Hisbe: İslam Ekonomisinde Düzenleyici ve Denetleyici Otorite

Yıl 2018, Sayı: 69, 38 - 65, 01.06.2018

Haşim Akça Oğuzhan Bozatlı

Öz

İslam tarihinde önemli bir kurum olan “Hisbe” iyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak amacıyla kurulmuştur. Bu prensip, hayatın her alanında olduğu gibi iktisadi hayatta da gözetilmiştir. Devletin piyasa ilişkisini tanımlamada hayati bir konum arz eden Hisbe kurumu, tanzim edici faaliyetleri nedeniyle regülasyon kurumu olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar regülasyon tarihi bizlere 19.yy işaret etse de regülasyon çok eski çağlardan beri var olmuştur. Tarihsel kökenleri 7.yy’ a dayanan ve 19.yy’ a kadarda hayat bulmuş bir kurum olan Hisbe’nin özellikle ekonomik faaliyetleri perspektifinde piyasa-devlet ilişkisine odaklanılmaktadır. Bu çerçevede bir İslam kurumu olan Hisbe, aynı zamanda İslam dininin iktisadi hayata bakış açısını yansıtmaktadır

Anahtar Kelimeler

Regülasyon, Piyasa Başarısızlığı, Hisbe, Muhtesip, Narh

An important institution in Islamic history, “Hisbah” was established with

Öz

the aim of ordering good and avoiding evil. This principle has been observed in economic life, as in all areas of life. Government relations market offering a vital position that Hisbah institutions in identifying, emerges as the institution’s regulation because compensatory activities. Although the history of regulation dates to the 19th century, regulation has existed since ancient times. Based on the 7th century, its historical origins are based on the analysis of the market-state relationship by examining Hisbah, an institution that has survived until the 19th century. Hisbah, an Islamic institution in this framework, also reflects the economic viewpoint of the Islamic religion

Anahtar Kelimeler

Regulation, Market Failure, Hisbah, Muhtasib, Narkh

Kaynakça

• AKÇA, H. (2007), Regülasyon Ekonomisi, Nobel Kitabevi, Adana.
• AKÇA, H. (2011), “Devlet Müdahalesinin Başarısızlığı Üzerine Bir Değerlendirme”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20(3), s. 179-190.
• AKÇA, H. ve BOZATLI, O. (2017), Ibn-i Haldun Perspektifinden Devlet, Regülasyon ve Kamu Ekonomisi, Sosyo Ekonomik Stratejiler V, Türk Dünyası Araştırmaları, Editörler: Yılmaz Yeşil, Şaban Ertekin, Volkan Yurdadoğ ve Sinan Demirtürk, İjopec Publication, pp: 8-22.
• AKDİKMEN, R. (1996), Langenscheidt’s Standart Dictionary of the English and Turkish Languages, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• AKTAN, C.C (1995), “Klasik Liberalizm, Neo-Liberalizm ve Libertarianizm”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 28(1), s. 3-32.
• ALKIŞ, A. (2011), “Tüketicinin Korunması Açısından Hisbe Teşkilatı ile 4077 Sayılı Tüketici Kanunundaki Kurum ve Kuruluşların Karşılaştırılması”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 133-162.
• BİLGİLİ, Y. ve ÖĞRETİR A.H. (2017), Maliye. 4T Yayınevi, İstanbul.
• BOYNUKALIN, E. (2003), “Makasıdü’ş-Şeria” Diyanet İslam Ansiklopedisi Cilt 27, s. 423-427.
• DİNLER, Z. (2015), İktisada Giriş, Ekin Kitabevi, Bursa.
• EFE, A. (2018), “İslam Ekonomisinde Üretim Faktörleri ve Fiyatlandırma Sistemi”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (13), s. 199-218.
• GENÇ, M. (2013), Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• GHAZANFAR, S.M. (2015), Orta Çağ İslam İktisat Düşüncesi, “Büyük Kayıp Halka’nın Telafisi” çeviren: M. S. Akgönül, Klasik Yayınları, İstanbul.
• HAMİDULLAH, M. (1990), İslam Peygamberi, çeviren: Salih Tuğ, İrfan Yayımcılık, İstanbul.
• HİZMETLİ, M. (2011), Endülüs’te Hisbe Teşkilatı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• ISLAHI, A.A. (1985), “Ibn Taimīyah’s Concept of Market Mechanism”, Journal of Research in Islamic Economics, Vol: 2, No 2, pp 51-60.
• ISLAHI, A.A. (1988), Economic Concepts of Ibn Taimīyah, The Islamıc Foundation, Leciester:United Kingdom.
• IBN HALDUN (2016), Mukaddime, çeviren: Süleyman Uludağ, 12.Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• IBN TEYMİYE. (1989), Bir İslam Kurumu Olarak Hisbe, çeviren: Vecdi Akyüz, İnsan Yayınları, İstanbul.
• İNALCIK, H. (1969), “Capital Formation in the Ottoman Empire”, The Journal of Economic History, Vol 29, pp 97-140.
• İNALCIK, H. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 1 çeviren: Halil Berktay, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• İNALCIK, H. ve QUATAERT, D. (2004), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2, çevirenler: Ayşe Berktay, Süphan Andıç ve Serdar Alper, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• KALLEK, C. (2001), “İstirsâl” Diyanet İslam Ansiklopedisi Cilt 23, s. 375-376.
• KALLEK, C. (2006), “Narh Konusuna Yeniden Bakış”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı 7, S. 257-276.
• KALLEK, C. (2008), “İslâmıda Pazar Ahlâkı ve Yahyâ b. Ömer el- Kinânî”, İş Ahlakı Dergisi, 1(1), s. 9-30.
• KALLEK, C. (2015), Sosyal Servet: İslam’da Yönetim-Piyasa İlişkisi, Klasik Yayınları, İstanbul.
• KARAMAN, H. (1996), İslam Işığında Günün Meseleleri, cilt:2, Yeni Şafak.
• KAVAKÇI, Y.Z. (1975), Hisbe Teşkilatı: Bir İslam Hukuk ve Tarih Müessesesi Olarak Kuruluş ve Gelişmesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• KAZICI, Z. (2014), Osmanlı’da Yerel Yönetim, Kayıhan Yayınları, İstanbul.
• KİRMANOĞLU, H. (2014), Kamu Ekonomisi Analizi, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• PAMUK, Ş. (2016), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, editör: Ali Berktay, 6.Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• PINAR, A. (2013), Kamu Maliyesi ve Maliye Politikası, Turhan Kitabevi, Ankara.
• SAVAŞAN, F. (2015), Kamu Ekonomisi, Dora Yayınevi, Bursa.
• SİVRİOĞLU, U.T. (2013), “Ibn Teymiyye’nin Siyaset, Hukuk ve İktisat Teorisi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı 20, s. 88-104.
• SUDİARTİ, S. (2017), “Market Mechanism As Price Determinant (Analysis Thinking of Ibnu Taimiyah)”, Journal of Humanities and Social Science, 22(5), pp:93-97.
• ŞEYZERİ, A. (1993), İslam Devletinde Hisbe Teşkilatı, Çeviren: Abdullah Tunca, Marifet Yayınları, İstanbul.
• TABAKOĞLU, A. (2005), İslam İktisadı, Toplu Makaleler 2, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• TABAKOĞLU, A. (2013), İslam İktisadına Giriş, Dergâh Yayınları, İstanbul.