The impact of Turkish Orientalism on Arabesk debate: self-Orientalism, Occidentalist fantasy and Arabesk music

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 2091 - 2121, 19.11.2019

Onur Güneş Ayas

https://doi.org/10.12975/pp2091-2121

Cited By: 2

Öz

Türk Oryantalizminin Arabesk tartışmalarına etkisi: kendini Şarklılaştırma, Garbiyatçı fantezi ve Arabesk müzik

Öz

“Doğu”nun “Batı” tarafından temsil edilmesinin yol açtığı iktidar ilişkisine ilk dikkat çekenlerden biri olan Said, Oryantalist söylemin toplumlar ve kültürler arasındaki eşitsiz ilişkileri nasıl meşrulaştırıp “Şark”ı susturduğunu başarıyla gösterdi. Ancak “Şarklılar” üretimine bizzat katılmazlarsa, bu söylemin nasıl meşruiyet ve hegemonya kazanacağını ve nasıl kendine özgü şekiller alabileceğini açıklamayı ihmal etti. Batı dışı toplumların kendi “Doğu” ve “Batı” imgelerini yaratarak kimliklerini inşa ettikleri bu öznellik alanını ifade etmek için, daha sonra “kendini Şarklılaştırma”, “Garbiyatçılık” veya“Öz-Oryantalizm” gibi kavramlar üretildi. Türk modernleşmesi bu kavramlarla ifade edilmeye uygun bir Türk oryantalizmi söylemi yarattı. Türkiye’nin modernleşme sürecine öncülük edenler bir yandan bazı Oryantalist klişeleri içselleştirdiler, bir yandan da Batılı Oryantalizmin Türkler hakkındaki önyargılarına karşı mücadele ettiler. Bu iki tutumu uzlaştırmak için Türklüğün Batıyla uyumsuz, istenmeyen, “Şarklı” görünen özelliklerinin yansıtılacağı bir “iç öteki” yarattılar. İdeal Türk kimliğini de bunun zıddı olarak tanımladılar. Erken Cumhuriyet döneminde Türk müziği Doğu-Batı-Türklük üçgeninde yeniden tanımlanırken Osmanlı müziği bir Şarklı öteki olarak temsil edildi. Bu müziğe yönelik tutumlar zamanla yumuşasa da, 1970’lerin sonundan itibaren bu kez Arabesk müzik benzer bir söylemin hedefi oldu. Arabesk, ideal Türk kimliğinin antitezi olarak tanımlandı ve olumsuz bir Şark-Arap imgesiyle özdeşleştirildi. Türk oryantalizminin ürettiği ikili karşıtlıklar Arabesk tartışmalarında tüm taraflarca farklı şekillerde yeniden üretildi ve halen de üretilmeye devam ediyor. Bu makale, Erken Cumhuriyet dönemi müzik tartışmalarıyla Arabesk tartışmalarını birbiriyle ilişkilendirerek, Oryantalist klişelerin Türk müziğinin gerçek macerasını anlamamızı nasıl zorlaştırdığını göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

öz-oryantalizm, garbiyatçılık, arabesk, kemalist oryantalizm, türk müziği

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (2012). Üç Medeniyet. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ahıska, M. (2005). Radyonun Sihirli Kapısı Garbiyatçılık ve Politik Öznellik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Akay, A. (2002). Kapitalizm ve Pop Kültür. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Alp, T. (2001) Türkleştirme(Günümüz yazı ve diline aktaran: Özer Ozankaya). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı.
• Arel, S. (1990). Türk Musikisi Kimindir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Arslan, F. (2015). Vahitname Musikişinas-Halkbilimci Vahit Lütfi Salcı. İstanbul: Mavi Yayıncılık.
• Ataç, N. (1955). “Prospero ile Caliban I-III”. Varlık. Sayı: 422, 423, 424.
• Atay, F. R. (1969). Çankaya. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Atay, F. R. (2012). Batış Yılları. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Ayas, G. (2014). “Kemalist Oryantalizm ve Osmanlı-Türk Müziği”. Muhafazakar Düşünce. Sayı: 40.
• Ayas, G. (2014). Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişme. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2015). Barbar Batı: Bir Aimé Césaire Kitabı. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2015). Müzik Sosyolojisi: Sorunlar-Yaklaşımlar-Tartışmalar. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2018). Müziği Boğan Gürültü: İdeolojinin Kıskacındaki “Musiki”. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1934). Sanat. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi.
• Bardakçı, M. (2010). “Arabesk ve Abdülvahab”. Habertürk. 27 Temmuz.
• Belge, M. (2011). Tarihten Güncelliğe. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berktaş, E. (2010). 1940’lı Yılların Türk Sineması. İstanbul: Agora Yayınları.
• Bezci, B ve Çifci, B. (2012). “Self-Oryantalizm: İçimizdeki Modernite ve/veya İçselleştirdiğimiz Modernleşme”. Akademik İncelemeler Dergisi. Cilt: 7. Sayı: 1.
• Bora, T. (2003). Türk Sağının Üç Hali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. ve Şen, B. (2009). “Saklı Bir Ayrışma Ekseni: Rumelililer-Anadolulular/‘Suyun Öte Tarafı’ndan Gelen…”. Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler. Cilt 9 (ed. Laçiner, Ö. ). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasal İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chen, Ixamoi (1995). Occidentalism: A Theory of Counter-Discourse in Post-Mao China. Oxford: Oxford UniversityPress.
• Dirlik, A. (2005). Postkolonyal Aura: Küresel Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi (Çev. Galip Doğduaslan). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Duygulu, M. (2018). Türkiye’nin Halk Müziği Makamları. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Eğribel, E. (1984). Niçin Arabesk Değil. İstanbul: Süreç Yayınları.
• Ergönültaş, E. (1980). “Arabesk Müziğin Kitlelerce Benimsenmesinde İçerdiği Motiflerin Toplumun Yapısıyla Denk Düşmesi Önemli Rol Oynamıştır”. Milliyet Sanat Yeni Dizi. Sayı 9. Dosya: Arabesk Olayı, 1 Ekim 1980.
• Frith, S. (2004). “What is Bad Music? ”. Bad Music: The Music We Love to Hate (Ed. Christopher Washburne ve Maiken Derno). New York: Routledge.
• Gazimihal, M. R. (1931). “Umumi Musiki Bilgileri”. Milli Mecmua. Sayı:124-5, 1 Mart 1931.
• Gökalp, Z. (1923). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Matbuat ve İstihbarat Matbaası.
• Güngör, N. (1990). Sosyo-Kültürel Açıdan Arabesk Müzik. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Hanioğlu, Ş. (2012). “Arabesk, Vatan Hainliği, Türk Oryantalizmi”. Sabah. 25 Kasım 2012.
• Kahraman, H. B. (2002). “İçselleştirilmiş, Açık ve Gizli Oryantalizm ve Kemalizm”. DoğuBatı. Sayı: 20.
• Kıyak, H. (2017). Yüzyıllık Metinlerle Tanburi Cemil Bey. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Kıyak, H. (2018). Mızrabı, Yayı ve Kalemiyle Mesud Cemil. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Koloğlu, O. (1999). Bir Çağdaşlaşma Örneği Olarak Cumhuriyetin İlk On Beş Yılı 1923-1938. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Kozanoğlu, C. (1995). Pop Çağı Ateşi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kutlar, O. (1980). “Arabeskin Yozlaştırıcı Etkilerini Silebilmek İçin Kitleleri Ortak Bir Duyarlılıkla Kavrayan Yeni Bir Müzik Oluşturmak Gerekiyor”. Milliyet Sanat Yeni Dizi. Sayı: 9. Dosya: Arabesk Olayı. 1 Ekim 1980.
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Küçükkaplan, U. (2016). Türkiye’nin Pop Müziği. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Levent, H. (1998). Kedi Köprüsü. İstanbul: Gendaş Yayınları.
• Mollaer, F. (2019). Kimlik, Tanınma Mücadelesi ve Şarkiyatçılık: Edward Said’in İzinde. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mollaer, F. (2018). Yerliciliğin Retoriği. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Onay, A. T. (1936). “Açık Mektup”. Çankırı’da Duygu. 25 Nisan ve 2 Mayıs.
• Oskay, Ü. (2004). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Özbek, M. (2010). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları
• Özgür, İ. (2006). “Arabesk Music in Turkey in the 1990’s and Changes in National Demography, Politicsand Identity”. Turkish Studies. VII/2. s. 175-190.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Musikisi: Akademik Klasik Türk Sanat Musiki’sinin Ansiklopedik Sözlüğü. Ankara: Orient Yayınları.
• Öztürk, O. M. (2016). “Milli Musiki Ütopyası: ‘Halk Ruhunu Garp Fenniyle Terkib Etmek’”. İllüzyon: Cumhuriyet’in Klasik Müzik Serüveni. Ed. Fırat Kutluk, İstanbul: H2O Yayınları.
• Özyıldırım, M. (2013). Arap ve Türk Musikisinin XX. Yüzyıl Birlikteliği. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Pamuk, O. (2003). İstanbul Hatıralar ve Şehir. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Racy, A. J. (2007). Arap Dünyasında Müzik Tarab Kültürü ve Sanatı(çev. Serdar Argün). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rauf Yekta (1986). Türk Musikisi (çev. Orhan Nasuhioğlu). İstanbul: Pan Yayınları.
• Rauf Yekta (2000). Esâtiz-i Elhan. İstanbul: Pan Yayınları.
• Safa, P. (1936). “Mısır Radyosu”. Cumhuriyet. 6 Ağustos.
• Safa, P. (2010). Türk İnkılabına Bakışlar. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Said, E. (1978). Orientalism. New York: Vintage Books.
• Stokes, M. (1998). “Imagening the ‘South’: Hybridity and Heterotopias on the Turkish-Syrian Border”. Border Identities(eds. H. Donnanand T. Wilson). Cambridge: Cambridge University Press. pp. 263-287.
• Stokes, M. (2000). “East, West, and Arabesk”. Western Music anditsOthers: Difference, Appropriation and Representation in Music(eds. G. Bornand D. Hesmondhaugh). Berkeley: University of California Press, pp. 213-233.
• Stokes, M. (2012). Türkiye’de Arabesk Olayı(çev. Hale Eryılmaz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şenyapılı, Ö. (1980). “Yığın Toplumu, Yığın Kültürü ve Arabesk Müzik”. Türkiye Yazıları. Sayı: 42. Eylül. s. 4-11.
• Şenyapılı, Ö. (1985). “Arabesk”. Müzik Ansiklopedisi. Cilt I. Ankara: Uzay Ofset Ltd.
• Şenyapılı, T. (1980). “Gecekondu Yaşamı ve Arabesk”. Türkiye Yazıları. Sayı: 42. Eylül. s. 14-17.
• Tanrıkorur, C. (2004). Türk Müzik Kimliği. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Todorova, M. (2003). Balkanlar’ı Tahayyül Etmek. çev. Dilek Şendil. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunca, H. (2013). Hulusi Tunca ile Yetmişler. İstanbul: Esen Kitap.
• Ulunay, Refi Cevat (1920). “Tanburi Cemil Konseri: Büyük Bir Eser-i Himmet”. Alemdar. 21 Teşrinisani.
• Üngör, Z. (1926). “Viyolonist Zeki Bey’in Musiki Anketimize Verdiği Cevap”. Yeni Ses. Sayı: 225. 14 Teşrin-i Evvel 1926.
• Yaran, Azer (1981). “Aktarma Şarkılardan Arabesk Müziğe”. Türkiye Yazıları. Sayı: 51. Haziran.
• Yıldız, A. (2010). Ne Mutlu Türküm Diyebilene. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yoldaş, N. ve Karaböcek, N. (1982). Mini Açık Oturum. Nokta. Sayı: 26.
• Yönetken, H. B. (1926). “Musikide Teknik ve Orijinalite”. Hayat. Cilt: 1,Sayı: 5, 30 Aralık.