Güncel Kadın Sağlığı Konuları: Etik ve Yasal Durum Nedir?

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 20 - 34, 01.01.2019

Arzu Abiç Duygu Vefikuluçay Yılmaz

Öz

Son yıllarda teknoloji ve bilimin ilerlemesiyle birlikte tıbbı uygulamalar alanında hızlı bir değişim ve gelişim görülmektedir. Bu gelişmeler bir yandan birçok sağlık sorununu çözerken bir yandan da toplumun değerlerini etkileyerek etik sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Ayrıca etik sorunlar etik ikilemlerin yoğun yaşanmasına ve sağlık profesyonellerinin zaman zaman ahlaki değerlerle çatışmaya düşmesine neden olabilmektedir. Özellikle yaşanan etik ikilemler kadın sağlığını etkileyen her alanda karşımıza çıkmakta ve etik ihlallere sebep olarak kadın sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Zaten her alanda dezavantajlı durumda olan kadınların sağlık bakımında etik ihlallerini önlemek sağlık bakım profesyonellerinin görevidir. Bu bağlamda, bütün kadın sağlığı alanında çalışan profesyonellerin etik kurallar hakkında bilgili olması ve etik kurallara bağlı kalması gerekmektedir. Sağlık bakım profesyonellerinin yaşadığı etik ikilemlerde etik karar verebilmeleri için kadın sağlığı alanında yaşanan etik sorunları ve kadın sağlığını ilgilendiren yasaları bilmeleri önem taşımaktadır. Ayrıca ülkemiz koşullarında kadın sağlığı alanında çalışan tüm bireyleri kapsayan etik kodlar ve standartların geliştirilmesi etik ihlallerin önlenmesinde etkili olacaktır. Bu bilgiler ışığında kadın sağlığı alanında yaşanan güncel etik konular ve kadın sağlığını ilgilendiren yasalar bu derlemede tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

kadın sağlığı, etik ikilem, etik ihlal, yasal durum

Current Women’s Health Issues: What is the Ethical and Legal Status?

Öz

With the advancement of technology and science, there has been a rapid change and development in the field of medicine in recent years. While these developments solve many health problems on the one hand, they lead to ethical problems by affecting the values of society on the other. Moreover, ethical problems can intensify ethical dilemmas and cause health professionals to occasionally fall in to conflict with moral values. Ethical dilemmas, in particular, emerge in all areas affecting women’s health and may adversely affect women’s health by resulting in ethical violations. It is the responsibility of health care professional stop revent ethical violations in the health care of women who are already disadvantage dinall aspects of life. In this context, all professionals working in the field of women’s health should be knowledge able about ethical rules and adhere to ethical rules. In order for health care professionals to make ethical decisions in the face of ethical dilemmas that they experience, it is important that they know the ethical problems in the field of women’s health and the laws concerning women’s health. Moreover, the development of ethical codes and standards covering all individuals who are employed in the field of women’s health under the conditions of our country will be effective in preventing ethical violations. In this review study, the current ethical issues in the field of women’s health and the laws concerning women’s health were discussed in light of the above information

Anahtar Kelimeler

women’s health, ethical dilemma, ethical violation, legal status

Kaynakça

• Amanak, K., Kavlak, O. (2013). Etik Boyutu Tartışılan Yardımcı Üreme Teknikleri ve Yasal Düzenlemeler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 29(1), 68-75.
• American Nurses’ Association (ANA). Codes. http://www. nursingworld.org/ ainMenu Categories/ Ethics Standards/ CodeofEthicsforNurses.
• Arslan H, Cingi EM. Yardımcı üreme tekniklerinde etik sorunlar ve yasal düzenlemeler Kızılkaya BN (ed). İnfertilite Hemşireliği Kitabı. 1. Baskı. Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş. İstanbul; 2009: p.243-252.
• Australian Goverment National Health and Medical Research Council (2017). Ethical guidelines on the use of assisted reproductive technology in clinical practice and research. 23.10.2018 tarihinde https://www.nhmrc.gov.au/guidelines-publications/e79 adresinden erişildi.
• Bal, Demirgöz, M., Dereli, Yılmaz, S., Kızılkaya, Beji, N. (2013). Kadınların Sezaryen Doğum Tercihleri. F.N. Hem. Derg., 21 (2): 139-146.
• Center For Reproductive Rights. The World’s Abortion Laws, 2014. Erişim Tarihi: 10.2018. https://www.reproductiverights.org/sites/crr.civicactions.net/files/documents/Abortion Map2014.PDF. Erişim Adresi:
• Center For Reproductive Rights. Safe and Legal Abortion ıs a Woman’s Human Right. Erişim Tarihi: 20.10.2018. Erişim Adresi: http://worldabortionlaws.com/about.html
• Cevher, D., S. (2017). Bakıcı: Taşıyıcı Annelik ve Yumurta-Sperm Bankacılığı Üzerine. Türkiye Biyoetik Dergisi, 4(2): 97-99. Çaha, H. (2014). Elemeci Kürtaj: Öjenizmin Yeni Yüzü. İş Ahlakı Dergisi, 7(2): 53-90.
• Çaha, H. (2014). Elemeci Kürtaj: Öjenizmin Yeni Yüzü. İş Ahlakı Dergisi, 7(2): 53-90.
• Çetin, Ç., Çetin, T., M. (2014). Dünden Bugüne Yardımla Üreme Teknikleri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 23(1):148-155.
• Darnovsky M. (2009). Countries with laws or policies on sex selection. In:Memofor the April 13 New York City Sex Selection Meeting, Erişim Tarihi: 31.10.18. https://nanopdf.com/download/countries-with-laws-or-policies-on-sex-selection_pdf.
• Dickens, B., M. (2012). Ethical issues arising from the use of assisted reproductive Technologies. (Erişim Tarihi: 26.10.18). https://pdfs.semanticscholar.org/5605/5326773099b426a532d2e881fdd8d4f465a6.pdf
• Dickens, B., M. Cook, R., J. (2010). Ethıcal And Legal Issues In Reproductıve Health The legal status of in vitro embryosInternational Journal of Gynecology and Obstetrics 111:91–94.
• Dondorp, W., Wert, G., D., Pennings, G., ShenfieldF., Devroey, B., Tarlatzis, B., Barri, P., Diedrich, K. (2013). ESHRE Task Force on ethics and Law 20: sex selection for nonmedicalreasons. Human Reproduction, 28(6):1448–1454.
• Dülger, V.,M. (2013). Tıptaki İlerlemelerin Getirisi Olan Uygulamaların Hukuk Açısından Görünümü - Özel tedavi Yöntemlerinin Sınır Dışı Uygulamalarının İç Hukuk Açısından Değerlendirilmesi. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 26: 68-73.
• Ege, E., Pasinlioğlu, T. (2000). Doğum ve Kadın Saglığı Hemşireliginde Etik. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 3(1).
• Esmer, A., Ç., Yüksel, A. (2012). Prenatal tanı sonrası gebeliklerin sonlandırılması ve yasal durum. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 10(1).
• Ethics Committee of the American Society for Reproductive Medicine (2015). Disparities in access to effective treatment for infertility in the United States: an Ethics Committee opinion. Fertility and Sterility.
• Ferhat, S. (2015). Tıbbi Etik ve Deontoloji Kavramları. Akademik Arge Dergisi-Sosyal Bilimler,15(1).
• FIGO Committee for the Ethical Aspects of Human Reproduction and Women’s Health. Professionalism in Obstetric And Gynecologic Practice. İnt J Gynecol Obstet 2017; 136: 249–251
• Finkelstein, A., Mac, Dougall, S., Kintominas, A., Olsen, A. (2016). Surrogacy Law and Policy in the U.S.:A National Conversation Informed by Global Lawmaking. Columbia Law School Sexuality & Gender Law Clinic.
• Hakari, H. (2014). Taşıyıcı Annelik. Uluslararası Sağlık Hukuku Sempozyumu, Lefkoşa.
• Harper, J., Geraedts, J., Borry, P., Cornel, M. C., Dondorp, W. J., Gianaroli, L., Morris, M. (2014). Current issues in medically assisted reproduction and genetics in Europe: research, clinical practice, ethics, legal issues and policy. Human Reproduction, 29(8), 1603-1609.
• Human Fertilisation and Embryology Act 1990. https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1990/37/pdfs/ukpga_19900037_en.pdf Erişim Tarihi: 26.11.2018
• Hung, David Sho-Chao: “Abortion Rights in the United States and Taiwan”, http://scholarship.kentlaw.iit.edu/ckjicl/vol4/iss1/2/, 2004, (Erişim Tarihi: 25.10.2018), s. 17.
• Karagöz S. (2000). Ethics in perioperative nursing. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(1):1-8.
• Keskin, İ. (2015). Kürtaj tartışmaları ve feminizm. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7(1).
• Kızılkaya, Beji, N., Partovi, Meran, H., E. (2016). Kadın Sağlığına Genel Bakış. (ed. Kızılkaya, Beji, N.) Kadın Sağlığı ve Hastalıkları. Nobel Tıp Kitapevleri, Genişletilmiş İkinci Baskı, İstanbul.
• Koçak, D., Y., Kızılkaya, Beji, N., Büyükkayacı Duman, N. (2015). Prenatal Tanı Yöntemlerinde Etik Yaklaşım. JAREN, 1(2):86-90.
• Komut, S. (2011). Türkiye’ De Kadın, Cinsellik ve Kürtaj. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1).
• Koyun, A. ve Büken, N. Ö. (2013). A violation of equality and the right to life: Sex selection (Bir eşitlik ve yaşama hakkı ihlali: Cinsiyet seçimi. Journal of Human Sciences), 10(1), 34-46
• Kurt, E., Tunca, Y. (2016). Temel Etik İlkeler Çerçevesinde Gebeliğin Sonlandırılmasındaki Etik İkilemlere Bir Bakış. Med Bull Haseki, 54:57-61.
• Kuwait Penal Code 25/1981, https://www.hsph.harvard.edu/population/abortion/ KUWAIT.abo.htm, (Erişim Tarihi: 25.10.2018).
• Lee, K., Tedeschı, G. L. (2015). Worldwıde Surrogacy Laws. Comment on Reproductive Ethics. https://corethics.org/wp-content/uploads/Surrogacy-Laws.pdf (Erişim Tarihi: 22.01.2019).
• Lee, K., Tedeschı, G. L. (2015). Worldwıde Human Eggs Laws. Comment on Reproductive Ethics. https://corethics.org/wp-content/uploads/Human-Eggs-Laws.pdf (Erişim Tarihi: 22.01.2019).
• Malkoç, E., Ş. (2014). Uluslararası Taşıyıcı Annelik Sözleşmesinden Doğan İhtilaflarda Uygulanacak Hukuk. Public and Private International Law Bulletin, 35(2):13- National Health and Medical Research Council (2017). Ethical guidelines on the use of assisted reproductive technology in clinical practice and research.
• Olson, R., M., García-Moreno, C. (2017). Virginity testing: a systematic review. Reproductive Health 14(61):1-10.
• Oran N, Yüksel E. (2015). Kültürler arası hemşirelik ve etik. Turkiye Klinikleri J Public Health Nurs-Special Topics, 1(3):7-13.
• Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesine ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük. Erişim Tarihi: 14.10.2015. Erişim Adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/2.5.837395.pdf
• Runzheimer, J., Johnson, Larsen, L. (2011). Medical Ethics For Dummies. Wiley Publishing, Inc. Canada.
• Samavati, Pirouz, S., Mehra, N. (2011). Legal Issues of A Surrogacy Contract Based on Iranian Acts Continuation. Journal of Family and Reproductive Health, 5 (2).
• Sayar, T., Öztürk, Y., K. (2018). Türkiye’de Uygulanan Kürtajda Eşin Rızasını Alma Zorunluluğu ve Amerikan Yargısından Bir Örnek: Planned Parenthood of Southeastern Pennsylvania V. Casey Kararı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1): 321-349.
• Sung, Woong Kyu: “Abortion in South Korea: The Law and the Reality”. Int J Law Policy Family, (2012), S. 26 (3), ss. 278-305, https://academic.oup.com/lawfam/article/ 26/3/278/1746184/Abortion-in-SouthKorea-The-Law-and-the-Reality, s. 281-282 (Erişim Tarihi: 21.10.2018). United Nations, s. 47.
• Sümer, Ş., Aktuğ, Demir, N. (2015). HIV Pozitif Birey Çocuk Sahibi Olmak İsterse. Turk HIV AIDS Derg, 12(1):23-27.
• Süt, H., T. Küçükkaya, B. (2016). Hemşirelik Bölümü Öğrencilerinin Himen Muayenesi ve Himenoplastiye Karşı Bakış Açılarının İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 52-60.
• Şahin, N. Z. (2016). Yahudi ve İslam Hukuku Açısından Yardımcı Üreme Tekniklerinde Donör Kullanımı. Journal of Islamic Law Studies, (28); 137-158.
• Şimşek, H. (2011). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Kadın Üreme Sağlığına Etkisi: Türkiye Örneği. Deü Tıp Fakültesi Dergisi, 25(2): 119 – 126.
• Şimşek, A. (2014). Yapay Döllenme Tekniği Olarak Taşıyıcı Annelik: Hukukî ve Biyoetik Açıdan Değerlendirilmesi.Journal of Intercultural and Religious Studies. (6). 27-60.
• The American College of Obsetricians ang Gynecologists, 2016. Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim: https://s3.amazonaws.com/cdn.smfm.org/publications/223/downloadf5260f3bc6686c15e4780f8100c74448.pdf
• The Ethics Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Financial compensation of oocyte donors. Fertil Steril 2007; 88(2) 305-309.
• Turkmsıc Görüş Bildirgesi Kürtaj’ın Yasal Düzenlemelerinin Kadın Sağlığı Üzerine Etkisi, 2012.
• Türk Ceza Kanunu. Erişim Tarihi: 25.10.2018. Erişim Adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• Türk Medeni Kanun’u. Erişim Tarihi: 23.10.2018. Erişim Adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
• Türk Medeni Kanunu http://tuketbir.org.tr/wp-content/uploads/2018/05/T%C3%BCrkMeden%C3%AE-Kanunu.pdf. (Erişim Tarihi: 12.11.18).
• Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik. (2010). 23 Ekim 2018 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2014/09/20140930.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/09/20140930.ht m adresinden erişildi.
• Wautelet, P. (2010). Belgian Court Recognizes Californian Surrogacy, http://conflictoflaws.net/2010/belgian-courtrecognizes-californian-surrogacy/ (Erişim Tarihi: 22.01.2019).
• World Health Organization (2017). Respondıng To Chıldren And Adolescents Who Have Been Sexually Abused: Who Clınıcal Guıdelınes. (Erişim Tarihi: 08.11.2018).
• World Health Organization (2018). Eliminating Virginity Testing: An Interagency Statement (Erişim Tarihi: 08.11.2018).
• http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/275451/WHO-RHR-18.15-eng.pdf.
• 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun. 27.05.1983 Tarihli ve 18059 Sayılı Resmî Gazete. Erişim Tarihi:20.10.2018. Erişim Adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2827.pdf.