Taşlıcalı Yahya’nın “Bana” Redifli Gazelinin Şerhi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 77 - 91, 01.01.2020

Bahadır Gülden

Öz

Taşlıcalı Yahya, divân şiiri geleneğinin mesnevi nazım şeklinde verdiği eserleriyle ve Kanunî Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Mustafa’nın haksız yere öldürülmesini kaleme aldığı “Şehzade Mustafa Mersiyesi” ile daha çok tanınmakla beraber gazel türünde ortaya koyduğu şiirleriyle de kendini kabul ettirmiş bir şairdir. Bu çalışmada, Mehmet Çavuşoğlu tarafından tenkitli metin olarak hazırlanan Yahya Bey Divânı’ndaki “bana” redifli gazel şerh edilerek şairin şiir dünyası ortaya konulmaya çalışılmıştır. Şairliğinin yanı sıra orduda yeniçeri olan Yahya Bey’in asker kişiliğinin etkilerinin şerh edilen gazelde üslûbuna yansıyıp yansımadığı çalışmanın saptamaya çalıştığı hususlar arasındadır. Yahya Bey ile divân geleneğinin zirve yaptığı XVI. yüzyılın diğer şairlerinden Muhibbî, Fuzulî ve Hayalî Bey’in de “Bana” redifli gazellerinin bulunması; şerhiyapılacak gazelin tercihinde etken olmuştur. Yahya Bey’in “bana” redifli gazelinin ilk altı beytinde klâsik kurgu ve mazmunların dışına çıkılmadığı, ancak yedinci beyitte geleneğin çizdiği şablondan ayrılarak daha özgün bir sanat icrasının gerçekleştiği saptanmıştır. Bu son beyitte şair gerek kişiliğinin gerekse askerlik mesleğinin özelliklerini çok belirgin bir şekilde yansıtmış, gazel boyunca sevgiliye duyulan teslimiyet ve acziyet son beyitte yerini mağrurluğa ve boyun eğmezliğe bırakmıştır

Anahtar Kelimeler

Taşlıcalı Yahya, şiir, gazel, şerh, bana

The Commentary of Taşlıcalı Yahya’s Lyric with The “Bana”

Öz

Taşlıcalı Yahya is a poet known for his works written in the form of Masnavi verse in Divân poetry tradition and the ”Şehzade Mustafa Mersiye” which he wrote about the unjust killing of Prince Mustafa, the son of Suleiman The Magnificent. Moreover he has established himself with his poems which he put forth in the gazel genre. In this study, the poet’s world of poetry was tried to be revealed by commenting the lyric with the redif “bana” in Yahya Bey Divân by Mehmet Çavuşoğlu. In addition to being a poet, he was also a soldier, and it is among the issues that the study tries determine whether the effects of military personality was reflected İn the style of annotated lyric. In addition to Yahya Bey; Muhibbî, Fuzulî and Hayalî Bey who were the other poets of the XVI. century had lyrics with the redif “bana” and this had a reason for choicing of lyric which would be commented. It was found that in the first six couplets of Yahya Bey’s lyric with the redif “Bana” the poet did not digress the classical fiction and the mazmuns; however, in the seventh couplet, he left the template drawn by traditions, and he carried out a more original art performance. İn the last couplet, the poet reflected both the characteristics of his personality and military profession very clearly. Moreover, the surrender and weakness to the lover throught the lyric left its place to haugtiness and indomitability in the last couplet

Anahtar Kelimeler

Taşlıcalı Yahya, divân poetry, gazel, commentary, bana

Kaynakça

• Batislam, H. D. (2009). Divânlardaki Şikâyet Şiirleri. Adana: Karahan.
• Bayram, Y. (2007). Klâsik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler. Turkish Studies 2(4), 209- 219.
• Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Divân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (2233).
• Çeltik, H. (2008). Divân Şiirinin Dünyasına Giriş (Âsâr-ı Edebiye Tedkikâtı). Ankara : Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• Develioğlu, F. (1970). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Doğuş Matbaası. Edebiyatı, M. Y. (2011). Cemal Kurnaz. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Genç, İ. (2009). Biçimci ve Alımlamacıların Metni Anlama ve Anlamlandırmadaki Bilimselliklerinin Klâsik Şiire Uygulanabilirliği. Turkish Studies 4(6), 171-191. İsen, M. (1998). Sehî Bey Tezkiresi. Ankara: Akçağ.
• Kaya, B. A. (2011). İslâm Ansiklopedisi (Cilt: 40). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kaya, B. A. (2013, 07 27). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Yahyâ Bey, Dukaginzâde: http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=204 adresinden alındı
• Kurnaz, C. (1987). Hayâlî Bey Divânı Tahlili. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kurnaz, C. (1996). TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 14). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kurnaz, C. (1997). Divân Edebiyatı Yazıları. Ankara: Akçağ.
• Kurnaz, C. (2002). Eski Türk Edebiyatı. Ankara: Gazi.
• Kurnaz, C. (2005). Divân Dünyası. Ankara: Gazi.
• Levend, A. S. (1984). Divân Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Mengi, M. (2005). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ.
• Onan, N. H. (1991). İzahlı Divân Şiirleri Antolojisi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Pala, İ. (2003). Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M.
• Savran, Ömer. (2015). Yahyâ Bey’in Şiirlerinde Rindâne Tavır ve İstiğnâ. Denizli : Pamukkale Üniversitesi E-Yayınları No: 2, 2015, Cilt I.Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi.
• Şentürk, A. (2011). En Hazin Mersiyenin Sahibi: Taşlıcalı Yahya Bey. Dil ve Edebiyat Dergisi, 26-41.
• Tarlan, A. N. (1937). Metinler Şerh'ine Dair. İstanbul: Sühulet.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Divânı. İstanbul: Burhaneddin Erenler.
• Tarlan, A. N. (1981). Fuzulî Divânı Şerhi. Ankara: Akçağ.
• Tolasa, H. (1973). Ahmet Paşa'nın Şiir Dünyası. Ankara: Sevinç.
• Zavotçu, G. (2004). Hayalî ve Yahyâ Bey'in Gazellerinde Fuzulî Etkisi. İlmi Araştırmalar (18), 123-134.
• Zülfe, Ö. (2015). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi.