Türkiye’de Cinsiyet Kimliği ya da Cinsel Yönelim Temelli Ayrımcılık ve Sağlığa Yansımaları

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 446 - 461, 01.01.2017

Yasemin Yıldırım Duygu Vefikuluçay Yılmaz

Öz

Toplumsal cinsiyet normları üzerinden bireyler ikili cinsiyet kategorisine hapsedilerek toplum tarafından istenilen rol ve davranışları gerçekleştirmeye, kendilerini ifade ettikleri cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimlerini saklamaya zorlanmakta; cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği konusunda açık olan bireyler ise damgalanmakta ve toplumsal hayattan dışlanmaktadır. LGBTİ’lerin3 toplumsal hayata uyum sağlayamaması ve toplumsal hayattan dışlanmasına neden olan ayrımcı tutumlar, sağlık alanında da kendini göstermektedir. Bu açıdan Türkiye’de sağlık alanı, toplumsal cinsiyet rollerinin ve cinsiyet farklarının yeniden üretildiği bir kurum olma özelliğini göstermektedir. LGBTİ’lerin sağlık hizmetlerine erişimlerinin sağlanması ve bu hizmetleri alırken yaşadıkları sorunların ortadan kaldırılması için sağlık hizmeti öznelerinin konuya dikkatlerini çekebilmenin önemli olacağı düşünülmektedir. Bu sebeple LGBTİ’lerin sağlık hizmeti erişimlerinin önündeki engelleri tartışmanın ve anlamanın; özelde hem sağlık alanında hem de toplumsalın bütün alanlarında LGBTİ’lerin görünürlüğüne, genelde ise cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim temelli ayrımcılıkla mücadeleye katkı sağlayacağı öngörülmektedir

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet kimliği Cinsel yönelim LGBTİ Ayrımcılık Sağlık

Gender Identity or Discrimination Based Sexual Orientation in Turkey and Reflections on Health

Öz

Due to societal gender norms, individuals are imprisoned in the dual gender category and are forced to fulfill the roles and behaviors desired by society, they are forced to hide their sex identity and sexual orientation they express themselves; individuals who are open about sexual orientation and gender identity are stigmatized and they are being excluded from social life. The discriminatory attidudes that cause LGBTI members to not adapt to social life, and them being subjected to social exclusion, also shows itself in the field of health. From this point of view, the health field in Turkey is an institution where gender roles and gender differences are recreated. It is thought that it will be important to attract the attention of healthcare professionals to LGBTI's access to health care services and to remove the problems they face while receiving these services. For this reason, it is believed that it is important to discuss and understand LGBTI's access to health care, so that in private, in healthcare and in sociental unity for LGBTI's visibility, and in general, an understanding of sexual identity and sexual orientation- based differences can contribute to the struggle.

Anahtar Kelimeler

Gender identity Sexual orientation LGBTI Discrimination Health

Kaynakça

• Arık, F. (2014). Lgbt bireylerin stigma yaşantıları ve eşit yurttaşlık talepleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Avrupa Konseyi. (2011). Avrupa’da cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğine dayalı ayrımcılık. https://www.coe.int/t/commissioner/Source/LGBT/LGBTStudy2011_Turkish.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 26.11.2016)
• Baird, V. (2004). Cinsel çeşitlilik: yönelimler, politikalar, haklar ve ihlaller. (H. Doğan, çev.) İstanbul: Metis.
• Budak, S. (2003). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Borotav, H. (2006). Psikolojide cinsel yönelim ve eşcinsellik tartışmaları. http://www.lambdaistanbul.org/s/etkinlik/psikolojide-cinsel-yonelim-ve-escinsellik tartismalari/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 19.11.2016)
• Boyacıoğlu-Elçin, N. ve Dinç, H. ve Şahin-Bayram, A. ve Özcan-Keser, N. (2015). Lgbti bireylerin cinsel ve ruhsal sağlık sorunlarının belirlenmesi. 1. LGBTİ Ruh Sağlığı Sempozyumu.
• İstanbul. http://docplayer.biz.tr/10658518-1-oturum-normal-ve-hastalik-kavramlariuzerinden-lgbti-kimlikler.html adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 01.12.2016)
• Çabuk, D. F. (2010). Tıp öğrencileri ve hekimlerin eşcinsellik hakkındaki tutumları ve gey ve lezbiyenlerin sağlık hizmeti deneyimleri. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Candansayar, S. (2009). Bir ötekileştirme pratiği olarak cinselliğin tıbbileştirilmesi ve eşcinsellik. Anti-homofobi kitabı 1 içinde (s. 69-72). Uluslararası Homofobi Karşıtı Buluşma, Ankara: Ayrıntı.
• Candansayar, S. ve Çabuk, D. (2010). Tıp ve homofobi. Hastalık’tan ideolojiye homofobi içinde (85-89). V. Uluslararası Homofobi Karşıtı Buluşma, Ankara.
• Çayır, K. (2012). Gruplararası ilişkiler bağlamında ayrımcılık. Ayrımcılık: çok boyutlu yaklaşımlar içinde (5-15), der. M. Ceyhan, & K. Çayır, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, D. ve Şahin, N. (2012). Cinsel yönelimler: sağlık personelinin yaklaşımı. http://www.literatursempozyum.com/index.php?cat=article_summary&PID=3 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 01.12.2016)
• Erdoğan, B. ve Köten, E. (2014). Yeni toplumsal hareketlerin sınıf dinamiği: Türkiye lgbt hareketi. Siyasal Bilimler Dergisi, 2 (1), 93-113.
• Eydi, A. ve Günkaya, A. ve Yasak, D. ve Kaplan, M. ve Simek, Ö.F. ve Bozarslan, S. (2015). Lgbt’lerin sağlık haklarına erişimleri konusunda karşılaştıkları sorunlar. Uygulamalı Araştırma Raporu. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Göregenli, M. (2008). Ayrımcılık ve insan hakları, Aralık 2007 çalışma toplantısı raporu, İnsan Hakları Ortak Platformu, http://www.ihop.org.tr/wpcontent/uploads/2007/06/ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1kla_m ucadele_toplant%C4%B1_raporu.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 21.11.2016)
• Göregenli, M. (2009a). Ayrımcılın şiddeti: nefret suçları. Anti-homofobi kitabı-1, (49-55), Kaos GL, Ankara: Ayrıntı.
• Göregenli, M. (2009b). Gruplararası ilişki ideolojisi olarak homofobi. Anti-homofobi kitabı-1, (8-18), Kaos GL, Ankara: Ayrıntı.
• Göregenli, M. (2012). Temel kavramlar: önyargı, kalıpyargı ve ayrımcılık. Ayrımcılık: çok boyutlu yaklaşımlar içinde (17-27), M. Ceyhan, & K. Çayır (der.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gültürk, E. ve Akpınar, A. ve Şen, Ş. ve Yangın, H. (2016). Cinselliğin değerlendirilmesi: hemşirelerin cinsellikle ilgili tutum ve inançları. 1. Uluslararası 2. Ulusal Kadın Hastalıkları ve Ana Çocuk Sağlığı Kongresi, 7-8 Ekim 2016. İzmir.
• http://www.kadinvecocuksagligi2016.org/gorseller/files/kitap-son-versiyon.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 02.12.2016)
• Güner, U. ve Kalkan, P. ve Öz, Y. ve Özsoy, E. C. ve Söyle, F. (2010). Türkiye’de cinsel yönelim veya cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılığın izlenmesi raporu, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul.
• http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/docs/Cinsel_Yonelim_veya_Cinsiyet_Kimligi_Izleme_ Raporu.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 22.11.2016)
• Güner, U. (2015). Heteroseksist ayrımcılığın eşcinsel, biseksüel ve trans yaşamlara yansıması. Y. Tar. (Der.) Çalışma yaşamında ayrımcılık içinde (s. 23-35). Ankara: Kaos GL Yayınları.
• Hekimler İçin LGBTİ Sağlığı (2016). Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları. Hotun, S. M. ve Bilgiç D. (2016). Toplumda eşcinsellere yönelik tutumlar ve lezbiyen kadınlarda sağlık eşitsizliği. HSP, 3 (3), 216-225.
• http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuhsp/article/view/5000153301 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 02.12.2016)
• ILGA, (2016). State-sponsored homophobia. http://ilga.org/downloads/02_ILGA_State_Sponsored_Homophobia_2016_ENG_WEB_15051 6.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 19.11.2016)
• Kaos GL. (2013). Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ayrımcılığına karşı hukuk el kitabı, Ankara: Ayrıntı.
• Kaos GL, (2015). 2014 yılında Türkiye’de gerçekleşen homofobi veya transfobi temelli nefret suçları raporu. http://www.kaosgldernegi.org/resim/yayin/dl/2014_nefret_sulari_raporu.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 26.11.2016)
• Kaos GL. (2016a). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı için lgbti hakları el kitabı, Ankara: Kaos GL Yayınları.
• Kaos GL, (2016b). 2016 cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli insan hakları izleme raporu. http://www.kaosgldernegi.org/resim/yayin/dl/medya_izleme_raporu_2016.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 02.05.2017)
• Kaos GL (2016c). Sağlık Bakanlığı için lgbt hakları el kitabı. Ankara: Kaos GL Yayınları.
• Küzeci, E. (2015). Türkiye’de sağlık verilerinin korunması: hukuksal bir çerçeve. Kişisel Sağlık Verileri Ulusal Kongresi. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi. 19-20 Aralık 2015. İstanbul. s. 14.-20 https://www.ttb.org.tr/kutuphane/ksvkongre2016.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 03.12. 2016)
• Lambdaistanbul LGBTT Dayanışma Derneği (2010), İt iti ısırmaz!-İstanbul’da yaşayan trans kadınların sorunları. http://www.lambdaistanbul.org/s/etkinlik/it-iti-isirmaz-nihayetinternette/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 02.12.2016)
• Paker, M. (2012). Psikolojik açıdan önyargı ve ayrımcılık. M. Ceyhan, & K. Çayır (Der.), Ayrımcılık: çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s. 53-60), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Süt, H. ve Küçükkkaya, B. (2016). Hemşirelik bölümü öğrencilerinin lgbt bireylere ilişkin bakış açıları. 1. Uluslararası 2. Ulusal Kadın Hastalıkları ve Ana Çocuk Sağlığı Kongresi, 7-8 Ekim 2016. İzmir, http://www.kadinvecocuksagligi2016.org/gorseller/files/kitap-son-versiyon.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 02.12.2016)
• Uluyol, M. ve Korkmaz, V. (2015). Mezun olmaya bir adım kala, eşcinsel bireylere yönelik algılar ön çalışması. 1. LGBTİ Ruh Sağlığı Sempozyumu. 5-6 Aralık 2015. İstanbul. http://docplayer.biz.tr/10658518-1-oturum-normal-ve-hastalik-kavramlari-uzerinden-lgbtikimlikler.html adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 01.12.2016)
• Ummak, E. (2016). Homofobiyle baş etme grup rehberliği programına ilişkin deneysel bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Yalçınoğlu, N. ve Önal, A. E. (2015). Eşcinsel ve biseksüel erkeklerin içselleştirilmiş homofobi düzeyi ve sağlık üzerine etkileri. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 12 (2), 100-112., http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tjph/article/view/5000158078 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 26.12.2016)
• Yılmaz, V. ve Göçmen, İ. (2015). Türkiye’de lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireylerin sosyal ve ekonomik sorunları araştırmasının özet sonuçları. 4(6), 94-101, Türkiye Politika ve Araştırma Merkezi (Research Turkey). http://researchturkey.org/tr/summary-results-of-the-social-andeconomic-problems-of-lesbian-gay-bisexual-and-transsexual-lgbt-individuals-in-turkeyresearch/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 26.11.2016)