Özel Gereksinimli 9-10 Yaş Çocukların Okul Ortamındaki İletişim Becerilerinin Resim Analizi Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 39 - 53, 31.12.2021

İrfan Nihan Demirel Esra Çifçi

Öz

Araştırmanın amacı özel gereksinimli 9-10 yaş çocukların okul ortamındaki iletişim becerilerinin resim analizi yoluyla incelenmesidir. Araştırma nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışması modeline göre yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu ölçüt örnekleme yöntemine göre seçilen ve Karadeniz Bölgesindeki bir rehabilitasyon merkezinde “disleksi (2), hafif düzeyde zihinsel engelli (2), dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (2)” tanısıyla eğitim alan 9-10 yaş aralığındaki toplam 6 ilkokul 3. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak çocuklara çizdirilen “teneffüs” konulu resim çalışmaları kullanılmıştır. Elde edilen veriler çocukların okul ortamında yaşadıkları uyum ve davranış problemlerinin belirlenmesi için öğretmenlerinden alınan bilgilerle desteklenmiştir. Resim çalışmalarından elde edilen veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen “resim değerlendirme kriterleri” dikkate alınarak çözümlenmiştir. Araştırma sonuçları katılımcıların özel gereksinimlerine bağlı olarak sınıf içinde arkadaşlarıyla iletişim sorunu yaşadıklarını, nesneler arasında ilişki kuramama, neden-sonuç ilişkisini kavrayamama gibi algı sorunları yaşadıklarını ortaya koymuştur. Resim çalışmalarından elde edilen veriler çocukların yaptıkları resimlerde özel gereksinimlerine bağlı olarak iletişim organlarına, akran ilişkilerinde çekingenliğin, yetersizliğin ya da iletişim problemlerinin göstergesi olarak yer verdiklerini, kendilerini çizgisel olarak ifade ederken çevrelerine karşı set oluşturma ya da ilişkiden kaçınma motivasyonu sergilediklerini göstermiştir. Ayrıca çocukların teneffüs konulu resim çalışmalarında arkadaşlarını resme dâhil ettikleri ancak kendilerini arkadaş grubundan daha uzak bir mesafede resmettikleri görülmüştür. Çocukların teneffüs ortamında kendilerini resmederken kâğıdı konumlandırma biçimleri, çocuklarda kendine güvensizlik, içine kapanıklık, yetersizlik ya da kendini anlama ve ifade etmede içgörü eksikliğinin yaşandığını göstermiştir. Bu bulgular ışığında özel gereksinimli çocukların duygusal ve psikolojik gelişimlerine katkı sağlayacak farklı sanatsal etkinliklerle desteklenen öğrenme ortamlarında, kendi yetenek ve yaratıcılıklarının ön plana çıkarılarak iletişim kurma becerilerinin geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli çocuklar, iletişim becerisi, resim analizi

Examining through Drawing Analysis of Communication Skills in School Environment of 9-10 Year Old Children with Special Needs1

Öz

The aim of the study is to examine the communication skills in school environment of 9-10 year old children with special needs through picture analysis. The research was conducted according to the case study model, one of the qualitative research approaches. The study group of the research was chosen according to the criterion sampling method. The sample consists of 6 primary school 3rd grade students between the ages of 9-10 who were trained in a rehabilitation center in the Black Sea Region with the diagnosis of “dyslexia (2), mildly mentally disabled (2), attention deficit and hyperactivity disorder (2)”. In the research, painting works on “breathing” that were drawn by children were used as a data collection tool. The data obtained were supported by the information obtained from their teachers in order to determine the adaptation and behavioral problems experienced by children in the school environment depending on their special needs. The data obtained from painting studies were analyzed by considering the "picture evaluation criteria" developed by the researchers. According to the results of the research, the participants experience perception problems such as having communication problems with their friends in the classroom, being passive in the lessons, not being able to establish a relationship between objects, and not being able to grasp the cause and effect relationship, depending on their special needs. According to the data obtained from painting studies, children included communication organs in their pictures as an indicator of timidity, inadequacy or communication problems in peer relationships. The results of the research showed that children included their friends in their painting works on "breathing", but they painted themselves at a greater distance from the group of friends. The way in which children use paper in their paintings shows that children experience insecurity, introversion, inadequacy, or lack of insight in understanding and expressing themselves. According to these findings, it is recommended to develop communication skills by emphasizing their own talents and creativity in learning environments supported by different artistic activities that will contribute to the emotional and psychological development of children with special needs.

Anahtar Kelimeler

Children with special needs, communication skills, picture analysis

Kaynakça

• Abbasi, M. A., Talaei, A., Talaei, A. ve Rezaei, A. (2014). The Use of appropriate colors in the design of children's room: A short review. International Journal of Pediatrics, 2(4.1), 305-312.
• Akkapulu, F. (2010). İnsan çizimlerinin projektif bir yöntemle değerlendirilmesi. Yansıtma Psikopatoloji ve Projektif Testler Dergisi, 14, 21-30.
• Altınköprü, T. (2003). Çocuğun başarısı nasıl sağlanır?, İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Artut, K. (2004). Okul öncesi resim eğitiminde çocukların çizgisel gelişim düzeylerine ilişkin bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(1), 223-234.
• Atalayer, F. (1994). Temel sanat ögeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ataman, A. (2003). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. A. Ataman (Ed). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş içinde s. 9-31. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Bahçıvan-Saydam, R. (2004). Çocuk çizimlerinin klinik degerlendirmedeki yeri. Yansıtma Psikopatoloji ve Projektif Testler Dergisi, 1(1-2), 111-124.
• Bakhshi, S. ve Gilbert, E. (2015). Red, purple and pink: The colors of diffusion on pinterest. PLoS ONE, 10(2), e0117148.
• Beckman, P. J., ve Kohl, F. L. (1987). Interaction of preschoolers with and without handicaps in integrated and segragated settings: A longitudinal study. Mental Retardation, 25, 5-11.
• Beytut, B., Bolışık, B., Solak, U ve Seyfioğlu, S. (2009). Çocuklarda hastaneye yatma etkilerinin projektif yöntem olan resim çizme yoluyla incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(3), 35-44.
• Bolu-Steve, F. N., Olawuyi B. ve Gbolade, O. P. (2017). Challenges encountered by students in the school for special needs in Kwara State, Nigeria. AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7(1): 184-202.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme Yöntemleri. http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/wp-content/uploads/2012/03/BAY-Final-Konulari.pdf adresinden edinilmiştir.
• Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 40-50.
• Çankırılı, A. (2011). Çocuk resimlerinin dili. İstanbul: Zafer Yayınları.
• Dilci, T. (2014). Aile içi yaşamın çocuk resimlerindeki izi. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Doğru, S. S. Y. (2009). Özel eğtimde kullanılan alternatif programlar: Montessori Yaklaşımı. TUBAV Bilim Dergisi, 2(1), 107-116.
• Ece, A. S. ve Çelik, A. (2008). Öğretilebilir zihinsel engelli öğrencilerin renk seçimleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-24.
• Elliot, A. J. ve Maier, M. A. (2007). Color and psychological functioning. Association for Psychological Science, 16(5), 250-254.
• Erim, G ve Caferoğlu, M. (2012). Görsel sanatlar eğitimi dersinin zihinsel engelli çocuklara katkısının özel eğitim öğretmenlerinin görüşleriyle belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 321-342.
• Eripek, S. (1996). Zihinsel engelli çocuklar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Eripek, S., Özyürek, M. ve Özsoy, Y. (1996). Geri zekalı çocuklar, Özel eğitime giriş. Karatepe Yayınları, Ankara.
• Farokhi, M. ve Hashemi, M. (2011). The analysis of children’s drawings: Social, emotional, physical, and psychological aspects. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 2219-2224.
• Foley, Y. C. ve Mullis, F. (2008). Interpreting children's human figure drawings: basic guidelines for school counselors. Georgia School Counselors Association Journal, 1(1), 28-37.
• Gross, J. ve Haynes, H. (1998). Drawing facilitates children's verbal reports of emotionally laden events. Journal of Experimental Psychology, 4(2), 163–179.
• Guralnick, M. (1990). Social competence and early intervention. Journal of Early Intervention, 14, 3-14.
• Guralnick, M., ve Groom, J.M. (1987). The Peer relations of mildly delayed and nonhandicapped preschool children in mainstreamed play groups. Child Development, 58, 1558-1572.
• Güngör, Ş. (2010). Görsel kompozisyonun bir ögesi olarak çizgi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 15, 85-100.
• Ives, S. W. (1984). The development of expressivity in drawing. British Journal of Educational Psychology, 54, 152–159.
• Keskar, G. (2010). Color psychology and its effect on Human Behavior. Paintindia, 60(5), 61-64.
• Kırcaali- İftar, G. (1998). Özel gereksinimli bireyler ve özel eğitim. S. Eripek (Ed.). Özel Eğitim içinde s, 3-11. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Malchiodi, C. A. (2005). Çocukların resimlerini anlamak, (Çev. Yurtbay, T.). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Marshall, M. N. (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13(6), 522-526.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expveed sourcebook. (2. Bs.). California: SAGE Publications.
• Özkartal, M. (2009). Resim sanatında çizgi ve çizgi ritmi üzerine. Sanat ve Tasarım Dergisi, 4, 55-72.
• Özyürek, M. (2001). Öğrenme güçlüğü gösteren çocuklar. İstanbul: Nobel Yayınevi.
• Özyürek, M. (2003). Öğrenme güçlüğü gösteren çocuklar. A. Ataman (Ed.). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Paktuna Keskin, S. (2010). Çocuk çizgilerindeki giz, çöp çocuk. (6. Bs). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Picard, D. ve Gauthier, C. (2012). The development of expressive drawing abilities during childhood and into adolescence. Hindawi Publishing Corporation Child Development Research, 2012, 1-7.
• Rea, P. J., Mclaughlin, V. L., ve Walter-Thomas, C. (2002). Outcomes for students with learning disabilities in inclusive and pullout programs. Exceptional Children, 68(2), 203-223.
• Rose, S. E. (2014). Development of drawing ability and the attitudes and practices towards children’s drawings in steiner and national curriculum schools. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirement of Staffordshire University for the degree of Doctor of Philosophy.
• Sabornie, E. J., ve Beard, G. H. (1990). Teaching social skills to students with mild handicaps. Teaching Exceptional Children, 23(1), 35-38.
• Saenz, L. M., Fuchs, L.S., ve Fuchs, D. (2005). Peer-Assisted Learning Strategies for English language learners with learning disability. Exceptional Children,71(3), 231-247.
• Salderay, B. (2008). Türkiye’deki zihin engelliler iş okullarında görsel sanatlar dersinin öğrencilerin beceri, davranış ve meslek edinimindeki katkısına yönelik öğretmen görüşleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2009). Ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği(öğretilebilir düzeyde) olan çocuklarin tarih konularindan milli değerleri öğrenme süreci ile ilgili bir çalişma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 120-135.
• Uzunboylu, H. ve Evram, G. (2017). Understanding children’s paintings in psychological counselling with children. New Trends and Issues Proceedings on Humanities and Social Sciences, 3, 449-463.
• ValÂs, H. (1999). Students with learning disabilities and low-achieving students: Peer acceptance, loneliness, self-esteem, and depression. Social Psychology of Education, 3, 173–192.
• Yaşar, M. C. ve Aral, N. (2009). Sanat ürünü olarak çocuk resimleri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 365, 24-31.
• Yavuzer, H. (2010). Resimleriyle çocuk, resimleriyle çocuğu tanıma, (14. Bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. (3. Bs.).. California: Sage Publications.