How was the traditional makam theory westernized for the sake of modernization?

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 1769 - 1787, 06.08.2018

Okan Murat Öztürk

Öz

In this article, the transformative interventions of those who want to modernize the traditional makam theory in Westernization (or modernization) process experienced in Turkey are discussed in historical and critical context. The makam is among the most basic concepts of Turkish music as well as the Eastern music. In order to analyze the issue correctly in conceptual framework, here, two basic ‘music theory approaches' have been distinguished in terms of the musical elements they are based on: (i.) ‘scale-oriented’ and, (ii.) ‘melody-oriented’. The first typically represents the conception of Western harmonic tonality, while the second also represents the traditional Turkish makam conception before the Westernization period. This period is dealt with in three phases: (i.) the traditional makam concept before the ‘modernization’, (ii.) transformative interventions in the modernization phase, (iii.) recent new and critical approaches. As makam theory was used once in the history of Turkey, to convey a traditional heritage, it had a peculiar way of practice and education in its own cultural frame. It is determined that three different theoretical models based on mathematics, philosophy or composition had been used to explain the makams. In 19th century, Turkish modernization was resulted in a stage in which a desire to ‘resemble to the West’ began to emerge. Starting from the last decade of that century, the makam conception was also exposed to some transformative interventions. First, it was compared with the concepts of Western musical theory such as scale and tonality. At this stage, the scale-oriented theory of harmonic tonality was seen as a complete and excellent model for the 'new / modern' theory desired to be built for the makam. Leading modernizers, Yekta, Ezgi, and Arel did not see any drawback in interpreting traditional makam frets/tones as the European tonal scale degrees with harmonic functions. Moreover, they also regarded those transformative interventions as necessary progress in order to modernize the makam theory. In particular, the model put out by Arel has been accepted and used for many years by researchers, educators and musicians either domestic or foreign as the only modern theory of Turkish music. However, the flawed and incomplete aspects of this theory, which has been constantly contradictory with actual musical performances, have caused ‘crisis’, and have been subjected to multidimensional criticisms, at least for the last fifty years. Demonstrating the arguments of new discussions on the subject, here, it has been revealed that the concept of makam should be understood as a melody-oriented approach, particularly considering the historical course of the concept in the Ottoman world. As a conclusion, it is suggested that the former reputation and validity of the melodic movement-oriented makam theory, which has been developed since the 15th century in the Ottoman world, should be returned.

Anahtar Kelimeler

makam, music theory, melody-oriented approach, Turkish modernization, shifting paradigms

How was the traditional makam theory westernized for the sake of modernization?

Öz

Bu makalede, Türkiye’de yaşanan Batılılaşma sürecinde, geleneksel makam teorisini modernleştirmek isteyenlerce yapılan dönüştürücü müdahaleler, söylem analizi temelinde ve eleştirel bağlamda tartışılmaktadır. Makam, Türk müziğinin olduğu kadar Doğu müziğinin de en temel kavramları arasında yer alır. Meseleyi kavramsal çerçevede doğru bir şekilde incelemek maksadıyla burada, dayandıkları müzik unsurları açısından iki temel müzik teorisi yaklaşımı ayırt edilmiştir: (i.) dizi-merkezli ve (ii.) melodi-merkezli. Bunlardan ilki, tipik olarak Batı armonik tonalitesine özgü kavrayışı temsil ederken, ikincisi de Batılılaşma dönemi öncesindeki geleneksel Türk makam kavrayışını simgeler. Bu dönem üç başlık altında ele alınmıştır: (i.) ‘modernleş(tir)meden önceki geleneksel Türk makam kavrayışı, (ii.) modernleş(tir)me evresindeki dönüştürücü müdahaleler, (iii.) son dönemlerdeki yeni ve eleştirel yaklaşımlar. Makam teorisi, Türkiye tarihinde bir zamanlar geleneksel bir mirası iletmek amacıyla kullanıldığından, kendi kültürel çerçevesi içinde, kendine özgü bir uygulama ve eğitim tarzına sahipti. Modernleşmeden önce makamları açıklamak için matematik, felsefe veya kompozisyona dayalı üç farklı teorik modelin kullanıldığı belirlenmiştir. 19. yüzyılda, Türk modernleşmesi, ‘Batı’ya benzeme’ arzusunun tezahür etmeye başladığı bir aşamaya ulaştı. Bu yüzyılın sonlarından başlayarak, makam kavrayışı da bazı dönüştürücü müdahalelere maruz kaldı. Önce, Batı müzik teorisine özgü dizi ve tonalite gibi kavramlarla mukayese edildi. Bu aşamada, armonik tonaliteye özgü dizi-merkezli teori, makam için inşa edilmek istenen ‘yeni/modern’ teori için tam ve mükemmel bir model olarak görüldü. Yekta, Ezgi ve Arel gibi önde gelen modernleştiriciler, geleneksel makam perdelerini, armonik işlevlere sahip Avrupa tonal dizileri olarak yorumlamakta herhangi bir mahsur görmediler. Dahası, bu dönüştürücü müdahaleleri, makam teorisini modernleştirmek adına zorunlu bir ilerleme olarak da kabul ettiler. Özellikle Arel tarafından ortaya konulan model, uzun yıllar boyunca, yerli veya yabancı araştırmacı, eğitimci ve müzisyenler tarafından, Türk müziğinin yegâne modern teorisi olarak kabul görmüş ve kullanılmıştır. Ancak, gerçek müzik icralarıyla devamlı surette çelişen bu teorinin kusurlu ve eksik yönleri, onun ‘kriz’ içine girmesine ve en azından son elli yıldır, çok yönlü eleştirilere tabi tutulmasına neden olmuştur. Konuya dair yeni tartışmalardaki başlıca görüşler ortaya konulmak suretiyle burada, makam kavramının, özellikle Osmanlı dünyasındaki tarihsel seyri de göz önünde bulundurularak, melodi-merkezli bir yaklaşımla anlaşılması gerektiği açıkça ortaya çıkmıştır. Sonuçta, Osmanlı dünyasında 15. yüzyıldan itibaren geliştirilen melodik harekete dayalı makam teorisine, eski itibar ve geçerliliğinin iade edilmesi ve bu adımın, yeni teorik çalışmalar için başlangıç alınması gerektiği öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

makam, müzik teorisi, melodi-merkezli yaklaşım, Türk modernleşmesi, paradigma değişimleri

Kaynakça

• Abdülbâkî Nâsır Dede. Tedkik u Tahkîk. Nafiz Paşa Yazmaları, No: 1242, Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul, 1794.. . Ahmad, Feroz. The Making of Modern Turkey. New York: Routledge.. . Aksoy, Bülent. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musiki ve Batılılaşma.” İçinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, ed.ler Murat Belge ve Fahri Aral, 1212–1236. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.. . Aksoy, Bülent. “Towards the Definition of the Makam.” In The Structure and Idea of Maqam: Historical Approaches, 3rd Conference of the ICTM Maqam Study Group, edited by Jürgen Elsner and Risto P. Pennanen, 7–25. Tampere: University of Tampere, 1997.. . Aoyagi, Takahiro. “Maqam Rast: Intervallic Ordering, Pitch Hierarchy, Performance, and Perception of a Melodic Mode in Arab Music.” PhD diss., University of California, 2001.. . Arel, H. Saadettin. Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri (1943–1948). ed.Onur Akdoğu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993. . . Arslan, Fazıl. Safiyüddin-i Urmevi ve Şerefiyye Risalesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2007.. . Atcherson, William T. “Theory Accommodates Practice: ‘Confinalis’ Theory in Renaissance Music Treatises.” Journal of the American Musicological Society, 23,no. 2 (1970): 326–330.. . Ayangil, Ruhi. “21. Yüzyıl Eşiğinde Türkiye’de Mûsikî Kuramı Çalışmaları.” Mûsikîşinas, 5 (2001): 72–80.. . Ayangil, Ruhi. “Western Notation in Turkish Music.” Journal of the Royal Asiatic Society, 18, no. 4 (2008): 401–447.. . Bardakçı, Murat. Maragalı Abdülkadir. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1986.. . Bardakçı, Murat. “Derviş Es-Seyyid Mehmet Emin’in Tanbur Perdeleri Risâlesi.” Mûsikîşinas, 4 (2000): 6–39.. . Bardakçı, Murat. The Treatise of Ahmedogli Şükrullah and Theory of Oriental Music in the 15th Century. Boston: Harvard University Press, 2008. . . Barnes, Barry. T. S. Kuhn ve Sosyal Bilimler. Çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.. . Behar, Cem. Klasik Türk Musikisi Üzerine Denemeler. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1987a.. . Behar, Cem, ed. 18. Yüzyılda Türk Mûsikîsi: Charles Fonton. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1987b.. . Behar, Cem. Musikiden Müziğe: Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.. . Can, M. Cihat. “Türk Müziğinde Makam Kavramı Üzerine Bir İnceleme.” Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1993.. . Can, M. Cihat. “15. Yüzyıl Türk Musikisi Nazariyatı (Ses Sistemi).” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.. . Can, M. Cihat “Eski Grek Dört Unsur Nazariyesi ve Türkçe Müzik Yazmalarında Etkisi.” GÜGEF Dergisi, 22, no. 2 (2002): 133–143.. . Ceyhan, Adem. Bedr-i Dilşad’ın Muradnamesi I-II. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.. . Cox, Arnie W. “The Metaphoric Logic of Musical Motion and Space.” PhD diss., University of Oregon, 1999.. . Durmaz, Serhad. “Son İki Yüzyılda Geleneksel Türk Sanat Musikisinin Makam Dağarındaki Değişmeler.” Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 1991.. . Durmaz, Serhad ve Yavuz Daloğlu, ed.ler. Gültekin Oransay Derlemesi 1. İzmir: D Yayınları, 1990.. . Dzhumajev, Alexander. “From Parda to Maqam: A Problem of The Origin of The Regional Systems.” In Regionale Maqam-Traditionen in Geschichte und Gegenwart edited by Elsner - Jahnichen (145–162), Berlin: Nationalkomitee DDR, 1992.. . Ederer, Eric B. “The Theory and Praxis of Makam in Classical Turkish Music 1910–2010.” PhD diss. University of California, Santa Barbara, 2011.. . Elsner, Jürgen, ed. Maqam - Raga - Zeilenmelodik: Konzeptionen und Prinzipien der Musikproduktion. Berlin, 1989.. . Elsner, Jürgen ve Gisa Jahnichen, eds. Regionale Maqam-Traditionen in Geschichte und Gegenwart. Berlin, 1992.. . Elsner, Jürgen ve Risto P. Pennanen, eds. The Structure and Idea of Maqam Historical Approaches. Tanpere: University of Tanpere, 1997.. . Elsner, Jürgen ve Gisa Jahnichen, eds. Maqam Traditions of Turkic Peoples. Berlin: Trafo, 2006.. . Elsner, Jürgen ve Gisa Jahnichen, eds. Intercultural Comparison of Maqam and Related Phenomena. Berlin: Trafo, 2008.. . Elsner, Jürgen, Gisa Jahnichen, ve Jasmina Talam, eds. Maqam: Historical Traces and Present Practice in Southern European Music. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 2014.. . Elsner, Jürgen, Gisa Jahnichen, ve Cenk Güray, eds.) Maqam Traditons between Theory and Contemporary Music Making. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2016.. . Esseyid Mehmed Emin. Kavâid-i Nağme-i Perde-i Tanbur. Adnan Ötüken Kolleksiyonu, No: 131/3, Milli Kütüphane, Ankara.. . Ezgi, Suphi Z. Nazari Ameli Türk Musikisi, IV. Kitap. İstanbul: İstanbul Konservatuarı Yayını, 1953.. . Fallahzadeh, Mehrdad. Persian Writings on Music: A Study of Persian Musical Literature from 1000 to 1500 AD. Upsala: Upsala Universitet Press, 2005.. . Farhat, Hormoz. The Dastgah Concept in Persian Music. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.. . Farmer, Henry G. Studies in Oriental Music. edited by Eckhard Neubauer. Frankfurt Am-Main: IGAIW an der J. W. Goethe-Universitat, 1986.. . Feldman, Walter Z. Music at the Ottoman Court: Makam, Composition and the Early Repertoire. Berlin: VWB Verlag für Wissenschaft und Bildung, 1996.. . Godwin, Joscelyn. The Harmony of the Spheres. Rochester: Inner Traditions International, 1993.. . Güray, Cenk. Bin Yılın Mirası, Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2011.. . Hatipoğlu, Emrah. Mevlevi Ayinleri: Makamlar ve Geçkiler. İstanbul: T.C. Konya Valiliği Yayınları, 2011.. . Hızır bin Abdullah. Kitab-ı Edvar. Revân Kolleksiyonu, No: 1728, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, İstanbul, 1441.. . İlerici, Kemal. “Türk Müziğinin Bütünlüğü Üzerine.” II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, III. Cilt. Ankara: KTB MİFAD Yayınları, 1983. . . Kantemiroğlu (Dimitrie Cantemir). Kitâbu İlmü’l-Mûsikî alâ vechi’l-Hurufât. Ed.Yalçın Tura. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.. . Karadeniz, Ekrem. Türk Musikisi’nin Nazariye ve Esasları. Ankara: İş Bankası Yayınları, 1984.. . Kemânî Hızır Ağa. Tefhîmü’l-Makâmât fî Tevlîdü’n-Nagâmât. Hazine, No: 1793, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, İstanbul. . . Kırşehirli Nizamoğlu Yûsûf. Mûsikî Risâlesi. Adnan Ötüken Kolleksiyonu, No: 131/1, Milli Kütüphane, Ankara.. . Knysh, Alexander. Islamic Mysticism: A Short History. Leiden: Brill, 1999.. . Kuhn, Thomas. The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: The University of Chicago Press, 1970.. . Mardin, Şerif. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.. . Mehmed Haşim Bey. Mecmua-i Kârhâ, Nâkışhâ ve Şarkiyyat. İstanbul, 1864.. . Nettl, Bruno. “ World Music in the Twentieth Century: A Survey of Research on Western Influence.” Acta Musicologica, 58, no. 2 (1986): 360–373.. . Oransay, Gültekin. “Türk Din Musikisi Tür, Makam ve Usullarının Kodlanması.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1976): 152–183.. . Özkan, İsmail H. Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1987.. . Öztürk, Okan M. Zeybek Kültürü ve Müziği. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2006.. . Öztürk, Okan M. “Büzürg Makamı: Türk Müziğinde Bütüncül Kuram İhtiyacı İçin Analitik Bir Model.” Türk Müziğinde Uygulama-Kuram Sorunları ve Çözüm Önerileri Bildiriler Kitabı, İstanbul, 2008: 89–130.. . Öztürk, Okan M. “15. Yüzyıl Osmanlı Mûsikîsinde Şûbe Kavramı ve Hermetik Gelenek.” Doğu Batı Dergisi, 62 (2012a): 115–140.. . Öztürk, Okan M. “Hızır Bin Abdullah’ta Saz Düzenleri Ve Yansıttığı Ses Sistemi Üzerine Tespitler.” Porte Akademik, 3, no. 2 (2012b): 109–128.. . Öztürk, Okan M. “Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Mûsikî Nazariyatında Pisagorcu Kürelerin Uyumu/Mûsikîsi Anlayışının Temsili.” Rast Uluslararası Müzikoloji Dergisi, 2, no. 1 (2014a): 1–49.. . Öztürk, Okan M. The Concept of Şûbe (‘Branch’) as a Tetrachordal Classification Method in the 15th Century Ottoman Makam Theory.” In Maqam: Historical Traces and Present Practice in Southern European Music, edited by Jürgen Elsner et al., (20–42), Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 2014b.. . Öztürk, Okan M. “Makam Müziğinde Ezgi ve Makam İlişkisinin Analizi ve Yorumlanması Açısından Yeni Bir Yaklaşım: Perde Düzenleri ve Makamsal Ezgi Çekirdekleri.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2014c.. . Öztürk, Okan M. “The Conception of Contemporizing Music in the Founding Ideology of Early Republican Turkey: A Critical Approach”, In In Which Direction is Music Heading: Cultural and Cognitive Studies in Turkey, edited by Fırat Kutluk ve Uğur Türkmen, 75–108. New Castle: Cambridge Scholars Publishing, 2015a.. . Öztürk, Okan M. “The Place of the Concept of Melodic Motion in the Ideas of Makam and Mode.” In IVth International Musicological Symposium Space of Mugham, edited by Suraya Agayeva, 293–305. Baku: Şerk-Gerb Neşriyyat Evi, 2015b.. . Öztürk, Okan M. “Halk Musikisi Repertuar İncelemelerinin Makam Nazariyesi Araştırmalarına Yapabileceği Katkılar.” Ege Üniversitesi DTMK Dergisi, 7 (2015c): 1–29. . . Öztürk, Okan M. “Two Key Subjects For Maqam Theory: The Fret System And Tunings”, In Maqam Traditons Between Theory and Contemporary Music Makingi edited by Jürgen Elsner et al., 213–238. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2016a.. . Öztürk, Okan M. “Makam Eğitiminde Düzenler ve Nağmeler Nazariyesinin Yeni Bir Yöntem Olarak Kullanılabilirliği.” İçinde Müzikte Metodoloji Ve Müzik Teknolojileri Sempozyum Bildiriler Kitabı, edited by Göktan Ay, 179–193. İstanbul: Avcılar Belediye Konservatuarı Yayınları, 2016b.. . Öztürk, Okan M. “Osmanlı Mûsikîsinde ‘Havas Beğenisine Mahsusiyet’in Tezahürü Olarak Klasik Üslûp”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 37, no. 2 (2017): 343–378.. . Öztürk, Okan M. “The Concept of Makam-Based Melody and Its Problematic in Musical Analysis”. In Turkic Soundscapes: From Shamanic Voices to Hip-Hop, edited by Razia Sultanova and Megan Rancier, 19–40. London: Routledge, 2018a.. . Öztürk, Okan M. “Dârülelhân Sürecinde Garpçıların Şark Mûsikîsiyle Baş Etme Stratejileri”, Konservatoryum Dergisi, (2018b).. . Pappas, Miltiadis. “Kiltzanidis’in Kitabı.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 1997.. . Pappas, Miltiadis. “Apostolos Konstas’ın Nazariyat Kitabı.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2007.. . Popescu-Judetz, Eugenia. Meanings in Turkish Musical Culture. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1996.. . Popescu-Judetz, Eugenia. Prince Dimitrie Cantemir. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1999.. . Popescu-Judetz, Eugenia. Sources of Eigteenth Century Music. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2000.. . Popescu-Judetz, Eugenia. Tanburi Küçük Artin. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2002.. . Popescu-Judetz, Eugenia. Seydi’s Book On Music. Frankfurt Am-Main: IGAIW an der J. W. Goethe-Universitat, 2004. . . Powers, Harold. “Mode.” In The New Grove Dictionary of Music and Musicians, edited by Stanley Sadie, London: Macmillan Publishers, 1980.. . Powers, Harold. “Tonal Types and Modal Categories in Renaissance Polyphony.” Journal of the American Musicological Society, 34, no. 3 (1981): 428–470.. . Powers, Harold. “First Meeting of the ICTM Study Group on Maqam.” Yearbook for Traditional Music, 20 (1988): 199–218.. . Seydî. Matla. III Ahmed Koleksiyonu, No: 3459, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, İstanbul, 1504.. . Sezikli, Ubeydullah. “Abdülkadir Meragî ve Camiü’l-Elhan’ı.” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.. . Shaw, Stanford. History of The Ottoman Empire and Modern Turkey V. II. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.. . Shehadi, Fadlou. Philosophies of Music in Medieval Islam. Leiden: Brill, 1995.. . Shiloah, Amnon. The Theory of Music in Arabic Writings (c. 900-1900). München: G. Henle Verlag, 1979. . . Signell, Karl. Makam: Modal Practice in Turkish Art Music. Seattle: Asian Music Publications, 1977.. . Signell, Karl. “Contemporary Turkish Makam Practise.” In The Middle East (Garland Encyclopedia Of World Music, Volume 6), edited by Virginia Danielson et al., 45–58. Oxon: Routledge, 2002.. . Signell, Karl. “Re-Vitalizing Turkish Theory.” İçinde Türk Müziğinde Uygulama-Kuram Sorunları Ve Çözüm Önerileri Bildiriler Kitabı, ed.ler Göktan Ay ve Lale Berköz, 183–202. İstanbul: Kültür AŞ Yayınları, 2008.. . Stubbs, Frederick. W. “The Art and Science of Taksim: An Empirical Analysis of Traditional Improvisation from 20th century Istanbul.” PhD diss. Wesleyan University, 1994.. . Tanrıkorur, Cinuçen. Türk Müzik Kimliği. İstanbul: Dergah Yayınları, 1998.. . Tekin, Abdülkadir. “Hızır Ağa’nın ‘Musiki Risalesi’ İsimli Yazma Eserinin Transkripsiyonu ve Dönemin Edvarları ile Mukayesesi.” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2003.. . Tekin, Hakkı. “Lâdikli Mehmet Çelebi ve Er-Risaletü’l-Fethiyye’si.” Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi, 1999.. . Tırışkan, Ahmet G. “Haşim Bey’in Edvarı.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2000.. . Titon, Jeff T. ve Mark Slobin, eds. Worlds of Music. New York: Schirmer Books, 1997.. . Tura, Yalçın. “Türk Halk Musikisindeki Makam Hususiyetleri ve Bunların Dayandığı Ses Sistemi.” İçinde III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri III. Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı MİFAD Yayınları, 1987.. . Tura, Yalçın. Türk Musikisinin Meseleleri. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1988.. . Tura, Yalçın. “Türk Halk Müziğinde Karşılaşılan Ezgi Çizgilerinin İncelenmesi ve Sınıflandırılması.” İçinde V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Ankara: Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları, 1997.. . Turabi, Ahmet H. “El-Kındi’nin Musiki Risaleleri.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1996.. . Turabi, Ahmet H. İbn-i Sina Musiki, İstanbul: Literatür Yayınları, 2004.. . Turabi, Ahmet H. Gevrekzade Hafız Hasan Efendi ve Musiki Risalesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005.. . Uslu, Recep. Saraydaki Kemancı, İstanbul: (personal printing), 2009. . . Uygun, M. Nuri. “Kadızade Tirevi ve Musiki Risalesi.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1990.. . Uygun, M. Nuri. Safiyüddin Abdulmu’min Urmevi ve ‘Kitabu’l-Edvar’ı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1996.. . Uz, Kazım. Musiki Istılahatı. ed. Gültekin Oransay. Ankara: Küğ Yayını, 1964.. . Uzdilek, Salih M. İlim ve Mûsikî. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1977.. . Wright, Owen. The Modal System of Arab and Persian Music A.D. 1250–1300. Oxford: Oxford University Press, 1978.. . Wright, Owen. "Çargâh in Turkish Classical Music: History versus Theory”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies (SOAS), 53, no. 2 (1990): 224–244.. . Wright, Owen. Demetrius Cantemir: The Collection of Notations V. 1 Text. London: SOAS Publications, 1992.. . Wright, Owen. Demetrius Cantemir: The Collection of Notations V. 2 Commentary. London: SOAS Publications, 2000.. . Yavuzoğlu, Nail. 21. Yüzyılda Türk Müziği Teorisi. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2008.. . Yekta, Rauf. Türk Musikisi Nazariyatı. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1924.. . Yekta, Rauf. Türk Musikisi (1922). Çev. Orhan Nasuhioğlu. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1986. . . Yılmaz, Oya L. “XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makamlar ve Değişim Çizgileri.” Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2002.. .