Nazariyat yakın tarihinde tümdengelimci izdüşümler: Arel-Ezgi-Uzdilek teorisinde yapısalcılığın izleri

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 2330 - 2347, 23.07.2020

Süleyman Cabir Çıplak Songül Karahasanoğlu

Öz

Bu çalışma esasen Arel-Ezgi-Uzdilek nazariyatının ele alınış biçimi ile ilgilidir. Arel-Ezgi-Uzdilek teorisini düşünsel anlamda inceleyecek olursak, ortaya çıktığı dönemin bir kesitidir. Bu bakımdan 1920’ler, 1930’lar ve 1940’lar Türkiye’sinin düşünsel atmosferindeki “yüksek modernist” eğilimin ve o dönemde var olan yapısalcı diyebileceğimiz fikrî şablona öncülük eden ve ilerleyen yıllarda Fransa’da dilbilim çerçevesinde teorize edilerek “yapısalcılık” olarak adlandırılacak olan eğilimlerin izlerini Arel-Ezgi-Uzdilek teorisinde görmek mümkündür. Bu iddia Arel-Ezgi-Uzdilek teorisindeki kimi eğilimlerin kendilerinden sonra adı konulacak olan bir takım düşünsel eğilimlerle paralelliği nedeni ile ortaya atılan tümevarımcı ve genel-geçer olmayan bir iddiadır. Kavramsal düzlemde ise Arel-Ezgi-Uzdilek teorisini bir bütün olarak açıklamaya yeterli bir reçete değildir, ancak teorinin tasarlanış ve ortaya konuluş sürecinde teorisyenlerin gerek makro boyutta dünya algısını gerek müzik algısını, spesifik olarak da müzik teorisine dair algısını anlayabilmek ve anlatabilmek açısından bir perspektif sunmayı hedefler. Bu vesileyle, söz konusu yöntem etrafında tasarlanan sistemin neden ve ne şekilde tarihsel süreci görmezden gelerek Türk musikisi nazariyatını salt matematik ve akustik bir uğraş haline geldiği iten sürecine ışık tutmayı hedeflediği gibi esasen söz konusu teorisyenlerin hangi motivasyonlarla Türk musiki nazariyatını yeniden yazmaya giriştiklerine dair de bir tahlil ortaya koymayı hedefler.

Anahtar Kelimeler

musiki, nazariyat, arel, ezgi, uzdilek, yapısalcılık, modernleşme, postmodern

Deductive projections in our recent music theory: Indicators of structuralism in Arel-Ezgi-Uzdilek theory

Öz

This article claims that, in Arel-Ezgi-Uzdilek theory -which is the most common theory of Turkish music being thought, we can observe some apparent characteristics of structuralism. This article also tries to reason all the indicators caused to make such a claim. At this point, structuralism shouldn’t be seen as a philosophical movement or a thinking discipline, but as a way of criticism and is also a different methodology. As the name indicates, it is mainly about the structure and how it is organized. According to this assumption, each structure consists of sub-structures while the constituted structure is a substructure of a superior structure. According to Piaget, there are different implementations of structuralism in different disciplines; however, all of them contain two common aspects. First, structures are self-contained unknit which don’t need and reference outside. Secondly, each structure possesses some characteristics. Furthermore, Piaget tells that the concept of the structure consists of three key ideas which are wholeness, transformation, and self-regulation.
First and the most apparent indicator can be the anti-historical perspective of Arel-Ezgi-Uzdilek theory against Turkish music. Arel-Ezgi-Uzdilek theory treats the Turkish music theory as a timeless set of values. It is a fact that Turkish music has a vast amount of written literature that had been created in centuries. However, in the Arel-Ezgi-Uzdilek theory, instead of using the accumulation of several centuries, their music theory tries to get its legitimacy only from maths, physics, and western music theories. Moreover, all happen in the time being. For example, they make a lot of detailed calculations about intervals nevertheless all these calculations have been made for almost two thousand years since the time of Ancient Greeks, then Islamic philosophers, etc. Furthermore, we can’t see any references to past resources.

Anahtar Kelimeler

turkish music, arel-ezgi-uzdilek, structuralism, modernisation, postmodern

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1991). Türk musikisi Nazariyatı Dersleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Aksoy, B. (2008). Geçmişin Musıki Mirasına Bakışlar. Istanbul: Pan Yayınları.
• Arel, H. S. (1948). Türk musikisi Nasıl İlerler. Musiki Mecmuası, 1(1), 3-7.
• Arel, H. S. (1948a). Türk musikisinin Tarihine Dair. Musiki Mecmuası, 1(3), 3-4.
• Arel, H. S. (1948b). Türk musikisinde Makamlar. Musiki Mecmuası, 1(7), 3-5.
• Arel, H. S. (1949). Niçin Türk musikisine Taraftarım. Musiki Mecmuası(11), 3-5.
• Arel, H. S. (1990). Türk musikisi Kimindir. Ankara: Kütür Bakanlığı.
• Ayas, G. (2014). Musiki İnkılabının Sosyolojisi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Behar, C. (2008). Musikiden Müziğe. Istanbul: YKY.
• Benson, D. (2008). Music: a Mathematical Offering. Cambridge: Cambridge University Press.
• Croston, R. & Hauber, M. E. (2010). The Ecology of Avian Brood Parasitism. Nature Education Knowledge 3(10):56
• Çelebi, V. (2005). Michael Foucault’da Bilgi, İktidar ve Özne İlişkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 512-523.
• Ezgi, S. (1932). Nazari ve Ameli Türk musikisi - Cilt I. Istanbul: MEB.
• Gökçen, İ. (2007). Rauf Yekta - Fransızca Musiki Yazıları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Gökalp, Z. (1923). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Matbuat ve İstihbarat Matbası.
• Hançerlioğlu, O. (2010). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1972). Felsefe Ansiklopedisi - Cilt 7. Istanbul: Remzi Kitabevi.
• Kotlu, E. (2007). (Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyloji Anabilim Dalı).
• Kutluğ, Y. F. (2000). Türk musikisinde Makamlar. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk musikisi Nazariyatı ve Usülleri, Kudüm Velveleleri. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Öztuna, Y. (1990). Türk musikisi Ansiklopedisi Cilt I. Istanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Öztürk, O. M. (2018b). H. S. Arel’in Türk mûsikîsine bakışında ütopyacılık, Garpçılık ve Türkçülüğün yeri. Rast Müzikoloji Dergisi, 6(2), 1853-1873.
• Öztürk, O. M. (2018c). How was the traditional makam theory westernized for the sake of modernization? Rast Müzikoloji Dergisi, 6(1), 1769-1787.
• Piaget, J. (2007). Yapısalcılık. Istanbul: Doruk Yayınları.
• Sarı, A. (2007). Ord.Prof. Salih Murat Uzdilek’in Ekrem Karadeniz’e Cevabı - 1948. Retrieved from Musiki Dergisi: http://www.arsiv2007.musikidergisi.net/?p=33
• Schrift, A. D. (2006). Structuralism and Poststructuralism. In Encyclopaedia of Philosophy. (Cilt. 9, ss. 273-279). New York: Thomson Gale.
• Timuçin, A. (2004). Düşünce Tarihi 3. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Tura, Y. (1988). Türk Musikisinin Meseleleri. Istanbul: Pan Yayınları.
• Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu Musikiyi Harflerle Tespit ve İcra İlminin Kitabı. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turabi, İ. H. (2013). İbn-i Sina Musiki. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Uzdilek, S. M. (1977). İlim ve Musiki. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Wright, O. (2014). Klasik Türk Mûsikîsi’nde Çargah: Tarih-Teori Çelişkisi. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 81-104.