Almancadan Türkçeye Çeviride İkilemeler: Stefan Zweig’ın Satranç Eseri Örneğinde Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 310 - 322, 01.01.2019

Zeki Uslu Dilay Özdemir

Öz

Bu çalışmanın konusu Almanca bir edebiyat eserinin Türkçeye çevirisinde kullanılan ikilemeleri incelemektir. İnceleme için Avusturyalı yazar Stefan Zweig’ın Satranç adlı romanı ve romanın Türkçede yayınlanmış iki farklı çevirisi ele alınmıştır. Çalışmanın amacı Almancada ne tür sözcük ya da yapıların Türkçeye ikileme olarak aktarıldığı, ikilemelerin bu diller arasında biçimsel, anlamsal ve kullanımsal eşdeğerliğinin bulunup bulunmadığı, eşdeğerliğin bulunmadığı durumlarda çevirmenlerin hangi stratejileri uyguladığının belirlenmesidir. İnceleme sonucunda Türkçede Almancadan daha çok ikileme kullanıldığı, Almancadaki belirteç, sıfat, eylemsi gibi tek sözcükten oluşan yapıların Türkçeye ikileme olarak çevrildiği, Türkçe ve Almanca arasında ikilemelerin biçimsel, anlamsal ve kullanımsal eşdeğerliğinin bulunmadığı durumlarda çevirmenlerin ilgili dil yapısını birebir aktarmak yerine Türkçedeki kullanım özelliğine göre yorumladıkları görülmüştür. Bu sonucun karşılaştırmalı dilbilim ve dil öğretimi çalışmalarında önemli bir veri olarak değerlendirileceği öngörülmektedir

Anahtar Kelimeler

Çeviri, ikileme, Stefan Zweig, Satranç, Almanca-Türkçe

Binomial Pairs in Translation from German into Turkish: an Analysis in the Sample of the Work Chess Novel by Stefan Zweig

Öz

This study deals with the investigation of binomial pairs in a literary work translated from German into Turkish. For the investigation, the "Chess Novel" by Stefan Zweig and their two diverse translations in Turkish were selected. The aim of this study is to find out which words and structures are translated into Turkish as binomial pairs, whether the binomial pairs in the German-Turkish language pair are aquilalent in syntatic, semantic and pragmatic areas and which strategies the translators use when it comes to no equivalence. The result of the work shows that binomial pairs in Turkish are more used for comparison with German ones. The single words adjective, adverb and participle in German can be translated into Turkish as binomial pairs. In the German-Turkish language pair, binomial pairs have no direct equivalents. In this case, the translators can interpret the statement instead of transferring the relevant structure from the source language. It is hoped that this result will benefit the foreign language teaching and contrastive work

Anahtar Kelimeler

Translation, binomial pairs, Stefan Zweig, chess novel, German-Turkish

Kaynakça

• Akerson, F. (1982). Türkçenin Çeviride Tam Değerlendirilemeyen Bir Özelliği: İkilemeler. Çağdaş Eleştiri 6, 49-52
• Aksan, D. (1998). Anlambilim. Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi
• Aktaş, T. (1996). Yapı ve Anlam Bakımından Almanca ve Türkçede İkilemeler. Türk Dili Dergisi, 539, 565-575.
• Balcı, T. (2009). Grundzüge der türkisch-deutschen kontrastiven Grammatik. Adana: Ulusoy Matbaası
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Boztaş, İ. (1993). Çeviri, Çevirmen Dilbilim İlişkisi. Çeviride Eşdeğerlik ve Kayıplar.
• Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 10 (2), 55-65
• Duden 4. (1995). Grammatik der deutschen Gegenwartsprache. Mannheim: Dudenverlag.
• Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hengirmen, M. (1998). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Gencan, T.G. (1979). Dilbilgisi. Ankara: TDK Yayınları
• Koller, W. (2011). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. Tübingen: A. Francke
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sabuncuoğlu, A. (2000): Satranç. İstanbul: Can Yayınları.
• Serindağ, E. (2018). Yabancı Dil Olarak Almanca Derslerinde İkilemelerin Didaktiği
• Üzerine Bir Ders Modeli. Social Sciences Studies Journal, 4 (21), 3491-3500.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1988). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Uncu, N. (2019). Zwillingsformeln im Buch des Dede Korkut und ihre Übersetzungen im
• Deutschen. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Uyanık, A. (2014). Übersetzen & Fremdsprachenlernen. Zur Funktion der Übersetzung beim
• Fremdsprachenunterricht. Konya: Aybil Yayıcılık. Ünlü, S. (2005). Satranç. Konya: Palet Yayınları.
• Wahrig (1989). Deutsches Wörterbuch. München: Mosaik Verlag.
• Yücel, E. (2016). Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla Türkçe ve Almanca İkilemeler. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 79-96.
• Zweig, S. (1942). Die Schachnovelle. www.stefanzweig.de adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 20.04.2018)