Nâyî Osman Dede'nin Nota Defterinden Üç Saz Eserinin Müzik Yazısı Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 1447 - 1473, 15.04.2017

Gökhan Yalçın

Öz

On yedinci yüzyıl Türk musikisi literatür tarihinde ilk ve en önemli isimlerden birisi

Nâyî Osman Dede'dir. Neyzenlikte "Kutbü'n-nâyî" derecesine ulaşmış bestekâr, şair ve şeyh

Nâyî Osman Dede'nin hayatı kadar, kendi icat ettiği müzik yazısı ile saz eserlerini kaydettiği

defteri hakkında da çok az şey bilinmektedir. Defterin tek nüshası vardır, özel bir

kütüphanededir ve sadece birkaç kişi görebilmiştir. Defter ile ilgili çalışma da sınırlı sayıdadır.

Nâyî Osman Dede'nin defteri hakkındaki ilk bilgilere Eugenia Popescu-Judetz tarafından, 1996

yılında yayınlanan Türk Musiki Kültürünün Anlamları adlı çalışmasında yer verilmiştir. Bu

çalışmasında defterin genel özellikleri, nota işaretleri ve defterdeki saz eserlerinin isimleri

bulunmaktadır. Defterden birkaç belge ve bir saz eserinin tıpkıbasımı ise ilk kez Nilgün

Doğrusöz tarafından 2006 yılında yayınlanmıştır. Bu çalışmada ayrıca Rauf Yekta Bey'in

deftere ilişkin hazırlamış olduğu bir şablon da yayınlanmıştır. Defter özel arşivde olduğu için

üzerinde başka çalışma yapılamamıştır. Nâyî Osman Dede'nin defterini elinde bulunduran Rauf

Yekta Bey'in torunu Yavuz Yekta Bey, 1996 yılında TRT için hazırlanan "Ney Belgeseli" adlı

programda defteri tanıtmış ve bazı sayfalarını da yapılan bu program aracılığı ile yayınlamıştır.

Yapılan ön araştırmalara göre yayınlanan bu sayfalarda üç saz eseri olduğu ve daha önce hiç bir

araştırmacı tarafından üzerinde çalışma yapılmadığı belirlenmiştir. Bu sayfalarda Nâyî Osman

Dede'nin defterinde kullandığı ve diğer araştırmacıların örneklendiremediği nota işaretlerinin

bulunduğu görülmüştür. Bu çalışmanın amacı da Nâyî Osman Dede'nin defterinde yer verilen üç

saz eserinin tanıtılması, eserlerde kullanılan işaretlerin ortaya konulması, şimdiye kadar tespit

edilen bilgilerden de yararlanarak mevcut bilgilerin netleştirilmesi ve genişletilmesi olarak

belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı/Türk musikisi, Nâyî Osman Dede'nin Defteri, harf müzik yazısı, Kantemiroğlu Edvarı, Kevserî Mecmuası

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1991). ‘’Nâyî Osman Dede ve Rabt-ı Tabirat-ı Musiki’’ (2. Baskı). İzmir: ?. Arel, H. S. (1907). ‘’Musiki/Kevserî Mecmuasından müstahreç iki kadim peşrev hakkında bazı mütaalat’’. Şehbal Dergisi. Sayı 12. Başer, Fatma Adile (2013). ‘’Türk Musikisinde Abdülbaki Nasır Dede’’, Birinci Kitap: Abdülbaki Dede'nin hayatı ve "Tedkik u Tahkik" Metin-sadeleştirme-sözlük Tıpkıbasım, Fatih Üniversitesi Konservatuarı Müdürlüğü Yayınları 1, İstanbul. Behar, C. (2010). ‘’Şeyhülislam'ın Müziği’’. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Doğrusöz N. (2006). ‘’Osman Dede’nin Koleksiyonundan Birkaç Belge’’, Musikişinas, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Doğrusöz, N. (2012). ‘’18. Yüzyıl Osmanlı/Türk Müziği Çalışmaları Musiki Risaleleri’’ (Ankara Milli Kütüphane, 131 numaralı Yazma), Bilim Kültür ve Sanat Derneği Yayın Nu:4, İstanbul. Doğrusöz, N. (2013). ‘’Nâyi Osman Dede'nin Nota Koleksiyonundan Bir Saz Eseri: Segâh Peşrev’’. Akademik Bakış Dergisi-Uluslar arası Hakemli Sosyal Bilgiler e-Dergisi. No: 37. Temmuz-Ağustos 2013. Ekinci, M. U. (2016). ‘’Kevserî Mecmuası. 18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı’’. İstanbul: Pan Yayıncılık. Erguner, S. (2017). ‘’Nâyî Osman Dede’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 33, syf. 461. http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=330461 (erişim tarihi: 30.12.2016). Judetz, E. P. (2007). ‘’Türk Musikisi Kültürünün Anlamları’’, (Çev. Bülent Aksoy). İstanbul: Pan Yayıncılık. Kantemiroğlu D. (2001). ‘’Kantemiroğlu Edvârı’’, Çeviren: Yalçın Tura, c. I-II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul Nâyî Osman Dede (1991). ‘’Rabt-ı Tâbirât-ı Mûsıkî’’, Çeviren: Fares Hariri, Metin Özeti ve Yayına Hazırlayan: Onur Akdoğu, İzmir. Özalp, N. (2000). ‘’Türk Mûsikîsi Tarihi’’. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Sakıb Dede (1866). ‘’Kitab-ı Nefise-i Mevleviyan’’. https://acikerisim.tbmm.gov.tr /xmlui/handle/ 11543/ 539 (erişim tarihi: 30.12.2016). Sâlim (1897). ‘’Tezkire-i Salim’’. Dersaadet: İkdam Matbaası. TRT İnt, 2009. ‘’Ney Belgeseli’’. Yavuz Yekta ile Röportaj. https: // www.youtube.com/watch?v =Fu_GE4WEZiI (erişim tarihi: 30.12.2016). Tura, Y. (2001). ‘’ Kantemiroğlu Edvârı’’. c. I-II, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Uslu, R. (2015). ‘’Esad Efendi’nin Atrabu’l-âsâr çevirisi Bestekâr biyografileri ve Değerlendirmeler’’. İstanbul: Çengi Yayınevi. Uslu, R., Doğrusöz, N. (2009). ‘’Abdülbâki Nâsır Dede’nin Müzik Yazısı “Tahrîriye.’’ İstanbul: İTÜ-TMDK Yayınları. Yekta R. (1986). ‘’Türk Musikisi’’, İstanbul: Pan Yayıncılık. Yekta, R. (1907). ‘’Musiki/Kitabet-i musikiye tarihine bir nazar’’. Şehbal Dergisi. Sayı 11. Yekta, R. (1922). La Musique Turque. Encyclopedie de la Musique. Paris: Librarie Delagreve Yıldırım, A.; Şimşek H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.