Bir Mâniniz mi var?

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 98 - 112, 01.01.2018

Erol Duran Gülten Erkek

Öz

Halk edebiyatımızın yaygın türlerinden biri olan mâniler halkın sözlü anlatım geleneğinde yaşayarak günümüze kadar ulaşmış anonim halk ürünleridir. Mânilerin güldürme, eğlendirme, duygu ve düşünceleri kolayca aktarma, kültürel ögeler barındırma gibi pek çok işlevinden söz edilebilir. Çalışmada mânilerin Türkçe eğitimindeki yeri incelenmiştir. Öncelikle 2017-2018 eğitim öğretim yılında okutulmak üzere hazırlanan Türkçe ders kitapları taranmış ve bu kitaplarda mânilere hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Mânilerin Türkçe derslerinde kullanımı ile ilgili öğretmen ve öğrencilere açık uçlu sorular sorulmuş, sorulara verilen cevaplara göre veriler analiz edilmiştir. Öğretmen ve öğrenciler Türkçe ders kitaplarında mânilerin kullanılması gerektiği konusunda fikir birliğine sahiptir ancak mevcut durumda mânilerin öğretmenler tarafından Türkçe derslerinde aktif şekilde kullanılmadığı ve okul kütüphanelerinde mâni kitaplarına gerekli şekilde yer verilmediği tespit edilmiştir. Öğrenciler mâniyi eğitim öğretim faaliyetlerinin dışında, kültürel yaşantı ya da medya araçları yoluyla tanımıştır. Öğretmen ve öğrencilerin görüşlerine göre mânilerin Türkçe derslerinde kullanılması dersleri eğlenceli hâle getirecek, şiir türü ve unsurlarının öğretimini kolaylaştıracak ve kültür aktarımı sağlayacaktır. Çalışma sonucunda mânilerin Türkçe eğitiminde daha fazla kullanılması gerektiği vurgulanmıştır

Anahtar Kelimeler

Mâni, Kültür, Halk Edebiyatı

Do You Have a Mâni?

Öz

One of the common forms of our folk literature is the anonymous folk product manis The Mani, a kind of ballad that have reached until today by means of the oral expression tradition of the people. It can be said that manis have many functions such as laughing, entertaining, easily transferring feelings and thoughts, and hosting cultural elements. It is studied how the manis take place in the Turkish education in this research. First of all, Turkish textbooks prepared to be used during the academic year 2017-2018 were scanned and it was determined that there was no manis in these books. Open-ended questions were asked to the teachers and students about the use of the manis in Turkish lessons and the data were analyzed according to the answers given. Teachers and students have reached the consensus on the necessity of using the manis in Turkish textbooks. However, in the current situation it has been determined that the manis are not actively used by the teachers in the Turkish lessons and that the books containing the manis don’t exist in the school libraries as required. Apart from educational activities, students recognized the mani with cultural life or media tools. According to the opinions of the teachers and students, the use of the manis in the Turkish lessons will make the lessons enjoyable and will facilitate the teaching of the types and elements of the poetry and will be able to transfer culture. As a result of the study, it has been emphasized that the manis should be used more in Turkish education

Anahtar Kelimeler

The Mani, Culture, Folk Literature

Kaynakça

• Aksan, D. (2005). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Alçın, H. (2014). Mânilerde anonimliğin kaybolması ve yeni bir terim önerisi olarak mâni yazma. Studies of The Ottoman Domain, 4(6), 15-23.
• Artun, E. (2007). Türk halk kültüründe mâni söyleme geleneği, mânilerin iletişim boyutu ve işlevselliği, IV. Uluslararası Türk medeniyetlerinde sözlü kültür geleneği (Türk dünyasında mâniler) sempozyumu bildirileri. Muğla: Fethiye Belediyesi Kültür Yayınları.
• Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 1-11.
• Aydın, N. (2015). Bir folklor gönüllüsü Ahmet Şükrü Esen ve defterlerindeki mâniler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SÜTAD), 38, 213-226.
• Bağcı, H. (2010). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin atasözleri ve deyimleri algılama düzeyi. Türklük Bilimi AraştırmalarıDergisi, 17, 91-110.
• Batur, Z. ve Erkek, G. (2017a). İlk ve ortaokul Türkçe kitapları: atasözleri, International Journal of Language Academy, 5(4), 19-32.
• Batur, Z. ve Erkek, G. (2017b). Kelime öğretiminde bir tabu. International Journal of Language Academy. 5(2) ,Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Özel Sayısı, 1-11.
• Bayat, N. (2012). Türkçe ders kitaplarında yer alan şiirlerin şiirbilim açısından görünümü üstüne bir inceleme. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 325-344.
• Binbaşıoğlu, C. (1995). Özel öğretim yöntemleri. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi
• Büyükokutan, A. (2007), Muğla yöresi alevi Türkmenlerinde mâni söyleme geleneği, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 13(41), Bahar.
• Çiçek, M. ve Alcellat, N. (2014). İlköğretim Türkçe dersi kitaplarındaki Türkçe yanlışları ve eksiklikler üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(4), 120-134.
• Demir, T. ve Özdemir, B. (2013). Türkçe eğitiminde Karagöz/gölge oyunları ile değer öğretimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 57-89.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Esin, B. (2015). Dil eğitiminde bir araç olarak atasözü, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Dergisi, 605-628.
• Filizok, R. (1983). Mânilerin tasnif problemi ve mânilerde değişmeyen unsurlar. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 165-175.
• Gönen, S. (2004). Konya mânilerinde geçen yerleşim birimlerinin adlarına bir bakış, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi,16, 95-106.
• Gözükızıl, Ö. (2013). Çanakkale halk kültürü I (Nazım), Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Yayınları, 106, Ankara.
• Güftâ, H. ve Kan, M. O. (2011). İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabının dil ile ilgili kültür ögeleri açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 239-256.
• Güleç, İ. ve Demirtaş, T. (2012). İlköğretim 8. sınıf ana dili ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir çalışma: Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri Örneği. Sakarya University Journal of Education, 2(1), 74-91.
• Halis, İ. (2002). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları İyiyol, F. (2013). Anonim olmayan mâniler: dinî-tasavvufî Türk halk edebiyatı örnekleri, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi (Ocak-Haziran), Kıbrıs Özel Sayısı-I, 261-276
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 32-80.
• Kardaş, M. N. (2015). Orhun abidelerinin Türkçe öğretiminde değer aktarımı açısından önemi: Kültigin Abidesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Hüseyin Hüsnü Tekışık Özel Sayısı, 1, 133-149.
• Kıncal, R. Y. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Köktürk, Ş. (2006). Samsun mânilerinde sosyal temalar (Geçmişten Geleceğe Samsun). Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Eğitim Hizmetleri Daire Başkanlığı.
• Köse, N. (2008). Mânilerle ilgili bazı problemler ve öneriler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi(The Journal of International Social Research), 1(2), 292-303.
• Kuru, M. (2006). Edirne ili Keşan ilçesi folkloründe gelenekler ve mâniler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Edirne.
• Küçük, S. (1996). Türkçe öğretiminde metin seçimi ve önemi. Dil Dergisi, 43, 10-14.
• MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (1- 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Oğuz, E. S. (2010). Türkiye’de kültür politikaları ve kütüphaneler1923-1980 (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüBilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Okuyan, H. Y. (2012). ilköğretim Türkçe ders kitaplarında bir kültür aktarımı aracı olarak kalıp sözlerin kullanımı üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 162(2), 31-46.
• Ong, W. J. (2012). Sözlü ve yazılı kültür (Sözün teknolojileşmesi). İstanbul: Metis Yayınları.
• Oruçoğlu, S. (2003). İlköğretim II. kademe anadil eğitiminde lirik türün işlevi üzerinde bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ozil, Ş., Tapan, N. (1991). Türkiye’nin ders kitapları, ortaöğretim ders kitaplarına eleştirel bir yaklaşım. İstanbul: Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları.
• Öğüt-Eker, G. (2000). Bayburt mânilerinden hareketle iletişimde yüklendiği fonksiyonla mâni söyleme geleneği. Millî Folklor, 44, 105-114.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma.Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Öztürk, R. (2003). Rumca-Türkçe mülemma mânitarzı söylenmiş şiirler üzerine (Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun'a armağan), SÜ Türkjiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 235-249
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. Sezen, L. (2002). Yeşilırmak üzerine Tokat'tan derlenmiş mâniler, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 171-179.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Journal of International Social Research, 1(5), 763-779.
• Tanrıöğen, A. (2014). Bilimsel araştırma yöntemler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Temizkan, M. (2003). Mânilerimiz. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 15, 181-184.
• Thompson, W. M. (2002). The effect of character education on student behavior. Doctor thesis in education, USA.
• Topçuoğlu, F. (2010). Türkiye ve İngiltere’de ilköğretim ikinci kademede kullanılan ana dili öğretimi ders kitaplarındaki beceri alanlarının karşılaştırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi, Yalçın, S. (1994). Metinden öğrenme ilkelerine göre hazırlanan ders kitabının öğrenci erişisine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı, Ankara.
• Yanpar Şahin, T. ve Yıldırım, S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme, Ankara: Anı Yayıncılık
• Yardımcı, M. (1999). Türk halk bilimi ve edebiyat araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Yelden, A. M. (2007). Erzurum merkez köyleri mânilerinin derlenmesi ve genel olarak değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yılmaz, B. (2009). Türkiye'de kültür politikası ve kütüphane. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği Ankara Şubesi.
• Zaripova-Çetin, Ç. (2016). Kazan Tatarlarında ve Türkiye Türkler’indе mektup konulu mâniler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 927-946.