Çorum ve Çevresinde Yaşatılan Zâkirlik Geleneği

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 3, 1338 - 1356, 15.12.2016

Ömer Can Satır

Öz

Cem âyini boyunca çalgı eşliğinde nefes, deyiş, düvaz, miraçlama, semah gibi türleri

icra eden bir ozan tipine karşılık gelen zâkir, sergilediği müziksel performans gereği tarikat

erkânı içinde gelenek aktarıcısı kimliğiyle de önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda Çorum ve

çevresinin güçlü bir zâkirlik geleneğine ev sahipliği yapması ve birçok yetkin zâkirin bu

çevrede yetişmiş olması çalışmanın odak noktasını teşkil etmektedir. Çalışmanın amacı,

zâkirliğin genel tanımından hareketle, yöre zâkirlerinin cem içindeki konumlarını, müziksel

pratiklerini, belleklerinde saklı kalmış edebi metinleri ve bu metinlerden kopan deyişleri tespit

etmek ve Çorumlu zâkir tipleri üzerinden günümüzdeki zâkirliğin genel durumunu gözler önüne

sermektir. Burada nitel araştırmaya dayalı ampirik bir çalışma biçimi ve etnografi temelli kültür

analizi yöntemi benimsenmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme ve katılımcı gözlem teknikleriyle

elde edilen tüm veriler edebiyatı, müziği ve retoriğiyle Çorum ve çevresindeki zâkirlik

geleneğinin günümüzdeki temsili varlığını teyit ederken, temelde pragmatik bir anlam taşıyan

zâkirliğin, modern yaşam koşulları altında simgesel bir anlam kazanmaya başladığını

göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Zâkir, Zikir, Cem Âşığı, Çorum, Zâkirlik Geleneği

Kaynakça

• ARTUN, Erman (2009). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi. ÂŞIK, Veysel (1998). Semahlar ve Deyişler (CD). İstanbul: Özmüzik Plakçılık. ATEŞ, Süleyman (1975). Kur'anı-ı Kerim ve Yüce Meali. Ankara: Kılıç Kitabevi. BİRDOĞAN, Nejat (1995). Anadoluʼnun Gizli Kültürü: Alevilik. İstanbul: Berfin Yayınları. BOHLMAN, Philip V. (2015). Dünya Müziği. (H. Gür, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi. DEVELLİOĞLU, Ferit (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi. DOĞAN, Gürani (1998). Alevilik'te Ön Bilgiler ve Cem, Zâkirlik. İstanbul: Can Yayınları. DÖNMEZ, B. Mustan (2010). “Törensel (Cem) ve Dünyasal Türk Halk Müziği Performansı İçinde Âşıklık Geleneğinin Konumu”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 34, Cilt 1, ss. 33-37. DUYGULU, Melih (2014). Türk Halk Müziği Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık. EROL, Ayhan (2009). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam. ERSAL, Mehmet (2009). “Alevi Cem Zâkirliği: Battal Dalkılıç Örneği”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, S.1, s. 188-205. KANAATLI, Hasan (2011). Peygamberlerin Hayatı 1. İstanbul : Evrensel Değerler. KAPLAN, Ayten (2007). “Etnografik Müzik Araştırması”, Karadeniz Araştırmaları, S. 12, s. 113-126. KAPLAN, Doğan (2011). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. KORKMAZ, Esat (2008). Kırklar Cemi. İstanbul: Anahtar Kitap Yayınları. KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2004). Edebiyat Araştırmaları 1. Ankara: Akçağ Yayınları. KUTSAL KİTAP-YENİ DÜNYA ÇEVİRİSİ (2011). Davut Peygamberin 12. Mezmuru. Brooklyn, New York: Watchtower Bible and Tract Society of New York. MERRIAM, Alan, P. (1964). The Anthropology of Music. Evanston: Northwestern University Press. SU, Ruhi (1993). Şiirler-Türküler Köroğlu (CD). İstanbul: Ada Yayıncılık. ÖNGÖREN, Reşat (2013). Zikir. TDVİA. . C. 44, ss. 409-412. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ÖZDEMİR, Nazife (2012). Çorum Yöresi Alevilerinde Kamberlik Geleneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ULUÇAY, Ömer (1993). Toplu İbadet / Cem Erkânı. Adana: Hakan Ofset. UYGUN, Nuri (2013). Zikir. TDVİA. C.44, s. 412-413. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. YILMAZ, Nail (2005). Kentin Alevileri. İstanbul: Kitabevi. Kaynak Kişi Ahmet Madak, 2014, Atçalı Köyü, Çorum. Ali Bükücü, 2014, Atçalı Köyü, Atçalı Köyü, Çorum. Musa Yıldız, 2014, Acıpınar Köyü, Çorum. Nuri Bolata, 2014, Bozdoğan Köyü, Alaca, Çorum. Rıza Kandemir, 2014, Çorum.