Diyarbakır Kenti Civarında Taraça Kayıtlarına Göre Son Buzul Maksimumundan Beri Dicle Nehri Vadisinin Jeomorfolojik Evriminin Kronolojisi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 177 - 184, 01.01.2019

Öz

Diyarbakır kenti civarında yaklaşık 10 km'lik bir mesafe boyunca Dicle nehri taraçaları ile ilgili olarak, Diyarbakır kentinden Karpuzlu menderesine kadar uzanan alanda, Kentin güney-güneybatısında Dicle nehri vadisine inen yamaçlarındaki Hevsel Bahçeleri taraça dolgularını oluşturan sedimentler karot sondajı kullanılarak uygun ve elverişli katmanlar incelenmiş, 14C yöntemiyle tarihlendirilmiştir. Karpuzlu menderesi çevresinde ise, bu alanda inşa edilen arıtma tesisi inşaatının sunduğu elverişli kesit imkanları nedeni ile örnekler açık yamaçtan alınmıştır. Diyarbakır güneydoğusundaki Hevsel bahçelerinde bugünkü taşkın yatağı üzerinde yedi alüvyal taraça belirlenip haritalanmıştır. Dicle nehri kenarındaki taraçalarda seçilmiş üç alanda yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlar, Son Buzul Maksimumundan bu yana nehir yatağının yer değiştirmeleri, birikim ve yarılma-aşındırma periyotları hakkında bilgi vermektedir

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Dicle nehri, Taraça, Hevsel Bahçeleri, Jeomorfolojik Gelişim

Chronology Of The Tigris Valley Geomorphologic Evolution Since The Lgm According To Terrace Records In The Diyarbakir Area

Öz

Tigris terraces over a 10 km path from upstream the Diyarbakir city to the Karpuzlu meander, and downslope the city the Hevsel Gardens have been studied using field work and cores in the sediments forming the terraces, 14C dated in suitable layers studied in cores north of Diyarbakır , and open sections Karpuzlu .In the Hevsel gardens, we identify and map seven terraces above today’s flood plain. In three areas selected in the terraces fringing the River Tigris, our results inform about the river displacements, accumulation vs incision periods since the Late Glacial

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Dicle (Tigris) River, Terrace, Hevsel Gardens, Geomorphological Evolution

Kaynakça

• Algaze, G., Breuninger R., Lightfood C., Rosenberg M. (1991). The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A preliminary report of the 1989-1990 Seasons. Anatolica. c. XVII: 175-240.
• Doğan, U. (2005). Holocene fluvial development of the Upper Tigris Valley (Southeastern Turkey) as documented by archaeological data. Quaternary International. c. 129. s. 1: 75-86.
• Karadoğan S., Kuzucuoğlu C. (2016). Diyarbakır Kenti Civarında Dicle Nehrine Ait Taraçaların Yaş Yorumları (Dating River Terrace Archives In The Tigris Valley In The Vicinity Of The Diyarbakır City, Turqua 2016 - Türkiye Kuvaterner Sempozyumu (The Quaternary Symposium of Turkey) 8-11 Mayıs 2016 İstanbul Teknik Üniversitesi-Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İstanbul / Türkiye
• Karadoğan, S., Kuzucuoğlu, C. (2016). Diyarbakır Hevsel Bahçeleri ve Dicle Nehri: Çevresel Değişimlerin Jeomorfolojik Kayıtları (The Hevsel Gardens And The River Tigris In Dıyarbakır: Geomorphological Archives Of Landscapes Changes), Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 60, Sayı 1, Ocak 2017, 63-76.
• Karadoğan, S., Kuzucuoğlu, C. (2016). Diyarbakır Hevsel Bahçeleri ve Dicle Nehri: Çevresel Değişimlerin Jeomorfolojik Kayıtları (The Hevsel Gardens And The River Tigris In Dıyarbakır: Geomorphological Archives Of Landscapes Changes), 69. Türkiye Jeoloji Kurultayı (69th Geological Congress of Turkey) 11-15 Nisan/April 2016, MTA Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara.
• Karadoğan, S., Kuzucuoğlu, C. (2018). Diyarbakir Kenti Civarinda Dicle Nehri Taraçalarinin Yaş Bulgularina Ait İlk Değerlendirmeler, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED) Nisan 2018 YIL-10 Sayı 20, s.199-205, ISSN: 1308-6219
• Karadoğan, S., Kozbe G. (2013). Yukarı Dicle Havzasının (Batman-Bismil Arası) Jeomorfolojik Özellikleri ve Arkeolojik Yerleşme/Buluntu Yerlerinin Dönemler Boyunca Mekan Etkileşimleri. Geomorphology of Holocene records in Turkey (İlhan Kayan için Armağan Yazılar). ed. Ertuğ Öner, Izmir Univ. Pub., Izmir. c. 181: 540-564.
• Kuzucuoğlu C., Karadoğan S. (2017). Chronological and dynamical insights into the Tigris terraces at Diyarbakir, Workshop International AMIDA-2017, 27 - 29 November 2017, University of Montpellier –France.
• Kuzucuoğlu, C., Karadoğan, S. (2015). The Hevsel Gardens: Archives of Human Activities and of the Past and Present Evolution of the River Tigris at Diyarbakır, Diyarbakir Metropolitan Municipality, Diyarbakir Fortress and Hevsel Gardens, Cultural Landscape Site Management Publications No: 4, (İngilizce Kitap Bölümü)
• Kuzucuoğlu, C. (2003). The geomorphological setting of Kavuşan Höyük in the Tigris valley near Bismil (Diyarbakır) and its significance for Holocene evolution of the river dynamics. 4th TAÇDAM Report. eds. Numan Tuna and Jale Velibeyoğlu, METÜ, Ankara.
• Parker B., Andrew J., Creekmore T. (2002). The Upper Tigris Archaeological Research Project: A Final Report from the 1999 Field Season. Anatolian Studies. c. 52: 19-74.