Değerler Eğitimine İlişkin Öğretmen, Öğrenci Ve Velilerin Karşılıklı Beklentileri

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 395 - 416, 01.01.2017

T Çelikkaya T Yılmaz

Öz

Bu araştırmada veli, öğrenci ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimi ile ilgili olarak birbirlerinden beklentilerini nedenleri ile ortaya koyabilmek için nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırmada, 2016-2017 eğitim öğretim yılı dönemi içerisinde Kırşehir il merkezindeki çeşitli ortaokulda görev yapan 40 sosyal bilgiler öğretmeni, aynı kademede öğrenim gören 40 öğrenci ve 40 öğrenci velisinin Sosyal Bilgiler dersinde kazandırılması gereken değerlere ilişkin birbirlerinden beklentileri ve değerler eğitimine ilişkin görüş ve önerileri alınmıştır. Çalışma grubu belirlenirken, Amaçlı Örnekleme Yöntemleri içerisinde yer alan “maksimum çeşitlilik örneklemesi” yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi türlerinden tümevarımcı analiz kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından veri toplamak amacıyla öğrenci, veli ve öğretmenler için ayrı ayrı olmak üzere görüşme formları oluşturulmuştur. Sonuç olarak; öğretmenler öğrencilere, veliler çocuklarına, öğrenciler ise kendilerine en çok dürüstlük, hoşgörü, ,saygı, kazandırılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Öğretmenler velilere karşın saygı değerini, velilerde öğretmenlere karşın sorumluluk değerini kazandırmada daha çok zorluk çekmektedir. Öğretmenler değerlerin öğretiminde en çok model olmaya çalışıp, örnek olaylardan, yararlanmaya çalışırken veliler ise yine öğretmenler gibi model olup öğretmenlerden farklı olarak nasihat verme yöntemini daha çok kullanmaktadırlar. Öğrenciler kendilerine kazandırılması gerektiğini düşündüğü değerleri aileden ziyade öncelikli olarak daha çok öğretmeninden beklemektedirler

Anahtar Kelimeler

Değer eğitimi Öğretmenlerin beklentileri Öğrencilerin beklentileri Ailelerin beklentileri

Teachers, Students and Parents’ Mutual Expectations About Value Education

Öz

In this study, case studies of qualitative research methods were used in order to reveal the expectations of parents, students and social studies teachers about their values education. In the study, 40 social studies teachers working at various secondary schools in Kırşehir center, 40 students and 40 parents studying received their opinions and suggestions about each other's expectations about values that should be taught in social studies class in the 2016-2017 academic year. When the study group was determined, the "maximum diversity sampling" method included in Purpose Sampling Methods was used. In the analysis of the data obtained from the research, inductive analysis was used from the types of content analysis. Interview forms were created for the students, parents and teachers separately to collect data by the researchers. As a result; teachers to the students, the parents to own children and the students to own expressed that should be earned most values of honesty, tolerance, respect, love, patriotism and helpfulness. Teachers have more difficulty in respecting and giving responsibility to parents. Teachers try to be the most model in the teaching of values and use the method of benefiting from case studies. Parents are models like teachers and they use method of giving advice differently than teachers. Students are primarily expecting more from the teacher than the family that they think they need to acquire.

Anahtar Kelimeler

Value Education Teachers’ Mutual Expectations Students’ Mutual Expectations Parents’ Mutual Expectations

Kaynakça

• Acat, B.M. & Aslan, M. (2011). İlköğretim okullarında öğrencilere kazandırılması gereken değerler. 20. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 08-10 Eylül 2011. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Acun,İ.,Yücel,C.,Önder,A. & Tarman,B.(2013) Değerler: Kim Ne Kadar Değer Veriyor?, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 191-206
• Akbaş, O. (2009). İlköğretim Okullarında Görevli Branş Öğretmenlerinin Değer Öğretimi Yaparken Kullandıkları Etkinlikler: 2004 ve 2007 Yıllarına İlişkin Bir Karşılaştırma, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
• Akbaş,O.(2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II.Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi.Yayımlanmamış Doktora Tezi,Gazi Üniversitesi,Ankara
• Akın, U. & Özdemir, M. (2009). Öğretmen Adaylarının Demokratik Değerlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Örneği, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2),183-198.
• Aktepe, V. & Yel, S. (2009). İlköğretim Öğretmenlerinin Değer Yargılarının Betimlenmesi: Kırşehir İli Örneği, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622.
• Altunay, E. & Yalçınkaya, M. (2011) Öğretmen Adaylarının Bilgi Toplumunda Değerlere İlişkin Görüşlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 5-28.
• Aslan, R. (2007). Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Birinci Basamaktaki Öğrencilerin Temel Bilgi, Beceri Ve Değerleri Kazanma Düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Aydın,M.Z. & Gürler,Ş.A.(2012) Okulda Değerler Eğitimi.Yöntemler -Etkinlikler –Kaynaklar. Ankara:Nobel.
• Bacanlı,H.(1999) Üniversite Öğrencilerinin Değer Tercihleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,Sayı:20,597-610
• Balcı, F. A. & Yelken, T. Y. (2010). İlköğretim Öğretmenlerinin “Değer” Kavramına Yükledikleri Anlamlar, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81-90.
• Balcı, F.A & Yelken, T.Y. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değer Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213.
• Başçiftçi, G. N., Akdoğan, T., & Koç, Z. (2011, April). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri ile Epistemolojik İnançlarının İncelenmesi, Paper presented at the 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Antalya, Turkey.
• Başol, S., Ünal, F., Azer, H., Yıldız, A. & Evirgen, Ö.,F. (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 5. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (3.Baskı).
• Baydar, P. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Soruların Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Birbiçer, B. (2015). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4.Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Ankara:Dikey.
• Cafoğlu, Z. & Somuncuoğlu, D. (2000). Global Values in Education and Character Education.
• http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/16/d0/ e1.pdf adresinden erişildi. Nisan 2008 tarihinde Can, Ö. (2008). Dördüncü ve Besinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Coetzer, E. (2007). Parents’ perspectives on the role of the school in citizenship and moral education. Dissertation. Department of Psychology, University of the Western Cape.
• Coombs-Richardson, R. & Tolson H. (2005). A comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Education, 4, 263-277.
• Coşkun, Y. & Yıldırım, A. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Değer Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(6), 311- 328.
• Çelikkaya, T. (2016). Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlere İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Değer Öncelikleri ve Gerekçelerine İlişkin Görüşleri, The 2nd International Conference on the Changing World and Social Research (ICWSR’2016) October, 14 – 16, 2016, Barcelona-SPAIN , proceedings book s.945-962
• Çelikkaya, T. & Demirbaş,. Ö., Ç. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değer, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 527- 556., Doi: 10.9761/JASSS1617.
• Çelikkaya, T., Başarmak, U., Filoğlu, S., & Şahin, B. (2014). Teacher–Parents’ Relations in the Efficiency of the Value Education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 1106-1113.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitiminin Gerçekleşmesine İlişkin Bir Durum Çalışması, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çubukcu, Z., Özenbaş, D. E., Çetinkaya, N., Derya, Satı, & Şeker, Ü. Y. (2012). Yönetici, öğretmen, öğrenci ve veli gözünde öğretmenin sahip olması gereken değerler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1), 25-38.
• Demirtaş,Ö., Ç. & Çelikkaya, T. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Programdaki Değerlere İlişkin Algısal Farkındalıkları, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 415-427., Doi: 10.9761/jasss_345
• Deveci, H. (2008). Sosyal Bilgilerde Bilgi, Beceri ve Değerlerin Kazandırılması. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Edt: Şefik Yaşar). 187–206. Anadolu Üniversitesi Yayınları,1807. Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 937. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Web-Ofset Tesisleri.
• Deveci, H. & Ay, S. T. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181.
• Deveci, H. & Dal, S. (2008). Primary School Teachers’ Opinions On The Efficacy Of Social Studies Program In The Value Gain, Humanity &Social Sciences Journal, 3(1), 1-11.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. & Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
• Doğanay, A. (2009). Değerler Eğitimi.(Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi Edt. Cemil Öztürk). 225–256. Ankara: Pegem.
• Ekşi, H. (2003). Temel İnsani Değerlerin Kazandırılmasında Bir Yaklaşım: Karakter Eğitimi Programları, Değerler Eğitimi Dergisi, (1)1, 79–96.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri, Kuramsal Eğitim Bilim, 2(2), 1-18.
• Fidan, N.K. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi: Nitel Bir Araştırma, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 361-388.
• Halstead, J., M. & Taylor, M.,J. (2000) Learning and Teaching about Values: A review of recent research, Cambridge Journal of Education, 30(2),169-202,To link to this article: http://dx.doi.org/10.1080/713657146
• Katılmış, A. (2010). Sosyal Bilgiler Derslerindeki Bazı Değerlerin Kazandırılmasına Yönelik Bir Karakter Eğitimi Programının Geliştirilmesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi: Tarihsel Gelişim, 1998 ve 2004 Programlarının Etkililiğinin Araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koca, A. İ. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Değerleri ve Bireysel Özellikleri ile Kariyer Tercihleri Arasındaki İlişki: Çukurova Üniversitesi’nde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Komisyon (2012a). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (2.Baskı).
• Komisyon (2012b). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 7. Sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı, Devlet Kitapları (2.Baskı) .
• Meydan, A., Aktepe, V. & Durmaz A. (2015). Okul Ortamında Kazandırılması Hedeflenen Değerlere Yönelik Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi, Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 2(2), 43-54.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, London: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009). Hayat bilgisi ders programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2010). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı[MEB]. MEB).(2010). Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2010/53 sayılı Genelge, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Nalçacı, A. & Beldağ, A. (2015). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Değerlerin Kazandırılması İle İlgili Öğretmen Görüşleri, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 6(21), 67-81.
• Oğuz, E.(2012) Öğretmen Adaylarının Değerler ve Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), (Ek Özel Sayı),1309-1325
• Özdemir,S. & Sezgin,F.(2011)Öğretmen Adaylarının Bireysel ve Örgütsel Değerler ile Öğrencilerde Görmek İstedikleri Değerlere İlişkin Önem Sırası Algıları, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4(2), 1-21
• Öztürk, C., & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazili materyaller. Ankara: Pegem Yayınları.
• Prencibe, A. (2001). Children’s Reasoning About The Teaching of Values.(Master’s Thesis, Univeristy of Toronto,2001). ProQuest Dissertations and Thesis, AAT.MQ58877.
• Samancı, O. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal İlişkilerinde Önem Verdikleri Değer ve Beklentiler. III. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi içinde (s. 287-291). Ankara: MEB Devlet Kitapları Basımevi.
• Sarı, E. (2005) Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi Örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73-88.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the Content and Structure of Values: Theoretical Advances and Empirical Tests in 20 Countries, In M. Zarına (Ed.) Advances in experimental social psychology ( Vol. 25, pp. 1-65). Orlando, F L : Academic Press.
• Selvitopu,A.,Bora,V. & Taş,A. (2014). Ortaöğretim Öğrencilerine Kazandırılması Gereken Değerlere İlişkin Velilerin Okuldan Beklentileri, K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23 (3), 979- 994
• Sezer, A. & Çoban, O. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Sorumluluk Değeri Algıları, Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
• Şahin, T. & Katılmış,A.(2016) Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Değerler Eğitimi Öz- Yeterlilikleri, Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi (ALEG),2(1), 1-16.
• Şişman, M. & Acat, B. (2003). Öğretmenlik uygulaması çalışmalarının öğretmenlik mesleğinin algılanmasındaki etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 235-250.
• Taşdemir, A. (2012). Değerlere İlişkin Türkiye, Irak ve Suudi Arabistan Örneklemindeki Türk Öğrencilerin Görüşlerinin İncelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1-30.
• Tay, B. (2009). Prospective Teachers’ Views Concerning The Values To Teach In The Course Of Social Sciences, Social and Behavioral Sciences, 1, 1187-1191.
• Tay, B. & Yıldırım, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Kazandırılması Amaçlanan Değerlere İlişkin Veli Görüşleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1499-1542.
• Tay,B. Durmaz,F.,Z. & Şanal,M. (2013) Sosyal Bilgiler Dersi Kapsamında Öğrencilerin Değer ve Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri, GEFAD / GUJGEF 33(1): 67-93
• Turan, S. & Aktan,D. (2008). Okul Hayatında Var Olan ve Olması Düşünülen Sosyal Değerler, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
• Türk Dil Kurumu [TDK] (2016). Büyük Türkçe Sözlük, 14 Aralık 2016 tarihinde http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts adresinden alınmıştır.
• Veugelers, W. & Vedder P. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: theory and practice, 9, 377-389.
• Welton, D. A., & Mallan, J. T. (1999). Children and their world. Strategies for Teaching Social Studies.
• Yaman, E., Mermer, E. Ç. & Mutlugil,Ş. (2009). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Etik Davranışlara İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Araştırma, Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 93-108.
• Yapıcı, A. & Zengin, Z. S. (2003). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Tercih Sıralamaları Üzerine Psikolojik Bir Araştırma: Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173-206.
• Yapıcı,A.,Kutlu,M.,O. & Bilican,F.I.(2012) Öğretmen Adaylarının Değer Yönelimleri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,11(42), 129-151.
• Yaşar, Ş. & Çengelci, T. (2012). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimine İlişkin Bir Durum Çalışması, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19(19), 499- 522
• Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama. TSA / Yıl: 11, 2, 65-84.
• Yıldırım, A. & Şimsek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (10. Genişletilmiş Baskı) Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4 ve 5. Sınıf Değerlerinin Kazanılma Düzeyi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yiğittir, S. (2010). “İlköğretim Öğrenci Velilerinin Okullarda Kazandırılmasını Arzuladığı Değerler.” Değerler Eğitim Dergisi, 8 (19), 207-223.
• Yiğittir, S. (2012). İlköğretim 5.Sınıf Öğrencilerinin Değer Yönelimlerinin Rokeach Ve Schwartz Değer Sınıflandırmasına Göre Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 1-5.
• Yiğittir, S. & Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Değer Yönelimleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416.
• Yin,R.K.(1989) Case Study Research:Design and Metohds. Sage Publications. Retrived from https://books.google.com.tr/books/about/Case_study_research.html?id=gxy2AAAAIAAJ&re dir_esc=y