Diyarbakır Müzesi’nden Bir Grup Pers Süvari Figürini

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 42 - 56, 01.01.2018

Çağatay Yücel

Öz

MÖ 550’de Pers hanedanlığı, Med hâkimiyetine son verip güçlü bir devlet kurmuş, sınırlarını kısa zamanda Hindistan, Orta Asya, Kafkasya ve Mısır’a kadar genişletmiştir. Persler, MÖ 546’da Lidyalılar’ı yenip Anadolu’yu da hâkimiyetleri altına almışlardır. Persler’in Anadolu hâkimiyeti MÖ 330’da Makedonya kralı Büyük İskender’e yenilmelerine değin iki yüzyıl boyunca sürmüştür. Diyarbakır Müzesi’ndeki Pers Süvari figürinleri, kazı malzemesi olmayan, ancak satın alma veya hibe yoluyla ele geçen ve müzenin deposunda muhafaza edilen atlı sürücülerdir. Bu çalışmada Anadolu’da hâkimiyet kuran Persler’in pişmiş topraktan yapılan figürinlerin yapım tekniği ve sanatına değinilmiştir. Arkeoloji literatüründe Pers Süvari figürinleri olarak geçen bu figürinlerin nereden geldikleri araştırılmıştır. Güneydoğu Anadolu bölgesinin birçok yerinde ele geçen bu figürinlerin Arkeolojide çok az çalışmasına değinildiği için bu çalışma göz önüne alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Akamenid-Pers, Süvari Figürini, Pişmiş Toprak, Tiara, Asur, Diyarbakır Müzesi

A Group of Persıan Cavalry Figurines from Museum of Diyarbakır

Öz

In 550 BC, the Persian dynasty ended Med domination and established a steady state, extending its borders shortly to India, Central Asia, the Caucasus and Egypt. The Persians defeated the Lydians in 546 BC and took Anatolia under their sovereignty. The Anatolian domination of Persians lasted for two hundred years until the reign of Alexander the Great, King of Macedonia, at 330 BC. Persian cavalry figurines in the Diyarbakir Museum are horse carriages that are not excavated but retained in the museum's warehouse, which is acquired through purchase or grant. In this work, the technique and the art of the figurines made of terracotta of the Persians, who established dominance in Anatolia, is mentioned. The origin of these figures known as Persian Cavalry figurines in the archaeological literature was investigated. This work has been taken into account as these figurines found in many parts of the Southeast Anatolian region are referred to as having little work in archaeology

Anahtar Kelimeler

Akamenid-Persian, Cavalry figurine, Terracotta, Tiara, Assyrian, Museum of Diyarbakır

Kaynakça

• Bolognani, Barbara. (2014). “The Iron Age Clay Figurines from Karkemis hand the SyroAnatalion Region”. LesCarnets de l’ACoSt,Vol: 11, 1-5.
• Dezso,Tamas. (2012). The Asssyrian Army 1. The Structure of the Neo-Assyrian Army 2. Cavalry and Chariotry (1. Baskı), Budapest:Eötvös University Press.
• Drews, Robert. (2004). Early Riders. The Beginnings of Mounted Warfare in Asia And Europe, New York &London: Routledge.
• Erlich, Adi. (2014). “Terracotta Figurines”. Ian Stern (Ed.), The Excavations of Maresha Subterranean Complex 57: The ‘Helidorus’ Cave (39-70). Oxford: BAR International Series 2652.
• Hall, H. R. (1928). Babylonianans Assyrian Sculpture in the British Musuem. Paris and Brussels:LesEditions G. Van Oest.
• Kamış, Yalçın. (2005).Geç Demir Çağı Mezraa-Teleilat Pişmiş Toprak Astarte Plakaları ve Pers Atlı Figürinleri: Arkeolojik ve Kültürel Bir Değerlendirme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karagül, M. Fatih. (2010). Hitit İmparatorluk Çağı Sonuna Kadar Anadolu’da Figür Kullanımı ve Günümüzdeki Seramik Yorumları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kulakoğlu, F., 2003: “Recently Discovered Bronze Wagon Models from Şanlıurfa, Southeastern Anatolia”, Anadolu (Anatolia), Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, 24, 63-77.
• Lloyd,Seton. (2012). Türkiye’nin Tarihi Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları, (1989), (Çev.: Ender Varinlioğlu), Tübitak, Ankara.
• Meyer, Jan-Waalke ve Alexander Pruss. (1994). 2. Die Kleinfunde von TellHalawa A. Saarbrücken:saarbrückerdruckereiundverlag.
• Moorey, P.R.S. (1980). Cemeteries of the First Millennium B.C. at Deve Hüyük, near Carchemish, salvaged by T. E. Lawrence and C. L. Woolley in 1913: (with a catalogueraisonn of the objects in Berlin, Cambridge, Liverpool, London and Oxford). Oxford: The Ashmolean Museum.
• Moorey, P.R.S. (2005). Ancient Near Eastern Terracottas: With a Catalogue of the Collection in the Ashmolean Museum, Oxford. Oxford: The Ashmolean Museum.
• Moorey, P.R.S. (2000). “Iran and the West; the Case of the terracotta ‘Persian’ Riders in the Achaemenid Empire”, in : R. Dittmann et al., Hrsg., Variatio Delectat. Iran und der
• Westen. Gedenkschriftfür Peter Calmeyer (AOAT 272). Münster, 469-486, 4 pl. Olmstead, A.T. (1948). History of the Persian Empire, Chicago &London: The University Of Chicago Press.
• Özdoğan, Mehmet, Necmi Karul, Ahmet Ayhan. (2000). “2000 Yılı Mezraa-Teleilat Kazısı”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, Ankara,63-74. Özhanlı, Mehmet. (2007). “Alanya Arkeoloji Müzesindeki “Pers Süvari Figürinleri”, Seres’07, 4, 278-291.
• Pruss, Alexander. (2010).Die Amuq-Terrakotten, Brepols:Subartu XXVI. Riis, PoulJorgen. (1949).“The Syrian Astarte Plaques and Their Western Connection”, Berytus 9, 69-90.
• Rossi, Marco. (2007). “Les Fouilles de TellDeinit. Les Figurines en tere cuite et quelquesobjets de luxe de l'industrieduverre: typologie et iconographie dudivinau Bronze Moyen et à l'agedu Fer/ poque Perse-Ach m nide”, J. Abdul Massih ( d.), Résultatsdu programme de formation à la sauvegardedupatrimoineculturel de Syrie, 2002-2004, Cultural Heritage Training Programme (DAS XI), Damas, 53-81.
• Sarıkaya, Sevgi. (Haziran 2016). “Anadolu’da Pers Satraplık Sistemi”, Cedrus Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Merkezi, IV, 75-90.
• Stein, Gil J. (1996). “1995 Excavations at Hacinebi Tepe”. XVIII. KST I, 99-120.
• Tolun, Veysel. (2006). “Assos Nekropolü’nden Klasik Dönem Atlı Heykelcikler”. Turan Takaoğlu (Ed.), Anadolu Arkeolojisine Katkılar 65. Yaşında Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar (ss. 201-206) İstanbul: Hitit Color.
• Wiesehöfer, Josef. (2003). Antik Pers Tarihi (Çev.: Mehmet Ali İnci), İstanbul: Delos Yayınları.
• Yalçıklı, Derya. (2004). "Mezraa Höyük 2001 Yılı Kazıları/ Mezraa Höyük Excavations 2001", Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları (ss. 107-160), N. Tuna, J. Greenhalgh ve Jale Velibeyoğlu, (Ed. ), Ankara:ODTÜ, TAÇDAM, Ankara 2004.
• Yalçıklı, Derya. (2011). “Mezraa Höyük’ten Bir Grup Figürin”, Aliye Öztan, Şevket Dönmez (Ed.), Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimleri. Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar, (ss. 449-456), Ankara:Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Yener, Kutlu Aslıhan. (2010). (Ed. ), “Tell Atchana, Ancient Alalakh”. Volume 1. The 2003- 2004 Excavation Seasons, İstanbul: Ege Yayınları.
• Yiğitpaşa, Davut. (2010). “Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (MÖ 6.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yiğitpaşa, Davut. (2016a). Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Kültürü, Gece Kitaplığı, Ankara.
• Yiğitpaşa, Davut. (2016b). “Cultural Change In The Post-Urartian, Median And Achaemenid Periods Of Eastern Anatolia”, AMİSOS, 1/1, 87-106.
• Yücel, Çağatay. (2017). “Şanlıurfa Müzesi’nden Bir Grup Hayvan Biçimli Pişmiş toprak Figürin”, SOBİDER (Sosyal Bilimler Dergisi), (4) (18), 149-171.
• Yücel, Çağatay. (2017). Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin ve Adıyaman Müzelerindeki Geç Neolitik Çağ’dan Hellenistik Dönem’e Kadar Figürin ve İdoller. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.