Osmanlı Manzum Fetvâ Geleneğinde Hocazâdeler Geleneği

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 94 - 114, 01.01.2019

Muhittin Eliaçık

Öz

Şiir ve edebiyatın her alana hâkim olduğu Osmanlı coğrafyasında devlet yazışmaları da bundan etkilenmiş ve her türlü resmî arşiv belgesinde nazım ve edebî sanatın bolca yer aldığı görülmüştür. Bu durum, hukuki alanda fetvâlara da yansımış ve böylece orijinal bir tür olarak manzum fetvâlar Türk edebiyatındaki yerini almıştır. Osmanlı’da manzum fetvâlar Divan şairleri içinde özel bir yere sahip olan şeyhülislâm ve müftülerce verilmiştir. Genellikle 16.yüzyıl ortalarından itibaren görülmeye başlanan manzum fetvâlar büyük ölçüde Ebussuûd Efendi, Bostanzâde Muhammed Efendi, Hoca Sadeddin Efendi gibi, yaptıkları önemli işlerle çağa damga vurmuş ünlü şeyhülislâmların kalemlerinden çıkmıştır. Hoca Sadeddin Efendi ve onun oğul ve torunları ise bu geleneği bir aile geleneği hâlinde sürdürmüşler ve bu konuda özel bir yer tutmuşlardır. Osmanlı’da şu ana kadar tespit edilmiş bulunan manzum fetvâların yarıdan fazlasının Hocazâdeler tarafından verilmiş olduğu dikkat çekicidir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Hocazadeler, manzum fetvâ, gelenek

Hodja Zada Tradition In Ottoman Poetry Fatwas Tradition

Öz

Poetry and literature were dominant in all areas of the Ottoman Empire, and the state documents were affected from it and verse and literary art were used galore in every kind of official archive document. This event has also been reflected in the legal subculture fatwas and thus poetry fatwas has entered into Turkish literature as a genre of authentic. In the Ottoman Empire poetry fatwas are given by sheikhulislams and muftis who have a special place in Divan poets. The poetry fatwas which started to be given from the middle of the 16th century generally came out of the famous and important sheikhulislams such as Ebussuud Efendi, Bostanzade Mohammed Efendi, Hodja Sadeddin Efendi. Hodja Sadeddin Efendi and his sons and grandchild transform this tradition into a family tradition and they have a special place in this regard. It is noteworthy that more than half of the poetry fatwas written in the Ottoman Empire had been given by Hocazades

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Hodjazadas, poetry fatwa, tradition

Kaynakça

• Ahmed Rifat, Devhatü’l-meşâyih maa zeyl, İBB Atatürk Kitaplığı, MC_Osm_217.
• Aktepe, Münir (1995), “Esad Efendi, Hocazâde”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.11, İstanbul.
• Atar, Fahrettin (1991), İslâm Adliye Teşkilâtı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Atar, Fahrettin (1995), “Fetvâ”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul.
• Bayerische Staatsbibliothek, Ein Sammelband Mecmûa, Cod. Turc 266
• Daş, Abdurrahman (2004), “Hoca Saadeddin Efendi’nin Hayatı ve Eserleri”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz, S.14.
• Eliaçık, Muhittin (2013), “Şeyhülislam Hoca Sadeddîn Efendi ve Manzum Fetvâları”, ASOS JOURNAL, 1/1, Aralık.
• Eliaçık, Muhittin (2017), “Şeyhülislam Hocazâde Muhammed Efendi’nin Manzum Fetvâları”, Journal of History School, September.
• Eliaçık, Muhittin (2017), “Şeyhülislâm Hocazâde Muhammed Esad Efendi ve Manzum Fetvâları”, IJLA, Volume 5/7 December.
• Eliaçık, Muhittin (2013), “Hocazâde Şeyhülislam Ebu Saîd Mehmed Efendi ve Manzum Fetvâları”, Journal of History School, December.
• Eliaçık, Muhittin (2012), “Şeyhülislâm Bahâî Mehmed Efendi’nin Manzum Fetvâları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.31.
• Eliaçık, Muhittin (2016), “Şeyhülislam Muhammed Bahâî Efendi’nin Manzum FetvâlarıII”, Journal of History School, September.
• İpşirli, M.- Uzun, M. (1991), “Bahâî Mehmed Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.4, İstanbul.
• İpşirli, Mehmet (1994), Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilâtı, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C.I, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul.
• Milli Tetebbular Mecmuası (MTM), Osmanlı Kanunnâmeleri, İstanbul, 1331. Müstakimzade Süleyman Sadeddin, Devhatü’l-Meşâyih, Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 3681/2.
• Safâyî, Tezkire, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 2549.
• Tolasa, Harun (1979), Şeyhülislâm Bahâyî Efendi Dîvânı’ndan Seçmeler, Tercüman 1001 Eser, İstanbul.
• Turan, Şerâfettin (1998), “Hoca Sâdeddin Efendi”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.18, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ.H (1988), Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı,TTK Yayınları, Ankara.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı (1984), Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK Yayınları, Ankara.
• Yakut, Esra (2003), “II. Meşrutiyet Döneminde Müftülerle İlgili Gerçekleştirilen Hukukî Düzenlemeler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilim ler Dergisi, 3/1.