Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Ebeveynlerin Psikolojik Durumları ile Bakım Yükünün Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 188 - 200, 01.01.2018

Mehtap Metin Karaaslan Ayda Çelebioğlu

Öz

Engelli çocuğu olan ebeveynlerin sorunlarla daha iyi baş edebilmelerini sağlamak için ailelerin güçlendirilmesi gerekmektedir. Ailelerin güçlendirilmesi için ebeveynlerin çocuklarının durumundan etkilenme ve bakım yükünü algılama düzeylerinin bilinmesi yol gösterici olacaktır. Araştırma zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynlerin psikolojik durumları ile bakım yükünün değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma Rize il merkezinde bulunan iki özel eğitim merkezinde tanımlayıcı olarak yapılmıştır. İki merkezden toplam 101 ebeveyn çalışma kapsamına alınmıştır. Veriler; araştırmacı tarafından hazırlanan Soru Formu, Kısa Semptom Envanteri ve Zarit Bakım Yükü Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; yüzdelik dağılımlar, ortalama, Kruskal-Wallis varyans analizi, bağımsız gruplarda t testi ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Ebeveynlerin KSE’den aldıkları toplam puan ortalamalarına göre psikolojik durumlarının hafif düzeyde 37.15±28.01 , ZBYÖ’den aldıkları toplam puan ortalamalarına göre bakım yüklerinin hafif orta düzeyde 27.32±13.62 olduğu belirlenmiştir. Çocuğun engelli olma nedeni, ebeveynin anne ya da baba olma durumu ve öğrenim durumu ebeveynlerin psikolojik durumunu etkilerken, çocuğun engelli olma nedeni algılanan bakım yükü düzeyini etkilemiştir. Psikolojik durum ile bakım yükü arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilişki bulunmuştur p

Anahtar Kelimeler

Bakım yükü, Ebeveyn-çocuk, Zihinsel engel

Evaluation of the Psychological Condition and Caregiver Burden of Parents who have Children with Mental Disabilities

Öz

Families need to be strengthened to ensure that the parents of disabled children can cope better with the problems. In order to strengthen the families, it is helpful to know parents' psychological status and level of perception of Caregiver Burden. The study was carried out with the aim of evaluating psychological status and caregiver burden of the parents having disabled children. This descriptive study was conducted in two special education centers in the city center of Rize Turkey. A total of 101 parents were included in the study from this two centers. Data was collected with a questionnaire, the Brief Symptom Inventory BSI and the Zarit Burden Interview ZBI . In the evaluation of the data; percentage, mean, Kruskal–Wallis, independent samples t-test and correlation analysis were used. According to the mean scores, it was determined that the parents’ psychological distress is in the mild level and caregiver burden is in moderate level. It was found out that while the parents’ psychological status is affected by the reason for the child’s disability, whether the parent is mother or father and the parents’ educational background; the level of perceived caregiver burden is only affected by the reason for the child’s disability. A significant correlation was found between the level of caregiver burden and psychological status. The findings show that having a child with a mental disorder affects the parents’ psychological status in a low level and they become mentally depressed as the burden of care increases

Anahtar Kelimeler

Care burden, Parent-child, Mental disability

Kaynakça

• Akandere, M., Acar, M., & Baştuğ, G. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22. pp. 24-32.
• Aslan, ÇÇ. (2010). Zihinsel engelli çocuğu olan anne ve babaların psikolojik belirtileri, sosyal destek algıları ve stresle başa çıkma tarzlarının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Azeem, MW., Dogar, IA., Shah, S., Cheema, MA., Asmat, A., & Akbar, M. ve ark. (2013). Anxiety and depression among parents of children with ıntellectual disability in Pakistan. Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 22. pp. 290-295.
• Bahar, A., Bahar, G., Savaş, HA., & Parlar, S. (2009). Engelli çocukların annelerinin depresyon ve anksiyete düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzlarının belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 4. pp. 99-112.
• Bildirici, F. (2014). Özel eğitime gereksinimi olan çocuğa sahip ailelerde aile yükü ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çoşkun, Y., & Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan ailelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 10. pp. 213-227.
• Çalışkan, Z., & Bayat, M. (2016). Zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinde eğitim ve grup etkileşiminin aile yükü ve aile desteğine etkisi. Anatolian Journal of Psychiatry. 17. pp. 214-222.
• Demir, G., Özcan, A. &, Kızılırmak, A. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 13. pp. 53-58.
• Dereli, F., & Okur, S. (2008). Engelli çocuğa sahip olan ailelerin depresyon durumunun belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi. 25. pp. 164-168.
• Dünya Engellilik Raporu. (2011). https://eyh.aile.gov.tr/uygulamalar/dunya-engellilik- raporubasilan adresinden erişildi. (Erişim Tarihi:27 Temmuz 2017)
• Ergin, D., Şen, N., Eryılmaz, N., Pekuslu, S., & Kayacı, M. (2007). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 10. pp. 41-48.
• Gürhopur, FDT., & Dalgıç, Aİ. (2017). Zihinsel yetersiz çocuğu olan ebeveynlerde aile yükü. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 8. pp. 9-16.
• İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., & Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi. 3. pp. 21-28.
• İnci, FH., & Erdem, M. (2008). Bakım verme yükü ölçeği’nin türkçe'ye uyarlanması geçerlilik ve güvenilirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 11. pp. 85-95.
• Karadağ G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin. 8. pp. 315-322.
• Karahan, AY., & İslam, S. (2013). Fiziksel engelli çocuk ve yaşlı hastalara bakım verme yükü üzerine bir karşılaştırma çalışması. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 3. pp. 1-6.
• Kasuya, RT., Polgar-Bailey, P., & Takeuchi, R. (2000). Care giver burden and burnout. A guide for primary care physicians. Post Graduate Medicine. 108. pp. 119-123.
• Köksal, G., & Kabasakal, Z. (2012). Zihinsel engelli çocukları olan ebeveynlerin yaşamlarında algıladıkları stresi yordalayan faktörlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 32. pp. 71-91.
• Nagarkar, A., Sharma, JP., Tandon, SK., & Goutam, P. (2014). The clinical profile of mentally retarded children in İndia and prevalence of depression in mothers of the mentally retarded. Indian Journal of Psychiatry. 56. pp. 165-170.
• Olsson, MB., & Hwang, CP. (2001). Depression in mothers and fathers of children with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research. 45. pp. 535- 543.
• Oh, H., & Lee, EKO. (2009). Caregiver burden and social support among mothers raising children with developmental disabilities in south korea. İnternational Journal of Disability, Development and Education. 56. pp. 149-167.
• Ozgun, O., & Honig, AS. (2005). Parental involvement and spousal satisfaction with division of early childcare in Turkish families with normal children and children with special needs. Early Child Development and Care, 175. pp. 259–27.
• Özcanarslan, F., Karataş, H., & Aydın, D. (2014). Şanlıurfa ilinde engelli çocuğa sahip annelerin depresyon durumlarının belirlenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 11. pp. 75-82.
• Özsoy, SA., Özkahraman, Ş., & Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi. 3. pp. 69-77.
• Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, Hİ., Akın, R., & Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi. 45. pp. 156-164.
• Sarı, HY. (2007). Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 11. pp. 1-7.
• Sarı, HY., & Başbakkal, Z. (2010). Depression among mothers of children and adults with an intellectual disability in turkey. İnternational Journal of Nursing Practice. 16. pp. 248– 253.
• Sevinç, İ., & Babahanoğlu, R. (2016). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile yükü değerlendirme durumlarının tükenmişlik düzeylerine etkisi: Konya örneği. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. 19. pp. 109-121.
• Sivrikaya, T., & Tekinarslan, İÇ. (2013). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerde stres, sosyal destek ve aile yükü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 14. pp. 17-29.
• Softa, HK. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 21. pp. 590-600.
• Softa, HK., Öztürk, A., Sonkaya, C., & Düşünceli, H. (2016). Zihinsel engelli çocuğu olan anne ve babaların aile yükü ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi. 5. pp. 37-54.
• Şahin, NH., Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi. 9. pp. 44-56.
• Şengül, S., & Baykan, H. (2013). Zihinsel engelli çocukların annelerinde depresyon, anksiyete ve stresle başa çıkma tutumları. Kocatepe Tıp Dergisi. 14. pp. 30-39.
• Telef, BB. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik belirtilerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15. pp. 33-49.
• Türkiye http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=11&KITAP_ID=276 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi:27 Temmuz 2017) Konut Araştırması.
• Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, BY., & Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri. 7. pp. 42-47.
• Uyaroğlu, AK., & Bodur, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarında kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı düzeyine etkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 8. pp. 405-412.
• Yıldırım, A., Aşılar, RH., & Karakurt, P. (2012). Engelli çocukların annelerinin ruhsal durumlarının belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 20. pp. 200-209.
• Zarit, S. (2004). Family care and burden at the end of life. CMAJ. 170. pp. 1811-1812.