Edebiyat araştırmaları. Vol. 1. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1966. ŞEMSEDDİN, Mehmed -ATLANSOY, Kadir - KARA, Mustafa. Bursa dergâhları: Yâdigâr-ı Şemsî I-II. Uludağ yayınları, 1997. ÜNVER, Mustafa. "Müslüman-Türk Anadolu İnsanının Eğitim ve Öğretimde Köy Odalarının Rolüne Folklorik Bir Bakış." Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18.18-19 (2005): 71-92. Weber, William, ‘The History of Musical Canon’, in Nicolas Cook and Mark Everist (eds), Rethinking Music (New York: Oxford University Press, 2001): 336–55. YILMAZ, Niyazi. Türk halk müziğinin kurucu hocası Muzaffer Sarısözen. Ocak Yayınları, 1996.