TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA AKRABALIK KAVRAMLARI

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 13, 01.01.2015

Sercan Demirgüneş Tuğba Çelik Kamil İşeri

Öz

Türkçe ders kitaplarında akrabalık bildiren kavramların ve bunların hangi eş dizimliklerle sunulduğunun araştırıldığı bu çalışmada, çocukluk yıllarında benimsenen akrabalık kavramlarına Türkçe ders kitaplarında ne tür yaklaşımlar sergilendiği, bu kavramlara hangi ad ya da ad öbekleriyle anlam yüklendiği ortaya konulmaktadır. Eş dizimsel çözümleme yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, 2014-2015 eğitim- öğretim yılı için Talim Terbiye Kurulu’nun önerdiği 5 adet MEB 5 adet özel yayınevi tarafından hazırlanan Türkçe ders kitabı derlem olarak seçilmiştir. Çalışmanın sonunda kadın cinsiyetli akrabaların anlayışlı, korunmaya muhtaç, içe dönük, sevgi dolu, yemekler yapan kişiler olarak betimlendiği; erkek cinsiyetli akrabaların güçlü, becerikli, para kazanan, meraklı ve eğitimli olarak betimlendiği gözlenmiştir. Baba kavramı, pek çok görünümde ölen ve anneyi yalnız bırakan kişi durumunda tanımlanmıştır. Anne ailenin yükünü çeken ve ailenin devamını sağlamaya çalışan kişi onumundadır. Bunun yanı sıra geçmişte varlığı kabul gören geniş aile yapısı metinlerde silindiği, metinlere çekirdek aile üyelerinin egemen olduğu saptanmıştır. Çalışmanın sonunda 10 adet ders kitabında hala ve abla kavramına hiç yer verilmediği görülmüştür. Türkçede akrabalık kavramlarının çokluğuna ilişkin alan yazınında yapılan çalışmalara karşın Türkçe ders kitaplarında bu kavramların azlığı/yoksunluğu söz konusudur

Anahtar Kelimeler

Akrabalık kavramları, eş dizimlik, söz varlığı edinimi, Türkçe ders kitapları

Concepts of Kinship in Turkish Course Books

Öz

In this study investigating that the concepts related to kinship and what collocations are associated with these concepts are presented in Turkish course books what kind of approach is exhibited to the kinship concepts adopted during childhood in Turkish course books, and which names or noun phrases are used to make the meaning were examined. In this study which uses collocational analysis method, 5 course books prepared by the Ministry of Education and 5 course books prepared by a private publisher that are recommended by Board of Education for the academic year 2014-2015 were selected. At the end of the study, it was observed that relatives of female gender are described as vulnerable, introverted, loving, portrayed as people preparing food; relatives of male gender are defined as strong, resourceful, winning money, and educated people.Father, in many cases, was identified as the person who is the deceased and leaves mother alone. Mother is in a position in which she bears the burden of the family and continues working. It was found that members of the extended family which was recognized in the past were dominated by members of the nuclear family. Findings also indicate that in all of the 10 textbooks it was not given any space to the words 'sister and aunt'. Despite the large number of studies in the literature regarding the concept of kinship in Turkish, the shortage of these concepts are seen in the Turkish textbooks

Anahtar Kelimeler

concepts of kinship, collocation, vocabulary acquisition, Turkish textbooks

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Al- M’taassim, A. A. (2014). The Impact of Using Explicit/Implicit Vocabulary Teaching Strategies on Improving Students’ Vocabulary and Reading Comprehension. Theory and Practice in Language Studies, 4 (6), 1109-1118.
• Binler, M. Z. (2007). Türk Dünyasında Aile ve Akraba Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Cle´ment,F., Bernard, S., Grandjean, D., Sander, D. (2013). Emotional expression and vocabulary learning in adults and children. Cognition and Emotion, 27(3), 539-548.
• Elleman, A.M., Lindo, E. J., Morpy, P., Compton, D. L. (2009). The impact of vocabulary instruction on Passage-Level Comprehension of School-Age Children: A Meta-Analysis. Journal of Research on Educational Effectiveness, 2, 1–44.
• Emiroğlu, S. (2012). Türkçe sözlükteki akrabalık adlarının tasnifi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7 (4), 691-1710.
• Fisher, D., Frey, N. (2014). Vocabulary learning. The Reading Teacher, 67(8), 594–599.
• Gömeç, S.Y. (2001). Divanü Lûgat-it-Türk’de Akrabalık Bildiren Terimler. Türk Kültürü, 39 (464), 133-142.
• Kılıç, A. (2009). Gelişim dönemleri ve ergenlerde ruhsal sorunlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Newport International University, Newport.
• Kurtoğlu, Özlem (2011). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hakim Değerlerin Degerlendirilmesi: Derlem Temelli Bir Çalısma. In Leyla Uzun & Ümit Bozkurt (eds.) Türkçenin Eğitimi Öğretiminde Kuramsal ve Uygulamalı Araştırmalar, 359-377. Essen: Die Blaue Eule.
• Kurtoğlu, Özlem & Aygül Uçar (2011). İTDK Derleminde Sözvarlığı Görünümleri [Aspects of Vocabulary in Turkish Language Course Book Corpus]. In V. Doğan Günay et al. (eds.) Türkçe Öğretimi Üzerine Çalışmalar, 408-420. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Leon, J. (2008). Meaning by collocation. The Firthian filiation of Corpus Linguistics. Proceedings of ICHOLS X, 10th International Conference on the History of Language Sciences, 28 August-2 September, Vila Real.
• McDonough, J., Shaw, C. (1993). Materials and methods in ELT. Oxford: Blackwell.
• Mert, E.L. (2009). Anadili öğretimi sürecinde sözvarlığı belirleme çalışmalarının önemi ve deyim kazandırmaya yönelik öneriler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 83-93.
• Nesselhauf, N. (2005). Collocations in a learner corpus. Philedelphia: John Benjamins.
• Neuman, S., Wright,T.(2014). The magic words. American Educator. 38 (2). 4-13.
• Özer, M. A. (1981). Türk Halk Biliminde Düğün-Evlilik-Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ziya Gökalp Derneği Yayınları.
• Pawley, A., Syder, F. H. (1983). Two puzzles for linguistic theory: Nativelike selection and nativelike fluency. 06 Mayıs 2015 tarihinde EBSCOhost veritabanından alınmıştır.
• Schmitt, N., Carter, R. (2004). Formulaic sequences in action: An introduction. In N. Schmitt (Ed.), Formulaic sequences: Acquisition, processing, and use. Philadelphia: John Benjamins. 1-22.
• Wittgenstein, L. (1987). Philosophical investigations. Translated: G. E. M. Anscombe. Basıl Blackwell: Oxford. U.K.
• Yavuz, S. (2013). Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki akrabalık adları ve bu adların Türkiye Türkçesi ağızlarındaki karşılıkları. Ekev Akademi Dergisi, 17 (56), 345-359.