Examining of the elements of interpretation in the taksims of Kânuni Hacı Arif bey

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 4, 475 - 502, 30.12.2023

Cafer Sami Erdoğan

https://doi.org/10.12975/rastmd.20231141

Öz

Kânûnî Hacı Arif Bey was born in 1862 in Istanbul and starting his career as a civil servant after completing his education, he was also one of the leading kânun players of his era. He is considered to be a school performer in the kânun performance style of Turkish Music with his use of the flick technique for the first time, his skillful and clean pressing of the frets despite the fact that the kânuns used in those times were without pegs, and the quickness in his performance when necessary. With the arrival of recording technology in Istanbul in the 1890s, it is thought that the first kânun recordings belonged to Kânûnî Hacı Arif Bey. Therefore, it is important to understand and concretize the kânun performance style in those periods and present it to the benefit of the community. He skillfully used the interpretation elements such as flick slamming, scrolling, plectrum slamming, which are embedded in the kânun performance style, and guided and inspired the kânun performers who grew up after him. This study was conducted in order to identify, concretize and reveal the interpretation elements used by Kânûnî Hacı Arif Bey in his taksim within the framework of Turkish Music performance style. Our research is a “descriptive” research due to the review of the relevant literature and revealing the current situation. General survey model was used as the research model. In order to determine the elements of interpretation, Prof. Dr. Mehmet Gönül’s doctoral dissertation titled “Analysis of Nevres Bey’s Oud Taksim’s and Creation of Exercises for Oud Education” and Notation Techniques 2021 lecture notes were used. Using these methods, 3 taksim in the modes of Hicaz, Hüseyni and Suzinak that we could reach belonging to Kânûnî Hacı Arif Bey were transferred to the computer environment through the “Finale 2014” note writing program after the tuning changes in them were corrected using the “studio one” program and dictated by slowing down. The elements of flick slamming, plectrum slamming, pioneer slamming, decision/ octave dem holding, shifting, silencing with flick, vibrating interpretation elements he uses in his taksims, as well as his use of scale in his taksims and his understanding of expense (rhythm) were examined and their use in different taksims was shown with examples under the headings belonging to the sub-problems. In addition, the interaction between the hüseyni saz semai and the hüseyni taksim by Kânûnî Hacı Arif Bey was determined and illustrated with examples. It has also been one of our aims to make some of the interpretation elements that are rarely used by today’s kânun performers more frequently and to preserve the richness of our Turkish Music performance style. Under the title of Conclusions, Hacı Arif Bey’s use of interpretation elements was interpreted, and it was mentioned that he was a very high level performer and was followed as a school. It recommend that the interpretation elements put forward will be a source for the budding kânun students and contribute to their adoption and application of the Turkish Music performance style.

Anahtar Kelimeler

Kanuni Hacı Arif Bey, Turkish Music Performance Style, elements of interpretation, kanun, taksim

Kânûnî Hacı Arif Bey’in taksimlerindeki yorum unsurlarının incelenmesi

Öz

Türk mûsikîsi kânun icrâ üslûbunda bir ekol icrâcı olarak kabul edilmesi ve ilk kânun kayıtlarının kendisine ait olması sebebiyle Kânûnî Hacı Arif Bey oldukça önem arz etmektedir. Kânûnî Hacı Arif Bey, kânun icrâ üslûbuna yerleşmiş fiske çarpma, kaydırma, mızraplı çarpma gibi yorum unsurlarını ustalıkla kullanmış ve kendisinden sonra yetişen kânun icrâcılarına yol gösterip ilham kaynağı olmuştur. Bu araştırma Kânûnî Hacı Arif Bey’in taksimlerinde Türk mûsikîsi icrâ üslûbu çerçevesinde kullandığı yorum unsurlarını tespit etmek ve somutlaştırıp ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırma ilgili literatürün taranması ve mevcut durumun ortaya koyulması sebebi ile “betimsel” bir araştırmadır. Araştırma modeli olarak nitel araştırma türlerinden doküman analizi kullanılmıştır. İnternet ortamındaki müzik platformları ve özel arşiv taramalarında ulaşabildiğim Kânûnî Hacı Arif Bey’e ait olan Hicaz, Hüseyni ve Suzinak makamlarında 3 adet taksim yorum ve ifâde unsurları bakımından incelenmiştir. Yorum unsurların tespiti için alan uzman Prof. Dr. Mehmet Gönül’ün eserlerine başvurulmuştur. Araştırmada Kânûnî Hacı Arif Bey’e ait Hicaz, Hüseynî ve Sûzinak makamlarında üç adet taksim dikte edilmiştir. Taksimlerde kullandığı fiske çarpma, mızraplı çarpma, öncü çarpma, karar/oktav dem tutma, kaydırma, fiske ile susturma, titretme yorum unsurları ayrıca taksimlerindeki tartım kullanımı ve gider anlayışı incelenmiş ve örneklerle gösterilmiştir. Araştırma sonucunda Hacı Arif Bey’in kullandığı yorum unsurlarının günümüz kânûnîleri tarafından uygulandığından dolayı ekol icracı olarak takip edildiği düşünebilir. Kânûnî Hacı Arif Bey’in taksim icrâlarında kullandığı yorum unsurlarını kânun eğitiminde uygulamak için kânun eğitimine yönelik materyaller oluşturulmalıdır. Kânûnî Hacı Arif Bey’in icrâ üslûbunu anlayıp uygulamak için; perde anlayışını, seyit ve makam kullanımlarını, taksimlerinde yaptığı geçkileri, kânununu teknik açıdan nasıl icrâ ettiğini irdeleyen çalışmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kanuni Hacı Arif Bey, taksim, Türk Mûsikisi, üslup, tavır

Kaynakça

• Aydoğdu, T. (2010). Kânun metodu. Yurtrenkleri Yayınevi.
• Berkman, E. (2007). Kanun çalmayı otodidakt yöntemle öğrenmiş beş kanun çaların görüş ve yaklaşımları bağlamında XX. yüzyıl kanun sanatına bakış Cüneyd Kosal, Nevzat Sümer, Erol Deran, Hilmi Rit, Nuri Şenneyli. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Beşiroğlu, Ş. (1998) Kânun, Türk Sanat Müziği. 1, 112-117, İstanbul.
• Durak, M.B. (2022). Türk Mûsikîsinde Nevâ Kâr İcrâsı; Bekir Sıdkı Sezgin, Merâl Uğurlu örneği. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gönül, M. (2010). Nevres Bey’in ud taksimlerinin analizi ve ud eğitimine yönelik alıştırmaların oluşturulması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Gönül, M. (2018). Türk Mûsikîsinin tasnif ve tesmiyelerine bir bakış. İSTEM, 31/2018.
• Gönül, M. (2021). Notaya alma teknikleri ders notları. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. (25. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karakaya, F. (2001). Kânun. İslam Ansiklopedisi (Cilt 24,327-328). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kazazoğlu, İ. (2018). Vecihe Daryal’in kânun taksimlerinin tahlîli. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kostak Toksoy, A. (2006). Kânun eğitiminde teknik çalışma ve süsleme elemanlarını içeren etütler. Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kostak Toksoy, A. (2011). Kânun icrasında Türk stilini temsil eden müzikal unsurlar, müzikte temsil-müziksel temsil. Portre Akademik Dergisi, 2, 62-73.
• Özalp, M. N. (1986). Türk Mûsikîsi Tarihi (Derleme). Ankara: TRT Yayını.
• Öztuna, Y. (1986). Türk büyükleri dizisi; Hacı Arif Bey. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Vural, F. (2019). Kânûnî Hacı Arif Bey ve Kânûnî Vecihe Daryal taksimlerinin icra teknik analizleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Web Kaynakları web 1. https://okuryazarim.com/muzikle- tedavi/
• web 2. https://islamansiklopedisi.org.tr/ haci-arif-bey-kânûnî
• web 3. https://www.haberturk.com/ yazarlar/murat-bardakci/3472033-boyle- bir-sergi-ilk-defa-duzenlendi-muzige- merakiniz-varsa-mutlaka-gidip-gezin
• web 4. https://www.hurriyet.com.tr/ gundem/bestek-r-kânûnî-haci-rif-bey- yemen-de-telgrafcilik-yapardi-5270463
• Taksim Kayıtları 1. Hicaz Taksim: https://youtu.be/ yz3qpEKKZi4?si=nhNXu3Zi_pH-UxLu
• 2. Hüseyni Taksim: https://youtu.be/ aAUT72dYVp4?si=iSWgwqwpA-by-4bT
• 3. Suzinak Taksim: https://youtu.be/ iOIPb6xVUSA?si=6sTOpBjVNLIAMUCl