Systematic of Tezene [Plectrum] patterns and the determination of their technical and conceptual forms in baglama teaching and performance

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 3 - Sonbahar 2023, 363 - 394, 30.09.2023

Yusuf Benli

https://doi.org/10.12975/rastmd.20231132

Öz

This study focuses on and discusses certain major tezene [plectrum] patterns used in the performance and teaching of baglama, the instrument considered as the primary cultural transmitter of Anatolian music. It examines the performative stages that baglama has undergone the performative techniques of tezene. Some of the various factors that are thought to affect the formation stage of tezene patterns in the traditional sense are as follows: the local melody and rhythmic structure, the transfer of melodies performed with other instruments to baglama, the new and effective sound of the instrument to be heard in high volume so that performers can feel the rhythmic weighing of the person or team playing in order to accompany the folkloric dances performed in the region as an effort to create performative techniques. Undoubtedly, musical abilities and instrument playing abilities of baglama performers have been very decisive in the formation of these tezene patterns in the historical process. Master instrumentalists’ performance in past and present, the dissemination of special tezene patterns seen in different regions and genres to works of other regions and genres by them proves their functionality in these processes from past to present. Tezene patterns form the basis of baglama performance and teaching in terms of baglama playing technique. The study attempts to develop a systematic categorization of tezene patterns according to their methodical structures and performance levels. It intends to create a consistent terminological language by taking into account the application areas and technical features of special tezene patterns.

Anahtar Kelimeler

bağlama teaching, bağlama methodology, performative attitude in bağlama playing, tezene patterns, tezene techniques

Bağlama öğretiminde ve icrasında tezene kalıplarının sistematiği ile teknik kavramsal ifade biçimlerinin belirlenmesi

Öz

Öz
Bu çalışma, bağlama icrasında ve öğretiminde kullanılan belli başlı tezene kalıplarının; uygulama alanları, icra teknikleri, usul ve tartım açısından tasnifi amacıyla hazırlanmıştır. Tarihsel süreç içerisinde bağlama çalgısının icrasal manada geçirdiği evreler ve tezene icra teknikleri incelenmiştir. Çalışmada konuya dair kaynak taraması, gözlem ve deneyimler ışığında tezene ile çalım tekniğine geçiş ile beraber oluşan pek çok farklı tezene kalıplarının oluşum süreç ve koşulları değerlendirilmiştir. Tezene ile çalım tekniğine geçiş ile berebar oluşan tezene kalıplarının yöresel kavram ve bölge veya şehir isimleri ile ifade edilmesinin icradaki uygulama alanları ve icrasal teknik işlevselliği ile örtüşmediği görülmüştür. Bu tezene kalıpları; uygulama alanları, müziksel teknik icra niteliklerine ve halk müziği usul yapısına göre yeniden değerlendirilerek ana tezene kalıpları, birleşik tezene kalıpları ve karma tezene kalıpları olmak üzere üç sınıfa ayrılmıştır. Temel icra düzeyi, orta icra düzeyi ve ileri icra düzeyine karşılık gelen sınıflara ayrılarak tasnif edilen bu tezene kalıpları kendi içinde de ayrıca birinci aşama, ikinci aşama ve üçüncü aşama şeklinde detaylı bir şekilde tasnife tabi tutularak tablolar halinde gösterilmiştir. Çalışmada, tezeneli bağlama icra tekniğinde kullanılan mevcut isimlendirmeler yerine, müziksel icra özelliklerine göre tezene kalıplarının teknik analizi sonucunda yeni terminolojik isimlendirmeler oluşturulmuştur. Tezene kalıplarının mevcut isimlendirmeleri ile uygulama alanlarının bölgesel çeşitliliği ve farklı tür/formlarda kullanılması arasındaki çelişkiye dikkat çekilerek bu tezene kalıpları alfabetik ve matematiksel veriler kullanılarak kodlanmıştır. Tezene kalıplarının tasnifi, bağlama öğretiminde kolaydan zora doğru aşamalı bir eğitim sürecinin oluşması amacına araçlık edeceği öngörülmüştür. Ayrıca icra tekniğinden yola çıkılarak yapılan tasnifin icrada müziksel terminoloji açısından ortak bir dil birlikteliğinin oluşmasına katkı sunacağı değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuç olarak halk müziği usul yapısının tasnifi referans alınarak, bağlamadaki temel icra düzeyi, orta icra düzeyi ve ileri icra düzeyi açısından tezene kalıplarının yeniden tasnif edilmesi ve isimlendirilmesi, ileri icra tezene kalıplarının bir kod sistematiğinin oluşturulması geleceğin bağlama öğretim formasyonuna ve işlevselliğine ışık tutacağı değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bağlama öğretimi, bağlama metodu, bağlamada tavır, tezene kalıpları, tezene teknikleri

Kaynakça

• Assmann, J. (2001). Kültürel bellek. İstanbul: Ayrıntı yayınları.
• Balkılıç, Ö. (2009). Türkiye’de milli kimlik inşasında halk müziği. İstanbul: Tarih vakfı yurt yayınları.
• Birdoğan, N. (1988). Notalarıyla türkülerimiz. İstanbul: Özgür yayın dağıtım.
• Duygulu, M. (2014). Türk halk müziği sözlüğü. İstanbul: Pan yayıncılık.
• Emnalar, A. (1998). Türk halk müziği ve nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi basımevi.
• Eyüboğlu İ. Z. (1991). Alevi Bektaşi Edebiyatı. İstanbul: Der yayınları.
• Kolukısa, A. A. & Kulamshaeva, B. (2015). Yabancı dil eğitiminde örtük öğrenim yönteminin okuma parçalarına uyarlanması. International Journal of Humanities and Education, 1(2), 168-181.
• Ong, W.J. (2014). Sözlü ve yazılı kültür. İstanbul: Metis yayınları.
• Oral, M. (2018). Anadolu alevi-bektaşi âşıklık geleneğinde âşık Nesimi Çimen ve iki telli cura icrası. Sanatta yeterlik tezi. Haliç Üniversitesi: İstanbul.
• Özbek, M. (1998). Türk Halk Müziği el kitabı 1 terimler sözlüğü. Ankara: Atatürk kültür merkezi başkanlığı yayınları.
• Özdemir, A. (2010). İki kapılı handa Aşık Veysel. Sivas Platformu yayınları.
• Öztürk, O.M. (2006). Zeybek kültürü ve müziği. İstanbul: Pan yayıncılık.
• Öztürk, O.M. (2016). “Hocam Coşkun Güla”. http://www.musikidergisi.com/haber- 4630-thm_duayeni_coskun_gula_veda_ etti..._.html
• Parlak, E. (2000). Türkiye’de el ile (şelpe) bağlama çalma geleneği ve çalış teknikleri. Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Aksu, T., Türkmen, S. ve Yılmaz, Y. (1998). Türk dil kurumu Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sağ, A. (2019). Türkiye’nin kentleşme sürecinde toplu ve bireysel bağlama icrasında yaşanan değişimler. İTÜ TMDK bağlama günleri. https://www.youtube. com/watch?v=aZKNUev8pBY
• Sarısözen, M. (1962). Türk halk musikisi usulleri. Ankara: Resimli posta matbaası ltd. şirketi.
• Şenel, S. (2009). Bu toprağın sesi. İstanbul: Türk edebiyat vakfı yayınları.
• Terzi, C. (2015). Türk halk müziğinde metrik yapı. İstanbul: İTÜ. TMDK yayınları.
• Turhan, S. (1992). Türk halk musikisinde çeşitli görüşler. Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.
• Web siteleri web 1. https://www.youtube.com/ watch?v=DOvajCJ6vhc
• web 2. https://www.youtube.com/ watch?v=d0C77ml-kxc
• web 3. https://www.youtube.com/ watch?v=WON60hYxVSE
• web 4. https://www.youtube.com/ watch?v=kp8w1ohhLK8
• web 5. https://www.dailymotion.com/ video/xbn6qc
• web 6. https://www.youtube.com/ watch?v=JNHJvEmzjN8
• web 7. https://www.youtube.com/ watch?v=b4vcwteX7ZE
• web 8. https://www.youtube.com/ watch?v=cy1jWOOx5k4
• web 9. https://www.youtube.com/ watch?v=8u7diA1QxEI
• web 10. https://www.youtube.com/ watch?v=kzrokWUVQpg
• web 11. https://www.youtube.com/ watch?v=n4VTk45FC-c
• web 12. https://www.youtube.com/ watch?v=U5DPkMyl87M
• web 13. https://www.youtube.com/ watch?v=RCQz1nAbSIQ
• web 14. https://www.youtube.com/ watch?v=2UWorSCVFwE
• web 15. https://www.youtube.com/ watch?v=pPVOfp5xABs
• web 16. https://www.youtube.com/ watch?v=t5FbueqjQR0
• web 17. https://www.youtube.com/ watch?v=5fc4jhauW0s
• web 18. https://www.youtube.com/ watch?v=7ntvm3FXODk
• web 19. https://www.dailymotion.com/ video/xbycib
• web 20. https://www.youtube.com/ watch?v=lmJyx-izJi4
• web 21. https://www.dailymotion.com/ video/xhuqe8
• web 22. https://www.youtube.com/ watch?v=b-1QZm6CmZo
• web 23. https://www.youtube.com/ watch?v=jg15B9kMy8A
• web 24. https://www.youtube.com/ watch?v=93zzr8wBRSs
• web 25. https://www.youtube.com/ watch?v=BbyA3k1YvIE
• web 26. https://www.dailymotion.com/ video/x149nna
• web 27. https://www.youtube.com/ watch?v=N4OEYBXW8qU
• web 28. https://www.youtube.com/ watch?v=AkREH3cGt38
• web 29. https://www.youtube.com/ watch?v=2oeIX5U9X-8
• web 30. https://www.youtube.com/ watch?v=Zws_MKwW7A8
• web 31. https://www.youtube.com/ watch?v=LioCmqEGjfs
• web 32. https://www.youtube.com/ watch?v=b4b9ygzXqDc
• web 33. https://www.youtube.com/ watch?v=hWHiAc4dCkI
• web 34. https://www.youtube.com/ watch?v=0JqOdP5ynMc
• web 35. https://www.youtube.com/ watch?v=4AmMNmcksWY
• web 36. https://www.youtube.com/ watch?v=7ntvm3FXODk
• web 37. https://www.youtube.com/ watch?v=pHlCwcvhc1Y
• web 38. https://www.youtube.com/ watch?v=NLIoJfwmfzc
• web 39. https://www.youtube.com/ watch?v=QSwIyEIhR8A
• web 40. https://www.youtube.com/ watch?v=S-ElK4SZnc0
• web 41. https://www.youtube.com/ watch?v=CIaW0zBcVmE
• web 42. https://www.youtube.com/ watch?v=ekkBE7DDB_c
• web 43. https://www.youtube.com/ watch?v=un23Innbcyc