Folklorik Açıdan Bazı Yörelere Göre Türk Mutfağının Kısa Bir Değerlendirmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 33 - 41, 01.01.2018

Çağatay Üstün Nuray Demirci Güngördü

Öz

İki İngilizce kelimenin birleşmesinden oluşan "folk-lor" un anlamı Folk: halk Lore: ilim anlamına gelmekte ve halk bilgisi şeklinde özetlenmektedir. Bu çalışma alanı sayesinde toplumların belli yönlerden incelenmesi, değerlendirilmesi mümkündür. Folklorik incelemelerin içerisine yöresel alışkanlıklar, gelenek ve görenekler, beslenme türleri, yaşam tarzları da girmektedir. Sosyolojinin bir parçası olan folklor artık tüm dünyada tanımladığımız anlamına yönelik çalışmalarda bulunmaktadır. İnsanın giyinme, barınma, korunma gibi ihtiyaçlarını karşılarken bunlar arasında beslenmenin de ayrı bir yeri vardır. Canlıların yaşamaları için bazı besinleri temin etmeleri gerekmektedir. Beslenme özelliklerinin insanlar üzerindeki yansıması kültüre, yöreye göre değişiklikler göstermektedir. Bu değişikliklerin en temel bileşenleri arasında, besine erişim, besin zincirinin temin edilmesi, gelenek ve göreneklere göre aktarılmış unsurlar bulunmaktadır. Her kültürün kendi içinde farklı mutfak anlayışı ve lezzeti vardır. Bu anlayış ve tarz ülkelerin yaşam biçimlerini, sosyal kimliklerini ortaya koyan önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı şekilde Türklerin de beslenme sistemlerinin diğer ülkelerden farklı olduğunu söylemek mümkündür. Türk mutfağının folklorik açıdan ele alınmasında yörelerin de etkin bir rol oynadığını biliyoruz. Her yörenin kendine özgü beslenme alışkanlığı ve tarzı o yörenin temel özelliklerini oluşturmaktadır. Böylece ülkelerin beslenme açısından birbirilerinden etkilendikleri, yemek kültürünün getirdiği benzerlik ve farklılıkları nasıl algıladıkları çok daha rahat anlaşılabilir. Türk mutfağındaki zengin bileşenler aslında zengin bir folklorik mirasın özetidir. Makalemizde bazı yörelere göre Türk mutfağının belli özelliklerine değinerek folklorik açıdan kısa bir değerlendirmesini yapacağız

Anahtar Kelimeler

Folklor, Kültür, Türk mutfağı, Beslenme, Yöreler

A Brief Folkloric Overview of Turkish Cuisine With Examples From Some Regions

Öz

The meaning of “folk-lore”, which is formed by combining two English words, can be summarized as knowledge of common people as folk means “common people” and lore “knowledge gained through tradition”. Owing to this field of study, communities can be examined and evaluated in some respects. Folkloric studies also involve regional habits, customs and traditions, eating habits, and life styles. As part of sociology, folklore is now being studied worldwide in the sense we defined above. While people satisfy their needs such as clothing, sheltering and protection, eating also has a separate place among these. Living beings have to acquire some foods to be able to live. The reflection of eating habits on humans varies according to culture and region. The most basic components of such variances include access to food, establishment of the food chain, and elements that have been passed on through traditions and customs. Each culture has its own understanding and taste of a cuisine. We know that regions play an effective role in dealing with the Turkish cuisine in folkloric terms. The eating habits and styles specific to each region constitute the basic characteristics of that region. In this way, it can be more easily understood how countries influence each other in terms of eating habits and how they perceive the similarities and differences in their food cultures. This understanding and taste appears as an important feature that reveals the life styles and social identities of countries. Similarly, it is possible to say that the eating systems of Turks are also different from those of other countries. The rich components of the Turkish cuisine are in fact a summary of its rich folkloric heritage. In our article, we will provide a brief folkloric overview of the Turkish cuisine by mentioning certain characteristics of it in some regions

Anahtar Kelimeler

Folklore, Culture, Turkish cuisine, Nutrition, Regions

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu A. (1992).Kastamonu Mutfağı (Dünü-Bugünü). IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. 1992. Ankara. ss. 1-21.
• Akçaabat Köftesi Tarihçe. http://www.akcaabatkoftesi.com.tr/tarihce.htm adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.01.2018)
• Akçaabat Köftesi Tescili. http://www.akcaabatkoftesi.com.tr/tescili.htm adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.01.2018)
• Altun E. (1983). Tekirdağ’a Özgü Yemekler, Tekirdağ Folklor Araştırması (2). Tekirdağ Folklorundan Örnekler, 213-226.
• Aykut M., Köker AH. (1991). Bazı Selçuklu Yemekleri ve Besin Değerleri/Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü, 13:73-79.
• Beton Helva. http://betonhelva.com.tr/category/helva/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.01.2018)
• Birer S. (1984). Türk Toplumunda Yemek Yeme Alışkanlıkları ve Türk Mutfağının Özellikleri, Türk Folklor Araştırmaları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 16-17.
• Ertaş Y, Gezmen Karadağ M. (2013). Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1):117-136.
• Gökoğlu A. (1963). Kastamonu Çorbaları. Türk Etnografya Dergisi, 5: 24-38. Hatay Mutfağının Karakteristik Özellikleri. http://hataygastronomi.com/arsivler/3708 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 08.06.2018)
• Isparta Mutfağı “Geleneksel Tatlarımızdan Seçmeler”. http://www.rotamisparta.com/PortalAdmin/Uploads/AnasayfaDokumanlar/f4c88fec162 17.pdf adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 08.06.2018)
• Kaymaz Z. (1982). Malatya Mutfağı. Kültür ve Sanat, 16: 58-61.
• Kılıç A. (1998). Bir Anadolu Yemeği: Gözleme/Isparta Halk kültüründen Örnekler, Türk Halk Kültüründen Derlemeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, 104-106.
• Kızılırmak İ, Albayrak A, Küçükali S. (2014). Yöresel Mutfağın Kırsal Turizm İşletmelerinde Uygulanması: Uzungöl Örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 4(1): 75-83.
• Köymen MA. (2002). Alp Arslan Zamanı Türk Beslenme Sistemi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 5: 364.
• Nakip B. (1990). Antakya Mutfağı. Güneyde Kültür Fikir ve Sanat Dergisi, 2:17.
• Nazım Çokişler, Ali Türker. (2015). Mutfak Kültürünün Turizm Ürünü Olarak Kullanım Etkinliğinin İncelenmesi: Ayder Turizm Merkezi Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 6(14):122-136.
• Ongan H. (1959). Niğde’de Ekmek ve Kış Ekmeği Faaliyetleri. Türk Etnografya Dergisi, 3:67-70.
• Toygar K. (1982). Türklerin En Eski Yemeklerinden Tutmaç. Meydan Dergisi, 38:606-88.
• Tokdemir, H. (1993). Artvin Yöresi Folkloru. 110-112, Ankara. Türkiye’nin Lezzet Şehri Kastamonu.
• https://kizilcaorenhaber.wordpress.com/2017/10/30/turkiyenin-lezzet-sehri-kastamonu812-cesit-yemek-51-cesit-ekmek-38-cesit-corba/ adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 12.06.2018)
• Şahin, K. (2003). Antakya Geleneksel Yemek Kültürünün Beslenme Antropolojisi Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.