DİVANÜ LÛGATİ’T TÜRK’TE KUŞ ADLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 74 - 95, 01.01.2016

Gökmen Mor

Öz

Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lûgati’t Türk’ü Türk dünyasının önemli eserlerinden birisidir. Kaşgarlı bu eserinde Türk kültürünün ürünlerini büyük bir titizlik ile incelemiştir. Türkler göçebelik dönemlerinde avcılık, toplayıcılıkla geçinmişlerdir. Kuşlarla iç içe olmuşlardır. Türkler kuş avcılığı için avlak yerleri tercih etmişler ve gerek avladıkları kuşlara gerekse yırtıcı kuşlara ad vermişlerdir. Av kuşlarını yakalamak için zaman zaman tuzakların dışında kartal, şahin, doğan gibi yırtıcı kuşları da kullanmışlardır. Oğuz boylarında avcı kuşları beslemek bir gelenekti. Aynı zamanda bu yırtıcı kuşlar Oğuz ve diğer Türk boylarının ongunu olmuşlardır. Bu çalışmada Divanü Lûgati’t Türk’te kuş adlarının kuşlarla ilgili kavramların ve bunlara yüklenen anlamların zenginliğini ortaya koymaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Divanü Lûgati’t Türk Oğuz kuş ongun ad

A RESEARCH ON BIRD NAMES IN THE DIVAN LUGATI’T TURK

Öz

Divan Lugatı’t Turk of Kashgar Mahmut is one of the important works of Turkish world. Mahmut examined the works of Turkish culture meticulously in his work. Turks lived by hunting and piling in their nomadic life. They lived with birds. Turks preferred hunting grounds to catch the birds and and named both hunted birds and raptorials. In some occasions they used the raptorials such as eagle,falcon, hawk outside of the traps to catch the other birds. Feding the hunter birds was a tradition in Oghuz tribe. Also these raptorial birds were the blazon of Oghuz and other Turkish tribes. In this study we tried to introduce the abundance of bird names, concepts about birds and their meanings in Divan Lugatı’t Turk

Anahtar Kelimeler

Divanü Lugati’t Turk Oghuz bird, flourishing name

Kaynakça

• AKALIN, L. S. (1993). Türk Folklorunda Kuşlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AKSAN, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, 3. Cilt, Ankara: TDK Yayınları.
• BARAN, İ. ve YILMAZ, İ. (1984). Ornitoloji Dersleri, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• BERBERCAN, M.T. ‘‘Türk Dili ve Kültürü Açısından Baburname’de Avcılık’’ http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2488/2490 (ET: 20.12.2010)
• BEYDİLİ, C. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap Yayınları.
• ÇETİNKAYA, N. (1996). Iğdır Tarihi (Tarih, Yer Adları ve Bazı Oymaklar Üzerine) İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• ÇIĞ, M. İ. ‘‘Orta Asya Türk Efsanelerinde Sümer Efsanelerinden İzler’’, http://www.tarihportali.net/tarih/sumer_kultur_ve_medeniyeti-t4688.0.html;wap2= (ET: 20.12.2010)
• DEMİRCİ, K. (1998). ‘‘Hayvan Maddesi’’, İslam Ansiklopedisi, C.17, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• DEMİREL, H. (1995). Türk Destanlarında Güzellik, Destan, Masal ve Din Unsurları ile Yabancı Destanlarda Türk Kahramanları, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ELÇİN, Ş. (1993). Türk Edebiyatında Tabiat, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ESKİGÜN, K. (2006). Klasik Türk Şiirinde Efsanevi Kuşlar, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://kutuphane.ksu.edu.tr/e- tez/sbe/T00657/kubra_eskigun_tez.pdf (ET: 22.12.2010)
• Feriddüddin Attar, (2006). Mantık Al-Tayr, Çev.: Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GÖKYAY, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: MEB Yayınları.
• http://turkish.cri.cn/794/2009/04/16/1s113620.htm (ET: 24.12.2010)
• http://www.habervitrini.com/avci_kuslar-486527.html (ET: 24.12.2010)
• http://www.uludagsozluk.com/k/karga-ka%C3%A7-y%C4%B1l-ya%C5%9Far/ (ET: 18.12.2010.)
• İNAN, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. İŞÇEN, Yavuz, Güvercinlerde Üreme ve Yavrulama, http://guvercin
• guvercinci.blogspot.com/2007/09/gvercinlerde-reme-ve-yavrulama.html (ET: 20.12.2010)
• KAFESOĞLU, İ. (2007). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• KAPLAN, M. (2006). Kültür ve Dil, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud, (2006). Divanü Lûgati’t Türk, C.1-4, 5. Baskı, Çev.: Besim Atalay, Ankara: TDK Yayınları.
• KİBAR, O. (2005). Türk Kültüründe Ad Verme Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖGEL, B. (1998). Türk Mitolojisi, C.1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖGEL, B. (2000a). Türk Kültür Tarihine Giriş 3, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖGEL, B. (2000b). Türk Kültür Tarihine Giriş 6, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖGEL, B. (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• ÖGEL, B. (2006). Türk Mitolojisi, C.2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZTÜRK, A. (1996). Ötüken Türk Kitabeleri, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ROSS, E. D. (1994). Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü, Çev.: Emine Gürsoy Naskali, Ankara: Yayınları.
• SÜMER, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• ŞENER, C. (2003). Şamanizm Türklerin İslamiyet’ten Önceki Dini, İstanbul: Etik Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2005). (Komisyon) 10. Baskı, Ankara: TDK Yayınları.
• YÖRÜKAN, Y. Z. (2006). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• ZELYUT, R. (2010). Anadolu Aleviliğinin Kültürel Kökeni Türk Aleviliği, Ankara: Kripto Kitaplar Yayınları.