Hekimbaşı Edvarının Sistematik Müzikoloji Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 1430 - 1446, 15.04.2017

Erdal Kılıç

Öz

Türk müziği repertuarını oluşturan güftelerin toplandığı eserler güfte mecmuaları olarak

isimlendirilmektedirler. Türk müzik eğitiminin kaynaklarından olan ve eski güftelerin

günümüze ulaşmasında önemli bir rol oynayan bu mecmuaların sistemli ve ciddi bir şekilde

araştırılması ve incelenmesi ise büyük değer taşımaktadır. Zira Türk müziğinin mevcut değeri

ancak bulunduğu kaynakların inceleme ve araştırılması, gün yüzüne çıkarılması ile mümkün

olabilecektir. Hekimbaşı edvarı bugüne kadar incelenmemiş ve gözden geçirilmemiş

edvarlardan biridir. İki nüshası vardır. Her iki nüsha karşılaştırılarak müzikolojik çözümlemesi

ilk defa bu makalede yapılmıştır. Bu çalışmada ele alınan edvar bilgiyi sınıflandırmayı esas alan

sistematik müzikoloji metoduyla incelenmiştir. Bu metot bilindiği üzere üzerinde çalışılan

yazma eserdeki bilgilerin modern müzikoloji araştırmacılarına bilgi sınıflandırılması demektir.

Amaç bilgilerin günümüz müzikoloji alanına yararlı olacak şekilde gruplandırmasıdır. Milli

Müzikoloji, Müzik teorisi tarihi, Müzik tarihi açısından Hekimbaşı edvarının XVIII. yüzyıl

tarihi çalışmalarında da değerlendirilmesi ihmal edilmemelidir.

Anahtar Kelimeler

Edvar, Usûl, Makamlar Tarihi, Türk Müziği Tarihi, Türk Müziği Teori Tarihi, On sekizinci Yüzyıl Müzik Tarihi

Kaynakça

• Adıvar, A. (1955). ‘’Osmanlı Türklerinde İlim’’. 5. Baskı, İstanbul, Remzi Kitabevi. Atabek, E. M.(1986). “Hollandalı Hekim H. Boerhaave’nin “Aphorisma”larının Türk Tıp Tarihindeki yeri”. Tıp Tarihi Araştırmaları (1), İstanbul, İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yay., s. 25-44. Altınölçek, H. (2004). “Tedavide Müzik ve Antik Dönem’de Uygulanması", Müzik ve Bilim Dergisi / Journal of Music and Science, 1, İstanbul. Bayat, A. H. (2003). ‘’Tıp Tarihi’’. İzmir, Sade Matbaa. Bayat, A. H. (1999) ‘’Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimbaşılar’’, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. Dural, S. (2016). “Şiirden Doğaçlamaya Güftenin Nağmeyle Sarmalı: Osmanlı Türk Müziğinde Gazel İcrası, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XI Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar, Klasik Yayınları, 2016, İstanbul s. 266-288. Dural, S. (2014). “Ali Ufkî, Kantemiroğlu ve Kevserî’nin Müzik Yazılarının Türk Müzik Geleneği Bağlamında Uzzal Peşrevi Üzerinden İncelenmesi” Rast Müzikoloji Dergisi Uluslararası Müzikoloji Dergisi, vol. 2, 2014, s. 147-162. Erdem, S. (2001). ‘’Subhî-zâde Azîz ve Dîvânı’’, Isparta, Fakülte Kitabevi, 2001, s. XI-XXIII. Erdemir, A. D. & Özcan, N. (1988). “Abdülaziz Efendi, Hekimbaşı”, DİA, C. I, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 190-191. Halıcı, F. (1986). ‘’Türk Mûsikîsinin Dünü Bugünü Yarını’’, Ankara, Sevinç Matbaası, s. 112- 113. Hekimbaşı Mecmuasının Diğer Nüshası, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Bölümü Türkçe Yazmalar, Nr.5641. Güray, C. (2011). ‘’Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği’’, Pan Yayıncılık, İstanbul. Kılıç, E. (2013). ‘’Mecmûa-yı Letâif fî Sandukati’l-meʽârif’’, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. Kılıç, E. (2014). “Türk Müziğinde Güfte Mecmuaları: Hekimbaşı Örneği”, UHMAD Uluslar arası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi, sy. 1, c. 1, s. 19-29. Kılıç, E. (2015). “Mecmûa-yı Letâifte İnsan Sağlığına Dair İpuçları”, Medeniyet Sanat, İMÜ Sanat ve Tasarım Fakültesi Dergisi, s. 1, 2015, s. 19-30. Leriche, R. (1960). ‘’Şirürjinin Felsefesi’’, çev. N. Karabuda, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yay., Ankara, s. 2. Süreyya, M. (1995). ‘’Sicill-i Osmanî’’, C. V, haz. A. Aktan-A. Yuvalı-M. Keskin, İstanbul, Sebil Yayınevi, Mehmed Tâhir (Bursalı) (1975).‘’Osmanlı Müellifleri’’, C. III, haz. İ. Özen, İstanbul, Meral Yayınevi, 200. Nasuhioğlu, İ. (1975). ‘’Tıp Tarihine Kısa Bir Bakış’’, Ankara, Diyarbakır Tıp Fakültesi Yay.,s. 46. Özalp, M. N. (1986). ‘’Türk Mûsikî Tarihi-Derleme’’, C. I, Ankara, Müzik Daire Başkanlığı Yay. Öztuna, Y. (2006). ‘’Ansiklopedik Sözlüğü Türk Mûsikîsi’’, C. I, Ankara, Orient Yay. Sanal, H. (1964). ‘’ Mehter Musikisi’’, MEB yay., İstanbul, 1964. Şehsuvaroğlu. B. N.-Demirhan, A. E.- Güreşsever, G. C. (1984) ‘’Türk Tıp Tarihi’’, Bursa, Taş Kitapçılık-Yay. Tan, A. (2015). “Türk Müziğinde Türü Etkileyen İcra Problemleri: Tavır, Ritim ve Güfte İlişkisi”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:51, Kırgızistan, 2015, s. 462-469. Tüfekçioğlu, S.(2015). “XV. Yüzyıl Edvâr Geleneğinde Meclislerde Mûsikîşinâs Âdâbı”.Medeniyet Sanat, c. 1, sy. 2, İstanbul, 2015, s. 78-89. ‘’Osmanlı Musiki Literatürü Tarihi’’, Haz. Ekmeleddin İhsanoğlu, Ramazan Şeşen, Gülcan Gündüz, M. Serdar Bekar, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA, İstanbul, 2003. Öztuna, Y. (2006). ‘’Türk Mûsikîsi Ansiklopedik Sözlüğü’’, C. I, Ankara, Orient Yay., 2006, s. 14. Uslu, R. (2007) ‘’Fatih Sultan Mehmed Döneminde Mûsikî ve Şems-i Rûmî’nin Mecmûa-i Güfte’si’’, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yay. Uslu, R. (2009a) “Türkçe Müzik Teorisi Eserleri Nasıl Çalışılmalı”, Folklor/ Edebiyat, sy. 58, s. 45-62. Uslu, R. (2009b) ‘’Saraydaki Kemancı’’, İstanbul, Özel Yay. Uslu, R. (2015) “Türk Musikisi Tarihinde Yeni Bir Dönemlendirme Önerisi”, Medeniyet Sanat, sy. 2, s. 91-109. Ünver, A. S. (1943) ‘’Tıp Tarihi’’ (Tarihten Evvelki Zamandan İslam Tababetine Kadar) 1, İstanbul, İÜ Yay.