Comparison of Salahaddin Safedî's Risale fi İlmi'l Mûsikâ and the works named al-Şeceretu Zati'l-İkmâm el-Haviye li-Usuli'l-Engam in terms of form and content

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 4, 509 - 530, 30.12.2022

Mehmet Öncel , Turgut Yahşi

https://doi.org/10.12975/rastmd.20221044

Cited By: 3

Öz

In order to better understand the principles and rules of music theory, it is very essential to examine the works done in the past. In this article, we will try to reveal which concepts correspond to which meanings. The subject of the research is the comparison of two works that try to make progress by making use of the works of ex-scholars. Although the centuries in which Safadi's Risale fi İlmi'l Mûsikâ and the works named eş-Şeceretu Zati'l-İkmâm al-Haviye li-Usuli'l-Engam, whose author is unknown, were different, the issues they deal with are quite compatible with each other. The limitation of the study is the content of the two works mentioned. The method to be used in this study, in which information is discussed according to the principles of systematic musicology, is qualitative research, and its methodology is the processing of data obtained by document scanning by comparison, text analysis, sampling and content analysis. Thus, these two works will be evaluated and compared in terms of form and content. It will be determined that the works are associated with different elements in the context of maqam-awaze-branch, and the similarities and differences in the two works will be shown. Tables and graphs were used to better understand these similarities and differences.

Anahtar Kelimeler

Music, music theoru, safadi, safadi’s treatise, eş-şecere, maqam, şu’ba, avaze, Music, music theoru,safadi, safadi’s treatise, eş-şecere, maqam, şu’ba, avaze

Salahaddin Safedî’nin Risale fi İlmi’l Mûsikâ ile müellifi meçhul eş-Şeceretu Zati'l-İkmâm el-Haviye li-Usuli’l-Engam isimli eserlerin şekil ve içerik bağlamında karşılaştırılması

Öz

Mûsikî nazariyesinin kaide ve kurallarının daha iyi anlaşılabilmesi adına geçmişte yapılmış çalışmaların incelenmesi oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu yönüyle ele alınan makalemizde hangi kavramların hangi manaya tekabül ettiğini ortaya koyma gayretinde olacağız. Araştırmanın konusu sabık alimlerin eserlerinden istifade ederek gelişme kaydetmeye çalışan iki eserin karşılaştırılmasıdır. Safedî’nin Risale fi İlmi’l Mûsikâ’sı ile müellifi bilinmeyen eş-Şeceretu Zati'l-İkmâm el-Haviye li-Usuli’l-Engam isimli eserlerin telif edildikleri yüzyıllar farklı olmasına rağmen ele aldıkları meseleler birbirine oldukça müşabehet göstermektedir. Çalışmanın sınırlılığı zikri geçen iki eserin muhtevasıdır. Sistematik müzikolojinin prensiplerine göre bilgilerin ele alındığı bu çalışmada kullanılacak yöntem nitel araştırma olup, metodolojisi ise doküman taramasıyla elde edilen verilerin karşılaştırma, metin tahlili, örnekleme ve içerik analiziyle işlenmesidir. Böylelikle bu iki eserin biçim ve içerik kapsamında değerlendirilmesi ve karşılaştırması sağlanacaktır. Eserlerin makam-avaze-şube bağlamında farklı unsurlar ile ilişkilendirilmesi tespit edilerek, iki eserdeki benzerlik ve farklılıklar gösterilecektir. Bu benzerlik ve farklılıkların daha iyi anlaşılması adına tablo ve grafiklerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Müzik Nazariyatı, Safedî, Safedî’nin risalesi, eş-şecere, makam, şube, avaze, Müzik, Müzik Nazariyatı, Safedî, Safedî’nin risalesi, eş-şecere, makam, şube, avaze

Kaynakça

• Akdoğan, B. (1996). “Fethullah Şirvani ve Mecelletun Fi`l-Mûsika Adlı Eserinin XV. Yüzyıl Türk Mûsikîsi Nazariyatındaki Yeri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü, Ankara.
• Bardakçı, M. (2011). Ahmed oğlu Şükrullah, Şükrullah'ın Mûsiki Risalesi ve XV. Yüzyıl Şark Mûsikisi Nazariyatı, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Çakır, A. (1999). “Alişan Bin Büke (?-1500)’nin Mukaddimetü’l-Usûl Adlı Eseri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, B. B. (2001). “Hızır bin Abdullah'ın Kitabü`l-Edvar'ı ve Makamların İncelenmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çetinkaya, Y. (2018). Gezegenlerin Hareketinden Mûsikî Nağmelerine. Rast Müzikoloji Dergisi, 6 (1), 1788-1804. (30.08.2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/rastmd/issue/39297/462873 adresinden erişildi).
• Dinç, S. (2021). Kutbüddîn Şîrâzî'nin Dürretü't-Tâc'ındaki Mûsikî Bölümünün İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Doğrusöz, N. (2012). Yusuf Kırşehrî’nin Müzik Teorisi, Kırşehir: Kırşehir Valiliği Yayınları.
• Durmuş, İ. (2008). “Safedî”, (35), 447-450, İstanbul:TDV İslam Ansiklopedisi.
• Ezgi, M. S. (1935). Nazarî-Amelî Türk Mûsikîsi, (I), İstanbul: İstanbul Konservatuarı Neşriyatı.
• Farmer, H. G. (1965). The Sources of Arabian Music, E.J. Brill, Leiden.
• Haşebe, G. (2003). Mu’cemu’l-mûsikâl Kebîr I., Kahire.
• Işıkhan, D. (2022). “GÖKYÜZÜNÜN EN ZARİF VE ESTETİK GEZEGENİ: ZÜHRE”. KÜLTÜRK, (5), 21-34. (22.09.2022 Tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/kulturk/issue/70291/1128543 adresinden erişildi.)
• Karabaşoğlu, C. (2010). “Abdülkâdir-i Merâgî'nin Makâsidu'l-Elhân Adlı Eseri, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, F. (2017). Abdülaziz b. Abdülkadir Meragi ve Nekavetü’l-Edvar’ı, Ankara:Atatürk Kültür Merkezi,
• Mahfuz, Hüseyin Ali. (1977). Kâmusu’l- Mûsikal Arabiyye. Bağdad: Dârü’l-Hürriyye.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul:Dağarcık Yayın.
• Oransay, G. (1964). Mûsikî Istılahatı Kazım Uz, Ankara: Küğ Yayın.
• Öncel, M. (2018). “Cemalüddîn Hasan İbn Ahmed'in Kitâbü Ravzati'l-Müstehâm Fî İlmi'l-Engâm İsimli Eseri” (İnceleme Ve Çeviri). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 243-261. DOI : 10.15869/itobiad.470274.
• Özalp, N. (1986). Türk Mûsikîsi Tarihi Derleme, (I), Ankara:TRT Müzik Dairesi Başkanlığı.
• Özçimi, M. S. (1989). “Hızır Bin Abdullah ve Kitabı’l-Edvar”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkan, İ H. (2003). “Makam”, (27), 410-412, Ankara:TDV İslam Ansiklopedisi.
• Öztürk, O. M. (2014). “Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Mûsiki Nazariyatında Pisagorcu "Kürelerin Uyumu/Mûsikisi" Anlayışının Temsili. Rast Müzikoloji Dergisi, 2 (1), 1-49. DOI: 10.12975/rastmd.2014.02.01.00019.
• Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. (1991) Risâle fî İlmi’l-Mûsika, ( thk. Gattas Abdülmelik Haşebe, Abdülmecid Diyab ), Kahire: el-Hey’etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb.
• Shiloah, A. (1978). Theory Music in Arabic Writings (c.900-1900), München.
• eş-Şeceretu Zati'l-İkmâm el-Haviye li-Usuli’l-Engam, (1983). (Tahkik ve Şerh: İzis Fethullah, Gattas Abdülmelik Haşebe), Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb.
• Tekin, E. (2007). “Safedî’nin Müzik Teorisini İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uslu, R. (2022). ”Meragi’nin 24 Şubesi Ne Kadar Özgündür? Destinasyon İmajının Müzikolojik Sorgulanması” Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (33), 229-251. DOI : 10.29228/TIDSAD.58176
• Uygun, M. N. (1996). “Safiyyuddin Abdulmu`min Urmevi ve Kitabu`l Edvar’ı”, Yayınlanmamış Doktor Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uygun, M. N. (2008). Safiyüddin el- Urmevî, (35), 479-480, İstanbul:TDV İslam Ansiklopedisi.
• Uygun, M. N. (2002). Kitabü’l-Edvâr, (22), 97-98. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi.
• Uz, K. (1964). Mûsikî Istılahatı, Ankara: Küğ Yayınları.
• Yalçın, G. (2016). Haşim Bey Mecmuası, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.