Yorum unsurlarıyla gelenekli Türk mûsikîsi ses icrâsına yönelik model önerisi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 243 - 262, 30.06.2023

Mustafa Yıldırım

https://doi.org/10.12975/rastmd.20231125

Cited By: 2

Öz

Türk mûsikîsi eğitim sistemi yüzyıllar boyu nota kullanmaksızın meşk sistemiyle nesiller boyu aktarıla gelmiştir. Tarihi süreçte uygulanmaya çalışılan ebced ve Batı nota sistemi Türk mûsikîsinin icrâ özelliğini karşılayamayacağı endişesiyle dönemin mûsikîşinasları tarafından kabul görmemiştir. Zaman içinde Osmanlı Devleti’nin batılılaşma hareketleri etkisinden dolayı mûsikî eğitim kurumlarında Batı nota sistemi kullanılmaya başlanmış gelenekli mûsikî eğitimi olan meşk sisteminden zamanla uzaklaşılmaya başlanmıştır. Cumhuriyetten sonra kurulan konservatuvarlarda da hocaların kendi inisiyatifleri hariç tamamıyla Batı nota sistemi kullanılmaya başlanmıştır. Bu yeni önerilerin gelenekli icrâ eğitimi yapan mûsikîşinaslar tarafından kabul görmemesinin sebebi; üslup-tavır özelliğini tam mânâsıyla yansıtamayacağı düşüncesidir. Türk mûsikîsinde kullanılan vagösterilemeyeceği düşüncesi bunlardan biridir. Ancak gelenekli icrâ anlayışından kopmadan yerinde çalışmalarla bu problem yeterince olmasa da notasyonla aşılabilir niteliktedir. Bu araştırmada gelenekli icrâ anlayışından kopmadan fakat nota sistemi de kullanılarak Türk mûsikîsinin ses sistemi üzerine üslup-tavır özelliklerini öğrenciye aktarım için bir model hazırlanmıştır. Bu hazırlık aşamasında üslup-tavır özellikleri alanında çalışmaları olan araştırmacıların çalışmaları incelenmiş, gelenekli icrâcıların yorum unsurları belirlenerek nota üzerinde verilmeye çalışılmıştır. Bu yazım esnasında Hafız Postun “Gelse O Şuh Meclise” adlı eseri kullanılmıştır. Türk mûsikîsinin icrâ özelliğine göre açıklanmaya çalışılan bazı yorum unsurları 3 farklı yorum ifadesi içerecek şekilde notaya aktarılarak öğrenciye hoca eşliğinde uygulanması amaçlanmıştır. Uygulanacak yorum unsurlarının Türk mûsikîsi anlayışı üzerine açıklamaları yapılmış ve bazı örnekleri verilmiştir. Bu çalışmamıza dayanak olacak icrâ-tavır özellikli çalışmaların bu alana zenginlik katacağı kuşkusuzdur. Sonuç olarak bir eserin asıl notaları yazılmış nota sisteminin Türk mûsikîsi icrâ özelliklerini yansıtamayacağı fakat bu ve benzeri notasyon üzerinde çalışmaların bu soruna kayda değer bir çözüm getireceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

yorum unsurları, süsleme teknikleri, model, üslup, tavır

Model proposal for Turkish music sound performance with interpretation expressions

Öz

The Turkish music education system has been transmitted for centuries with the meşk system without using musical notes. The abjad and western notation system, which was tried to be applied in the historical process, was not accepted due to some inconveniences. Over time, due to the influence of the westernization movements of the Ottoman Empire, the Western notation system was used in musical education institutions, and the meşk system, which is a traditional music education, began to be moved away from. In the conservatories established after the Republic, the Western notation system began to be used entirely, except for the teachers' own initiatives. The reason why these new proposals were not accepted by the musicians who do traditional performance training; It is the thought that it cannot fully reflect the performance-attitude feature. One of these is the thought that the requirements of the different performance of the pitches used in Turkish music in each makam and the interpretations peculiar to the performer cannot be shown on the note. However, this problem can be overcome with on-site work without breaking with the traditional understanding of execution. In this research, a model has been prepared to transfer the performance-attitude features of Turkish music to the student by using the notation system, without breaking away from the traditional understanding of performance. In this preparation stage, the studies of researchers working in the field of performance-attitude characteristics were examined, the interpretation elements of traditional performers were determined and tried to be given on the note. During this writing, the work of Hafız Post called "Come, O Şuh Parliament" was used. Some interpretation elements, which are tried to be explained according to the performance characteristics of Turkish music, are transferred to the notes in a way that includes 3 different interpretation expressions and it is aimed to be applied to the student in the presence of a teacher. The interpretation elements to be applied were explained on the understanding of Turkish music and some examples were given. There is no doubt that the performance-attitude studies that will be the basis of this study will add richness to this field. As a result, it has been seen that the notation system cannot reflect the performance characteristics of Turkish music, but studies on this similar notation will solve this problem to some extent.

Anahtar Kelimeler

interpretation expressions, ornaments technic, model, performing, singing style

Kaynakça

• Aktaş, Y. (2014). Devlet konservatuvarları Türk müziği bölümlerinde verilen üslup ve repertuvar dersinin uygulanmasında eser kimliği yönteminin kullanımı ve önemi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(10), 50-57.
• Ayaz, N., & Kaplan, D. (2020). Meral Uğurlu tarafından icrâ edilen “bir elif çekti yine” eser örnekleminde kullanılan süsleme ve icrâ teknikleri üzerine bir analiz. Online Journal of Music Sciences, 5(2), 212-230.
• Doğan, E. (2021). Klâsik Türk musîkisi ses icrâcılarından Münir Nurettin Selçuk, Meral Uğurlu ve Bekir Sıtkı Sezgin’in dört eser üzerinden üslûp ve tavır özelliklerinin karşılaştırmalı analizi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Durak, M.B. (2022). Türk mûsikîsinde nevâ kâr icrâsı; Bekir Sıdkı Sezgin, Merâl Uğurlu örneği. Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Durgutlu, M. (2013). Sözlü Türk mûsikîsi’nde solistik icrâ üzerine karşılaştırmalı bir çalışma: Münir Nurettin Selçuk, Alâeddin Yavaşca ve Bekir Sıtkı Sezgin’in üslûp açısından benzerlik ve farklılıkları. Doktora tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Ersoy, İ. (2017). Müzikte tür kavramı: müzik türleri sınıflandırılmasında yeni bir model önerisi. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, (11), 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/konservatuvardergisi/issue/36995/517061
• Gazimihal, M. R. (1961). Mûsikî sözlüğü. İstanbul. M.E.B. Yayınları.
• Gönül, M. (2021). Türk mûsikîsi eğitim- öğretiminde meşk. Editör (Mehmet Gönül), Gelenekten geleceğe Türk mûsikîsi eğitim – öğretim – icrâ. (1-20). Konya. 1. Baskı, NEÜ Yayınevi.
• Gönül, M. (2023). Türk müziği solfej-makam- dikte alıştırmaları. Konya. NEÜ Yayınevi.
• Hatipoğlu, V. (2013). Rast makamındaki kâr-ı nâtık eserlerinden oluşturulan seyr-i nâtık örneğinin keman öğretiminde kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kaçar, G.Y. (2005). Geleneksel Türk Sanat Müziği’nde süslemeler ve nota dışı icrâlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 215- 228.
• Kaya, B.G. (2021). Klâsik Türk mûsîkisi ses icrâcılarından Münir Nurettin Selçuk, Meral Uğurlu ve Bekir Sıtkı Sezgin’in dört eser üzerinden üslûp ve tavır özelliklerinin karşılaştırmalı analizi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Kurubaş, B. (2021). Üstadlar harmanında bağlamanın icrâ serüveni. İstanbul. Efe Akademi Yayınları. Taşpınar, M. (2016). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara. Edge Akademi yayıncılık.
• Tilavel, B. (2021). Türk mûsikîsinde bağlama icrâsına bir bakış. Editör (Mehmet Gönül), Gelenekten geleceğe Türk mûsikîsi eğitim – öğretim – icrâ. (121-146). Konya: NEÜ Yayınevi.
• Toksoy, A.C. (2017). Türk Makam Müziği’nde güncel “meşk” uygulamaları: İTÜ TMDK çalgı bölümü örneği. International Journal of Social Science, 2(55), 181-194.
• Uras, B. (1998). Türk halk müziği icrâ özelliklerinin ses eğitimi (şan) tekniği açısından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldırım, M., Çubukcu, M.S. (2021). Severim her güzeli adlı eserin Münir Nurettin Selçuk, Bekir Sıtkı Sezgin ve Alâeddin Yavaşca icrâlarının mukâyeseli analizi. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi, 7(1). 150-170.