The Mediating Role of Body Appreciation in the Relationship Between Emotional Eating and Social Anxiety

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2025

Beyza İslamoğlu , Sema Yazıcı Kabadayı

Öz

This study investigated the relationships between emotional eating, social anxiety, and body appreciation among adolescents, as well as the mediating role of body appreciation in the relationship between emotional eating behaviors and social anxiety levels. The sample consisted of 447 participants (43 males and 404 females) with a mean age of 17.92. Data were collected using the Body Appreciation Scale for Adolescents, the Social Anxiety Scale for Adolescents, and the Emotional Eating Scale for Children and Adolescents. The data were analyzed utilizing SPSS v.18 and JASP software packages. Pearson Correlation Coefficient analyses and mediation tests were conducted. The findings indicated that emotional eating was not significantly associated with either body appreciation or social anxiety, whereas body value was negatively and significantly related to social anxiety. Mediation analysis revealed that body appreciation did not mediate the relationship between emotional eating and social anxiety, and direct, indirect, and total effects were statistically nonsignificant. Consequently, the hypothesized mediation model was not supported. Overall, the results suggest that while negative body appreciation is associated with increased social anxiety during adolescence, emotional eating does not impact social anxiety through body appreciation. These findings highlight the potential influence of various individual and environmental factors on the relationships among the studied variables. Implications for future research and practice are discussed.

Anahtar Kelimeler

emotional eating , social anxiety , body appreciation , adolescent

Proje Numarası

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB tarafından 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında 1919B012313769 başvuru numarasıyla desteklenmiştir.

Duygusal Yeme ile Sosyal Kaygı Arasındaki İlişkide Beden İmajının Aracı Rolü

Öz

Bu araştırmada ergenlerde duygusal yeme, sosyal kaygı ve beden değeri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ayrıca ergenlerin duygusal yeme davranışları ile sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide beden imajının aracı rolü incelenmiştir. Araştırmaya yaş ortalaması 17,92 olan 43’ü erkek, 404’ü kadın olmak üzere 447 katılımcı dâhil edilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Ergenler İçin Beden Değeri Ölçeği, Ergenler İçin Sosyal Kaygı Ölçeği, Çocuk ve Ergenler İçin Duygusal Yeme Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri SPSS v.18 ve JASP paket yazılımları kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı analizi ve aracılık testinden yararlanılmıştır. Bulgular duygusal yemenin beden değeri ve sosyal kaygı ile anlamlı bir şekilde ilişki olmadığını; fakat beden değerinin sosyal kaygı ile negatif yönde anlamlı ilişkiye olduğunu göstermiştir. Yapılan aracılık analizi sonucunda, duygusal yeme ile sosyal kaygı arasında doğrudan anlamlı bir ilişki bulunmamış ve beden imajının bu ilişkide aracı bir rol üstlenmediği belirlenmiştir. Doğrudan, dolaylı ve toplam etkiler istatistiksel olarak anlamsız çıkmış, böylece varsayılan aracılık modelinin desteklenmediği görülmüştür. Bulgular, ergenlik döneminde olumsuz beden algısının sosyal kaygı ile ilişkili olduğunu ancak duygusal yeme davranışının sosyal kaygıyı beden imajı üzerinden etkilemediğini göstermiştir. Bulgular değişkenler arasındaki ilişkilerde farklı bireysel ve çevresel faktörlerin etkisi olabileceğini göstermektedir. Sonuçlar literatür doğrultusunda tartışılarak araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

duygusal yeme , sosyal kaygı , beden değeri , ergen

Etik Beyan

Mevcut araştırma etik kurallara uygun şekilde yürütülmüş ve raporlanmıştır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB tarafından 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında 1919B012313769 başvuru numarasıyla desteklenmiştir.

Proje Numarası

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB tarafından 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında 1919B012313769 başvuru numarasıyla desteklenmiştir.

Kaynakça

• Aldan, D. (2013). Üniversite öğrencilerinde beden imajı ve ilişkili değişkenlerin üçlü etki modeli kapsamında incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Altıntaş, S., & Gençöz, T. (2006). Social appearance anxiety, body image, and self-esteem in individuals with eating disorders. Eating Disorders, 14(4), 345–355. https://doi.org/10.1080/10640260600827052
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (1994). Mental bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (4. baskı). Hekimler Yayın Birliği.
• Archer, S. L. (1989). The status of identity: Reflections on the need for intervention. Journal of Adolescence, 12, 345–359.
• Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469–480. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469
• Arslangiray, N. (2013). Üniversite öğrencilerinde beden imajının yordayıcıları olarak bağlanma stilleri ve toplumsal cinsiyet rolleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aslan, H., & Koç, Z. (2018). Ortaokul öğrencilerinin beden imajı ve sosyal kaygı düzeyleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(3), 65–77. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ekuad/issue/41379/500208
• Bekker, M. H. J., van den Meerendonk, C., & Mollerus, J. (2004). Effects of negative mood induction and impulsivity on self-perceived emotional eating. International Journal of Eating Disorders, 36(4), 461–469. https://doi.org/10.1002/eat.20041
• Bennett, J., Greene, G., & Schwartz-Barcott, D. (2013). Perceptions of emotional eating behavior: A qualitative study of college students. Appetite, 60, 187–192.
• Butcher, J. N., Mineka, S., & Hooley, J. M. (2013). Abnormal psychology. Pearson.
• Büyüköztürk, Ş., & Demirtaş, H. (2013). Ergenlerde beden imajı ve sosyal kaygı ilişkisi. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 19(2), 70–80.
• Carr-Gregg, M. R. C., Enderby, K. C., & Grover, S. R. (2003). Risk-taking behaviour of young women in Australia: Screening for health-risk behaviours. Medical Journal of Australia, 178(12), 601–604. https://doi.org/10.5694/j.1326-5377.2003.tb05381.x
• Cash, T. F., & Pruzinsky, T. (2002). Body image: A handbook of theory, research, and clinical practice. Guilford Press.
• Clark, L., & Tiggemann, M. (2006). Appearance culture in nine- to 12-year-old girls: Media and peer influences on body dissatisfaction. Social Development, 15(4), 628–643.
• Çakar, F. S., & Kılınç, M. (2020). Ergenlerin psikolojik yardım ihtiyaçlarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (54), 488–508. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/53827/655097
• Deniz, V. (2019). Lise öğrencilerinin duygusal yeme davranışlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Derman, O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adolesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi, 19–21.
• Dilbaz, N. (1997). Sosyal fobi. Psikiyatri Dünyası, 1(1), 18–24.
• Dilbaz, N. (2000). Sosyal anksiyete bozukluğu: Tanı, epidemiyoloji, etiyoloji, klinik ve ayırıcı tanı. Journal of Clinical Psychiatry, 3(2), 3–21.
• Dinçel, E. (2022). 10-25 yaş arası bireylerin gelişimsel görevleri yerine getirme düzeyleri ile psikolojik problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü). YÖK Tez Merkezi. https://hdl.handle.net/20.500.12812/521859
• Doğan, A., & Cebioğlu, S. (2011). Beliren yetişkinlik: Ergenlikten yetişkinliğe uzanan bir dönem. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 11–21. https://psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120110000m000110.pdf
• Doğan, S. Ü. (2020). Ergenlerde duygu farkındalığı ve duygu düzenleme: Duygu farkındalığının yordayıcı rolünün ve Ters-Yüz filmi temelli psikoeğitim programının etkililiğinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Doğan, T. (2010). Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği'nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 151–159.
• Doğan, T. (2011). Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği'nin psikometrik özelliklerinin ergenlerden oluşan bir örneklemde incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 12–19. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8593/106843
• Eker, D., & Arkar, H. (2001). Body image and eating attitudes among Turkish women: The roles of body mass index and social comparison. Journal of Social and Clinical Psychology, 20(2), 134–152. https://doi.org/10.1521/jscp.20.2.134.22210
• Elkin, N., & Kalabaş, S. (2023). The relationship between emotional eating behavior awareness and body image of women in Turkey during the Covid-19 pandemic period. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 5(4), 339–343.
• Erdoğan, İ., Eryürek, S., & Ünübol, H. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal görünüş kaygısı ve yeme tutumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Social Science, 2(2), 85–94.
• Erdoğan, Ö., & Tütüncü, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinin beden algısı, yeme tutumu ve yakın ilişki kurma düzeyleri arasındaki ilişki. SSTB International Refereed Academic Journal of Sports, Health & Medical Sciences, (17), 89–115.
• Ganley, R. M. (1989). Emotion and eating in obesity: A review of the literature. International Journal of Eating Disorders, 8(3), 343–361. https://doi.org/10.1002/1098-108X(198905)8:3<343::AID-EAT2260080310>3.0.CO;2-C
• Genç, G. (1989). Ergenlik (puberte)’te fizyolojik değişiklikler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 5(2), 59–67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/egehemsire/issue/49659/636664
• Greeno, C. G., & Wing, R. R. (1994). Stress-induced eating. Psychological Bulletin, 115(3), 444–464. https://doi.org/10.1037/0033-2909.115.3.444
• Gözegir, E. (2020). Ergenlerde dürtüsellik ve duygusal yeme arasındaki ilişkide ebeveyn tutumunun aracı rolünün incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi.
• Güney, C., Aktan, Z., & Yardımcı, E. (2020). Beden imgesi ile sosyal anksiyete arasındaki ilişkide kişilik özelliklerinin biçimlendirici etkisi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 2(3), 139–147. https://doi.org/10.35365/ctjpp.20.03.22
• Gür, T. (2020). Yetişkin kadınlarda öz duyarlılık ile beden algısının duygusal yeme arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Haspolat, N. K., & Kağan, M. (2017). Sosyal fobinin yordayıcıları olarak beden imajı ve benlik saygısı. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 139–152. https://doi.org/10.17556/erziefd.322327
• Heatherton, T. F., Herman, C. P., & Polivy, J. (1991). Effect of physical threat and ego threat on eating behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 60, 138–143.
• Herman, C. P., & Polivy, J. (2008). External cues in the control of food intake in humans: The sensory-normative distinction. Physiology & Behavior, 94(5), 722–728. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2008.01.024
• Kalafat, T. (2006). Üniversite öğrencilerinin beden memnuniyeti düzeyleri ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaman, N., & Atalan Ergin, D. (2019). Erinlik ve ergenlik döneminde gelişim. İçinde G. Yüksel & H. Ertürk (Ed.), Gelişim psikolojisi (s. 201–230). Ankara Üniversitesi Yayınları. https://avesis.ankara.edu.tr/yayin/7ef87568-e53e-4f16-94f6-502936139011/erinlik-ve-ergenlik-doneminde-gelisim
• Kılıç, E. Z. (2021). Ergenlik döneminde psikososyal gelişim. Türkiye Klinikleri Çocuk Psikiyatrisi- Özel Sayı, 17(1), 1–7. https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-ergenlik-doneminde-psikososyal-gelisim-64940.html
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 231–238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23750/253040
• Kolay, İ. (2021). 5–17 yaş arası ergenlerde psikolojik dayanıklılık ile duygu düzenleme arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Kring, A. M., Davison, G. C., Neale, J. M., & Johnson, S. (2015). Anormal psikolojisi (M. Şahin, Çev., 12. bs.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Matera, C., Nerini, A., & Stefanile, C. (2013). The role of peer influence on girls’ body dissatisfaction and dieting. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European Review of Applied Psychology, 63(2), 67–74.
• Nernekli, M. (2017). Üniversite öğrencilerinde psikolojik dayanıklılık, beden imajı ve emosyonel yeme arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Noyan, H., & Sertel-Berk, Ö. (2012). Ergenlerde sosyal fobi, içe ve dışa dönük kişilik özellikleri ve okul başarı durumu. Psikoloji Çalışmaları, 27(0), 31–50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iupcd/issue/9406/117943
• Oktan, V., & Şahin, M. (2010). Kız ergenlerde beden imajı ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 543–556.
• Özbay, M. H., Örsel, S., Akdemir, A., Cinemre, B., & Aktaş, A. M. (2002). Psikiyatri polikliniğine başvuran ergenlerde kendilik algısı ile demografik değişkenlerin etkileşimi: Kontrollü bir çalışma. 3P Dergisi, 14(1), 23–32.
• Özkan, A. (2017). Duygusal yeme ile beden imajı arasındaki ilişkide sosyal görünüş kaygısının rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Özkan, Y. (2017). Ergenlerde sosyal görünüş kaygısı ile duygusal yeme arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Öztürk, A., Kara, A., & Sönmez, K. (2015). Üniversite öğrencilerinin kişilik özellikleri, cinsiyet rolleri ve yüz kızarma eğilimlerinin sosyal görünüm kaygılarını yordama gücü ve aralarındaki ilişki. Turkish Studies – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(10), 733–748. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8693
• Parlaz, E. A., Tekgül, N., Karademirci, E., & Öngel, K. (2012). Ergenlik dönemi: Fiziksel büyüme, psikolojik ve sosyal gelişim süreci. Turkish Family Physician, 3(4), 10–16.
• Parman, T. (2008). Ergenlik ya da merhaba hüzün. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press.
• Sevinçer, G. M., & Konuk, N. (2013). Emosyonel yeme. Journal of Mood Disorders, 3(4), 171–178. https://doi.org/10.5455/jmood.20130926052526
• Stein, M. B., & Stein, D. J. (2008). Social anxiety disorder. Lancet, 29, 1115–1125.
• Steinberg, L. (2014). Age of opportunity: Lessons from the new science of adolescence. Houghton Mifflin Harcourt.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlikte psikososyal sorunlar. In E. G. Kapçı (Çev.), Ergenlik içinde (F. Çok, Çev. Ed.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Tarhan, S. (1995). Lise öğrencilerinin beden imajlarından hoşnut olma düzeylerinin özsaygıları ve akademik başarıları üzerindeki etkisi [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tiggemann, M., & Slater, A. (2014). Body image and social comparison in adolescent girls: The role of media and peer influences. Journal of Social and Clinical Psychology, 33(7), 566–579. https://doi.org/10.1521/jscp.2014.33.7.566
• Ünal, S. G. (2018). Duygusal yeme ve obezite. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(2), 30–47.
• Vitousek, K., & Manke, F. (2010). Family dynamics and eating disorders: The role of parental attitudes toward food and body image. Journal of Family Therapy, 32(2), 111–129. https://doi.org/10.1111/j.1467-6427.2009.00494.x
• Wardle, J., & Steptoe, A. (2001). Socioeconomic differences in attitudes and beliefs about healthy lifestyles. Journal of Epidemiology & Community Health, 55(6), 440–447. https://doi.org/10.1136/jech.55.6.440
• Wood-Barcalow, N. L., Tylka, T. L., & Augustus-Horvath, C. L. (2010). But I like my body: Positive body image characteristics and a holistic model for young adult women. Body Image, 7(2), 106–116.
• Yavuzer, H. (2013). Gelişim psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, E. (2021). Geç ergenlik dönemindeki bireylerde duygusal yemenin yordayıcıları olarak irrasyonel inanışlar ve sosyal görünüş kaygısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Yıldız, B., & Akın, A. (2013). Beden imajı, sosyal kaygı ve benlik saygısının ergenlerdeki rolü. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 20(3), 180–190.
• Yılmaz, N. (2015). Obez bireylerde benlik saygısı, sosyal görünüş kaygısı ve vücut algısı [Uzmanlık tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İzmir.