Kültürel bir mirasın dönüşümü: Osmanlı’nın derviş musikişinaslarından günümüzün profesyonel ayin icracılarına

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 1943 - 1958, 27.08.2019

Fulya Soylu Bağçeci Oya Levendoğlu Öner Cenk Güray

Öz

Tasavvuf, sanat ve felsefe gibi pek çok alanda zengin bir
bilgi birikimi ve kültürel mirası barındıran Mevlevîlik, aynı zamanda mistisizm
ve müzik ilişkisinin en çarpıcı olduğu geleneklerden biridir. Tanrı’ya aşk,
vecd ve müzikle ulaşma düşüncesi üzerine inşa edilmiş çeşitli eğitim ve
uygulamaların hayata geçirildiği bu gelenek, müziğin eğitimi, icrası, ayin
geleneği gibi uygulama alanlarıyla müzik algısına felsefi düşünce doğrultusunda
yön veren bir noktada yer almıştır. Dolayısıyla Türk makam müziğinin en sanatlı
örneklerinden biri olarak kabul gören ayin müziği, ayini icra eden kişilerin
manevi bakımdan arınmasına, yükselmesine aracılık eden bir ritüel olmuş ve ayin
icracıları da bu manevi misyonu taşıyan derviş karakterini yansıtmıştır. Mevlevî
ayinlerinin icra edildiği ortamlardan, ayin icracılarının geleneğin temsili noktasındaki
tercihlerine kadar, bugünün atmosferinde bu büyük gelenek nasıl bir dönüşüme
uğramıştır? Çalışmada, bu soruya cevap aranmış ve Mevlevî ayin geleneğinin
dayandığı felsefi altyapının, günümüz icraları ve icracıları arasındaki varlığı
ve temsiliyeti ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu nedenle çalışma, nitel
araştırma yöntemlerinden kültür analizi deseniyle yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler

mevlevîlik, mevlevî ayini, gelenek ve temsiliyet, ayin icracılığı

Kaynakça

• Ağaoğlu, Yavuz Selim (2013). Hazret-i Mevlâna’yı Anma Törenleri. Konya: Ömür Matbaacılık A.Ş. Arslan, Fazlı (2010). “Mevlevi Musikisi Üstüne” Sufi Araştırmaları, Cilt:1, Sayı:2, s.25-42. Behar, Cem (2014). Aşk Olmayınca Mesk Olmaz (5. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Benedict, Ruth (2011). Kültür Örüntüleri (Çev: Mustafa Topal), İstanbul: İletişim Yayınları. Çetinkaya, Yalçın (1995). İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi. İstanbul: İhsan Yayınları. Demirci, Mehmet (2007). “Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevî Çilesi”. Marife, yıl. 7, sayı. 3, s. 105-122. Giddens, Anthony (1994). Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Gölpınarlı, Abdülbaki (2006). Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkilâp Kitapevi. Kaplan, Ayten (2005). Kültürel Müzikoloji. 2. Basım. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Nettl, Bruno (2015). The Study of Ethnomusicology – Thirty-Three Discussions. Urbana, Chicago, and Springfield: University of Illionis Press. Ösen, Serdar (2015). “Türk Eğitim Tarihi İçerisinde Mevlevîhanelerin Yeri”. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4 (2), 259-271. Özdüzen, Halit (2006). Aşk Yolcusu. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Rice, Timothy (2014). Ethnomusicology – A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. Rumi, Mevlâna Celâleddin (2000). Divân-ı Kebîr, Abdülbaki Gölpınarlı (Haz. ve Trc.), Ankara: Kültür Bakanlığı. Şefik, Güzin (2015). Türkiye’de İlk Konservatuvar: Dârü’l-Elhân ve Darü’l-Elhân Mecmuası içinde, Ankara: Barış Kitabevi. Uludağ, Süleyman (1992). İslâm Açısından Mûsikî ve Semâ. Bursa: Uludağ Yayınları. Yöndemli, Fuat (2007). Mevlevîlikte Semâ ve Mûsıkî. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi Yayınları. Kişisel Görüşmeler Artıran, Hayat Nur. Kişisel Görüşme, 14.11.2015, İstanbul. Çelebi Bayru, Esin. Kişisel Görüşme, 14.12.2015, Konya. Erguner, Süleyman. 27.08.2015, İstanbul. İnançer, Tuğrul. Kişisel Görüşme, 15.12.2015, Konya. Karakaya, Oğuz. Kişisel Görüşme, 05.11.2015, Konya. Karnıbüyükler, Nadir. Kişisel Görüşme, 04.11.2015, Konya. Kurtuldu, Elif Bilge. Kişisel Görüşme, 05.11.2015, Konya. Özdemir, Tolga. Kişisel Görüşme, 26.04.2016, Kayseri. Özçakıl, Fahri. Kişisel Görüşme, 06.11.2015, Konya. Tevruz, Abdurrahman. Kişisel Görüşme, 15.11.2015, İstanbul. Tokaç, Murat Salim. Kişisel Görüşme, 08.07.2015, Ankara.