Türk Halk Müziği Fonetik Notasyon Sistemi Görme Engelli Kullanıcı Profili/THMFNS GEKP: Urfa Yöresi Örneklemi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 138 - 155, 01.01.2018

Gonca Demir Erol Parlak

Öz

Türk Halk Müziği Fonetik Notasyon Sistemi/THMFNS ulusal/uluslararası platformlardaki dilbilimsel/müzikbilimsel uygulamalara paralel bir uygulama başlatabilmek amacıyla İTÜ SBE Türk Müziği Programı yüksek lisans tezi kapsamında ilk temelleri atılan, İTÜ SBE Müzikoloji ve Müzik Teorisi Programı doktora tezi kapsamında geliştirilecek olan, ses bilgisi/şekil bilgisi/söz varlığı ölçütleri ekseninde yerel/evrensel ilintilerle birlikte Standart Türkiye Türkçesi/STT, Türk Dil Kurumu Çeviriyazı İşaretleri/TDKÇYİ-Uluslararası Fonetik Alfabe/IPA sesleri üzerinde yapılanan notasyon sistemi örneğidir. Grafoloji alanında yapılan araştırmalar sonucu grafem yazıbirimsel terim/kavram/öğe terimine dikkat çeken grafologlarca yazıbilimsel yasalara bağlı olarak varlığını sürdüren grafolojik özelliklerin yazıbilimsel varyant/değişke/çeşitlenme , fonoloji alanında yapılan araştırmalar sonucu fonem sesbirimsel terim/kavram/öğe terimine dikkat çeken fonologlarca sesbilimsel yasalara bağlı olarak varlığını sürdüren fonolojik özelliklerin sesbilimsel varyant/değişke/çeşitlenme , müzikoloji alanında yapılan araştırmalar sonucu müzikofonem müzikosesbirimsel terim/kavram/öğe terimine dikkat çeken müzikologlarca müzikbilimsel yasalara bağlı olarak varlığını sürdüren müzikolojik özelliklerin müzikbilimsel varyant/değişke/çeşitlenme Braille Alfabesi/BA ile transkript edilebileceği vurgulanmıştır. Etnomüzikolojide dilbilimsel yaklaşımlar çerçevesinde Türk Halk Müziği Fonetik Notasyon Sistemi Grafem Fonem Müzikofonem Ölçütleri/THMFNS GFMÖ ekseninde yapılanan Türk Halk Müziği Fonetik Notasyon Sistemi Görme Engelli Kullanıcı Profili/THMFNS GEKP oluşum/gelişim evreleri ve eğitsel/öğretisel uygulamalara aktarım/adaptasyon süreçleri üzerinde ayrıntılarıyla durulacaktır

Anahtar Kelimeler

IPA Braille Alfabesi/IPABA, Uluslararası Fonetik Alfabe/IPA, Türk Braille

Turkish Folk Music Phonetic Notation System Visually Impaired User Profile/TFMPNS VIUP: Urfa Region Sample

Öz

Turkish Folk Music Phonetic Notation System/TFMPNS is a notation system example which aims to initiate a parallel application to the national/international linguistic/musicological application foundations of which were laid under the scope of ITU ISS Turkish Music Program post graduation thesis, which will be developed under the scope of ITU ISS Musicology and Music Theory Program doctorate thesis, which is configured in phonetics/morphology/vocabulary axis of together with traditional/international attachments based on Standard Turkey Turkish/STTTurkish Linguistic Institution Transcription Signs/TLITS-International Phonetic Alphabet/IPA sounds. As a result of studies carried out in the field of graphology it was emphasized that graphological characteristics graphological variant/alternate/range which exist depending on graphological laws according to graphologists who drew attention to the term grapheme graphemic term/concept/element , as a result of studies carried out in the field of phonology it was emphasized that phonological characteristics phonological variant/alternate/range which exist depending on phonological laws according to phonologist who drew attention to the term phoneme phonemic term/concept/element , as a result of studies carried out in the field of musicology variant/alternate/range which exist depending on musicological laws according to musicologist who drew attention to the term musicophoneme musicophonemic term/concept/element can be transcript by Braille Alphabet/BA. Will mainly concentrate on formation/development stages and transfer/adaptation processes to educational/doctrinal practices of Turkish Folk Music Phonetic Notation System Visually Impaired User Profile/TFMPNS VIUP which was structured within the scope of Turkish Folk Music Phonetic Notation System Grapheme Phoneme Musicophoneme Criteria/TFMPNS GPMC within the scope of lingusitic approaches in ethnomusicology. it was emphasized that musicological characteristics musicological

Anahtar Kelimeler

IPA Braille Alphabet/IPABA, International Phonetic Alphabet/IPA, Turkish Braille

Kaynakça

• Arat, R. R. (1946). Türk ilmi transkripsiyon kılavuzu. (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesince hazırlanmıştır), T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Arat, R. R. (1987). Makaleler Cilt I. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara. Bicil, Y. & Demir, G. (2012). Ipa turca: kural tabanlı türkçe fonetik dönüştürücü programı/KTTFDP. TUBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü/UEKAE’nde Çoklu-Ortam Teknolojileri Araştırma ve Geliştirme Laboratuarı, Gebze & İstanbul.
• Brown, S. (y.b.). The musilanguage model of music evolution. (Url <http://www.sfu.ca/psyc/brown/musilanguage.pdf>) (Erişim Tarihi: 01.02.2015).
• Caferoğlu, A. (1964-1965). Anadolu ağızları ünlü ve konson değişmeleri. (Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1963-1964’ten ayrıbasım), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Coulmas, F. (1996). The blackwell’s encyclopedia of writing systems. Blackwells, Oxford.
• Crystal, D. (1997). The cambridge encyclopedia of language. (2 ed.). Cambridge University Press, Cambridge, ISBN 978-0-521-55967-6.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Delice, H. İ. (1995). Anadolu ve rumeli ağızları metinlerinde kullanılan seslerin transkripsiyonu meselesi. Türklük Bilimi Araştırmaları 1. Sayı, Sivas.
• Demir, G. (2011). Dil-müzik ilişkisi ekseninde yapılanan türk halk müziği yöresel ağız özelliklerinin fonetik notasyonu. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Programı (Tez Danışmanı: Prof. Erol Parlak), İstanbul/Türkiye.
• Demir, G. (2014). Türk halk müziği fonetik notasyon sistemi görme engelli kullanıcı profili/thmfns gekp: türk braille alfabesi & ıpa braille alfabesi örneklemleri. Uluslararası Sanat ve Sağlık Sempozyumu, 21-22 Mayıs 2014, İstanbul/Türkiye.
• Demir, Gonca., (2015). Türk halk müziği fonetik notasyon sistemi görme engelli kullanıcı profili/thmfns gekp: Türk BrailleAlfabesi/TBA & IPA Braille Alfabesi/IPABA Örneklemleri. Uluslararası Sanat Ve Sağlık Sempozyumu/USSS 15, İstanbul Medipol Üniversitesi/MEÜ, Güzel Sanatlar Tasarım Ve Mimarlık Fakültesi & Sağlık Bakanlığı, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, 21-22 Mayıs, İstanbul/Türkiye.
• Demir, Gonca., (2018). Türk halk müziği fonetik notasyon sistemi/thmfns’nin eğitsel/öğretisel uygulamalara aktarım/adaptasyon süreçlerinde kullanılması öngörülen modeller. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi/İTÜ, Sosyal BilimlerEnstitüsü/SBE, Müzikoloji ve Müzik Teorisi/MJT, (Danışman: Prof. Dr. Erol Parlak), İstanbul/Türkiye. (Türetilmiştir).
• Demir, N. (2002/4). Ağız terimi üzerine. Türkbilig Yayınları.
• Demir, N. (2009). Ağız dokümantasyonu niçin gereklidir. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa), TDK Yayınları, Ankara, 105.
• Demir, N. (2010). Türkçede varyasyon üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17 (2).
• Demir, N. (2012). Türkçe ağız araştırmalarında bazı yöntem sorunları. Diyalektolog Dergisi (Ağız Araştırmaları Dergisi) (4), Yaz 2012.
• Englebretson, R. (2008). Ipa braille: an updated tactile representation of the ınternational phonetic alphabet. CNIB For the International Council on English Braille.
• Englebretson, R. (2009). An overview of ıpa braille: an updated tactile representation of the ınternational phonetic alphabet. Journal of the International Phonetic Association, 39.
• Ercilasun, A. (1999). Ağız araştırmalarında kullanılacak transkripsiyon işaretleri. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları: 697, Ankara.
• Ergenç, İ. (2002). Konuşma dili ve türkçenin söyleyiş sözlüğü. Multilingual Yabancı Dil Yayınları, Baskı Matbaa, İstanbul.
• Gorman, K. (2013). Generative phonotactics. The University of Pennsylvania Linguistic Department, (published doctor of philosophy thesis), Pennsylvania.
• Gülensoy, T. (1979). Türk fonetik transkripsiyonu üzerine. Türkoloji Dergisi, Cilt VIII.
• Gülensoy, T. (1988). Kütahya ve yöresi ağızları (inceleme, metinler, sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• IPA. (1999). Handbook of the International Phonetic Association: A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge University Press, Cambridge.
• Kılıç, M. A. (2011). Ağız araştırmaları için özelleştirilmiş praat programı. (Url <http://www.dilbilimi.net/praat_kurulum.zip>) (Erişim Tarihi: 11.09.2013).
• Kılıç, M. A. (2011). Ağız araştırmalarında konuşma seslerinin fonetik çözümleme yöntemleriyle belirlenmesi. 4. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı (27- 29 Ekim 2011), Edirne.
• Kılıç, M. A. (2011). Ağız araştırmalarında praat programı ile fonetik çözümleme. (Url <https://www.academia.edu/4260619/Praatla_fonetik_analiz_Aciklama_>) (Erişim Tarihi: 11.09.2013).
• MEB. (1991). Özel eğitim okulları için braille kabartma yazı kılavuzu. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Özbek, M. (2010). Urfa türkülerinin dil ve anlatım özellikleri. İstanbul Üniversitesi SOSYAL Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Dili Bilim Dalı, (Yayımlanmış Doktora Tezi), İstanbul/Türkiye.
• Öztürk vd. (2013). Görme engellilere okuma yazma öğretim kılavuzu. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Pekacar, Ç. & Güner-Dilek, F. (2009). Uluslararası fonetik alfabe ve türkiye’de ağız araştırmaları. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı (25-30 Mart 2008 Şanlıurfa), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları: 989, Ankara.
• Radhakrishnan, M. (2011). Musicolinguistic artistry of niraval in carnatic vocal music. Australian National University/ANU Research Repository Proceedings of the 42nd Australian Linguistic Society Conference, Australia.
• Sağır, M. (1999). Ağız çalışmalarında çeviriyazı. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları: 697, Ankara.
• Sherer, T. D. (1994). Prosodic phonotactics. Doctor of Philosophy Thesis, The Graduate
• School of the University of Massachusetts Amherst Department of Linguistics, Amherst.
• Stone, R. M. (2008). Theory for ethnomusicology. Pearson Press, New Jersey.
• TDK. (1945). Türk diyalekleri çeviriyazı sistemi. Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.
• TDK. (1963-1982). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlügü. C. I-XII, TDK Yayınları, Ankara.
• UNESCO. (1990). World braille usage. National Library Service for Blind and Physically Handicapped Library of Congress Washington, D.C., USA.
• UNESCO. (2013). World braille usage. Third Edition, International Council on English Braille National Library Service for the Blind and Physically Handicapped Library of Congress Washington, D.C., USA.
• Yücel., D. (2009). Sesbilgisel farkındalık (fonolojik farkındalık) eğitiminin okuma sorunu olan çocuklar üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Programı, Ankara, Türkiye.
• Url<http://en.wikipedia.org/wiki/Graphene> (Erişim Tarihi: 01.02.2015).
• Url<http://en.wikipedia.org/wiki/IPA_Braille> (Erişim Tarihi: 05.03.2015).
• Url<http://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_Braille> (Erişim Tarihi: 10.01.2015).
• Url<http://tr.wikipedia.org/wiki/Braille_alfabesi> (Erişim Tarihi: 15.02.2015).
• Url<http://tr.wikipedia.org/wiki/Braille_alfabesi> (Erişim Tarihi: 25.02.2015).
• Url<http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Braille_alfabesi> (Erişim Tarihi: 12.03.2015).
• Url<http://www.beyid.com.tr/dosya_indir/kabartma_yazi_ogretim_klavuzu.pdf> (Erişim Tarihi: 20.04.2015).
• Url<http://www.brailleogreniyorum.com/v1/brailleCevir/> (Erişim Tarihi: 14.01.2015).
• Url<http://www.brailleogreniyorum.com/v1/brailleTarih> (Erişim Tarihi: 13.03.2015).
• Url<http://www.duxburysystems.com/info.asp> (Erişim Tarihi: 01.02.2015).
• Url<http://www.duxburysystems.com/lan_IPA_braille.asp> (Erişim Tarihi: 20.03.2015).
• Url<http://www.duxburysystems.com/lan_Turkish.asp> (Erişim Tarihi: 17.03.2015).
• Url<http://www.kreativekorp.com/miscpages/ipa/ipa-x.html> (Erişim Tarihi: 19.02.2015).
• Url<http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/extIPAChart2008.pdf> (Erişim Tarihi: 26.03.2015).
• Url<http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/IPA_chart_(C)2005.pdf> (Erişim Tarihi: 28.02.2015).
• Url<http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/ipachart.html> (Erişim Tarihi: 30.03.2015).
• Url<http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/phonsymbol.pdf> (Erişim Tarihi: 23.02.2015).
• Url<http://www.langsci.ucl.ac.uk/ipa/sounds.html> (Erişim Tarihi: 11.02.2015).
• Url<http://www.ruf.rice.edu/~reng/BrlIPA.html> (Erişim Tarihi: 22.01.2015).
• Url<http://www.sbed.mu.edu.tr/index.php/asd/article/viewFile/69/74> (Erişim Tarihi: 01.05.2015).
• Url<http://www.tdk.gov.tr/> (Erişim Tarihi: 01.02.2015).