Veysî’nin “Hâb-Nâme”si ve Namık Kemal’in “Rüya”sında Konu, Devir ve Üslup

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 3, 404 - 421, 01.01.2018

Zehra Öztürk

Öz

Bir toplumun kültürel birikimi ve içinde yaşadığı sosyal koşulları o toplumun edebiyatını besleyen önemli kaynaklardandır. Edebiyat, bireyin merkezde tutulduğu edebi akımlarda bile gelenekten ve sosyal hayattan bağını koparamamıştır. Şair ve yazarlar; yaşadıkları toplumun edebi geleneğini, kendi devirlerinin yaşam şartlarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak eserlerini meydana getirir. Bu durum klasik Türk edebiyatı için de geçerlidir. Divan edebiyatı, toplumdan kopuk ve bireysel bir edebiyat olmakla itham edilse de metinler incelendiğinde sosyal hayatla oldukça ilgili olduğu görülmektedir. Siyasi ve sosyal eleştiri her dönemde edebiyatın önemli konuları arasında yer alır. Sanatçılar, eserlerinde hem kişileri hem de devlet yönetimini hedef alarak eleştirilerini dile getirir. Edebiyatımızda hâb-nâme türü genellikle eleştiri için tercih edilmiştir. Bu metinlerde olaylar bir rüya çerçevesinde anlatılır. 17. yüzyıl şairlerinden Veysî’nin Hâb-nâme’si de bu kurguya sahip eserlerden biridir. I. Ahmet döneminde yaşayan şair, devlet idaresinde gördüğü aksaklıkları dile getirmek için eserini yazmıştır. Rüyasında I. Ahmet ve Büyük İskender arasında geçen bir konuşmayı gören şair, rüya vesilesiyle I. Ahmed’i ikaz eder. Tanzimat Devrinde “hâb-nâme” ismi yerini “rüya”ya bıraksa da eserlerin kurgusu benzerdir. Namık Kemal “Rüya”sında idealindeki “hürriyet”i anlatır. Bu çalışmada Veysî’nin “Hâb-nâme”si ile Namık Kemal’in “Rüya”sı konu, devir ve üslup açısından karşılaştırılacaktır

Anahtar Kelimeler

eleştiri, hâb-nâme, rüya, Veysî, Namık Kemal

Topic, Period and Style in Veysi’s Hab-name and Namık Kemal’s Ruya

Öz

The cultural heritage and social conditions of a society are important sources of that society's literature. Literature has not become independent of tradition and social life even in literary movements where the individual is held in the center. Poets and authors bring their works to life by considering the literary tradition of the society they live in, the living conditions and needs of their own period. This is also the case for Classical Turkish Literature. Divan literature is generally accused of being a separate and independent literature from society. In fact, when texts are examined, it is seen that divan literature is highly related to social life. Political and social criticism has been one of the important subjects of literature in every period. The artists expressed their criticism by targeting both the people and the state administration in their works. In our literature, the type of hab-nama is preferred for criticism. In these texts the events are told in a dream frame. It is one of the 17th century poets Veysi’s Hab-name is one of the works of dream style. The poet living in the period of Ahmed I wrote his work in order to express the troubles he saw in the state administration. Veysi saw a conversation between Ahmed I and Alexander the Great in his dream and the poet warns Ahmed I with his dream. Although the title of "hab-name" leaves the name "dream" in Tanzimat Era, the fiction of the works is similar. Namık Kemal tells "freedom" in his dream in "Ruya". In this study, Hab-name" of Veysi and Namık Kemal's Ruya will be compared in terms of subject, cycle and style

Anahtar Kelimeler

critism, hab-name, dream, Veysi, Namık Kemal

Kaynakça

• Altun, M. (2011). Hâb-nâme-i Veysî. İstanbul: Mvt Yayıncılık.
• Caudwell, C. (1974). Yanılsama ve gerçeklik. (M. H. Doğan, çev.). İstanbul: Payel Yayınevi. Ercilasun, B. (2012). Servet-i Fünun’da edebî tenkit. Ankara: Akçay Yayınları.
• Ercilasun, B. (2013). Edebiyat tarihi ve tenkit. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Fordham, F. (2015). Jung Psikolojisinin ana hatları. (A. Yalçıner, çev.). İstanbul: Say Yayınları. Freud, S. (1998). Olgu öyküleri. (A. Eğrilmez çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Kaplan, M., Enginün, İ. & Emil, B. (1993). Yeni Türk Edebiyatı antolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Kavcar C. (1993). Namık Kemal’in üslup anlayışı. Doğumunun yüzellinci yılında Namık Kemal içinde (s. 47-59). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Köksal, M. F. (2011). XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatında nesir. M. A. Y. Saraç & M. Macit (Edt.) XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı içinde (122-140) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kunt, M., Akşin, S., Ödekan, A., Toprak Z. & Yurdaydın, H. G. (1995). Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Küçükcoşkun, Yasemin (2006). 1980-2005 Dönemi Türk Edebiyatında ütopik romanlar ve ütopyanın kurgusu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Mengi, M. (2014). Eski Türk Edebiyatı tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Okuyucu, C., Kartal, A. & Köksal, M. F. (2014). Klasik dönem Osmanlı nesri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Özgül, M. K. (1993). Türk Edebiyâtında siyâsî rûyâlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Parlatır, İ. (1993). Rüyâ’nın fikir örgüsü, Doğumunun yüzellinci yılında Namık Kemal içinde (s. 59-67). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Şahin, V. (2008). Namık Kemal’in mektuplarında dil ve edebiyat üzerine tenkitler. Turkish Studies, Volume 3/4 Summer 687-715.
• Şengül, A. (2007). Edebî eleştiri. R. Korkmaz (edt.) Yeni Türk Edebiyatı el kitabı içinde (s. 569-590) Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Tansel, F. A. (2013). Namık Kemal’in husûsî mektupları I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Tansel, F. A. (2013). Namık Kemal’in husûsî mektupları II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tansel, F. A. (2013). Namık Kemal’in husûsî mektupları III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Uçman, A. (2010). Namık Kemal’in divan edebiyatına yönelttiği eleştiriler. Doğumunun 170. Yılında Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu, 20-22 Aralık 2010 Tekirdağ. (c. II, s. 1053-1061)
• Varol, M. (2013). Osmanlı restorasyonu: Tanzimat Dönemi Osmanlı Tarihi (1789-1876). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Yetiş, K. (1996). Namık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı üzerine görüşleri ve yazıları. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Yürek, H. (2013). Namık Kemal ve Ziya Paşa’nın “Rüya”ları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIII/2 Kış-2013, 249-263.
• Zavotçu, G. (2007). Türk Edebiyatı’nda Hâb-nâme ve Ömer Fu’adî’nin Hâbiyye risâlesi. Kocaeli: Hazretî Pîr Şeyh Şa’bân-ı Velî Vakfı Yayınları.