Enverî Divanı’nda Deyimler

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 254 - 279, 01.01.2020

Ömer Savran

Öz

XV-XIX. yüzyıllar arasında yaşamış pek çok Divan şairi sözlerini kuvvetlendirmek, anlatımı çekici kılmak ya da ifadede içtenliği yakalayabilmek gibi değişik sebeplerle şiirlerinde günlük dilden veya halk ağzından alınma diyebileceğimiz çeşitli söz kalıplarına yer vermişlerdir. XVII. yüzyıl şairi Enverî de çağdaşı olan pek çok şair gibi kültürümüze ait dil malzemesini sade bir Türkçe ile işleyerek bu türlü söyleyişlere şiirlerinde sıkça yer veren sanatçılardan biridir. Bu çalışmada XVII. yüzyıl şairlerinden Enverî’nin şiirlerinde görülen deyimlerin yanında diğer söz kalıplarından atasözleri ve veciz ifadeler üzerinde durulmuştur. Şairin divanında tespit edilen deyimler ve diğer kalıp sözler örnekleriyle birlikte ele alınmış ve deyimler şekil bakımından sınıflandırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Enverî, Enverî Divanı, deyimler, atasözleri, XVII. yüzyıl

Idioms in Enveri’s Divan

Öz

Many divan poets living between XV and XIX. century use various expressions from lay terminology or daily speech due to various reasons such as: to strengthen their words, to make attractive the wording or to be able to get the sincerity. Enveri who lived in XVII. Century is one of the poets who apply this language material belonging to our culture in an austere style and use such utterances in his poets frequently. In this study, idioms, proverbs and sayings which are seen in Enveri’s poems have been studied. Language material related to topic in poet’s divan has been studied with samples and idioms have been categorized in terms of their forms

Anahtar Kelimeler

Enveri, Divan of Enveri, idioms, proverbs, XVII. century

Kaynakça

• .Aksoy, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü.1-2. İstanbul: İnkılap.
• Ambros, Edith Gülçin (1996). “Osmanlı Gazelinin Uzunluğunda Görülen Gelişmeler: 16. Yüzyılda Durum”. Journal of Turkish Studies. S.20.
• Batislam, H. Dilek (1997). “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”. Türkoloji Araştırmaları, s. 107-125.
• Bilkan, Ali Fuat (2006). “Orta Klasik Dönem: Şiir”, Türk Edebiyatı Tarihi. C. 2. İstanbul: KTB.
• Çeneli, İlhan (1923). Zâtî Divanı’nda Atasözleri ve Deyimler. Türk Kültürü. S. 123. Ocak.
• Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK.
• Ersoylu, Halil (1983). “Fatih’in Şiir Dilindeki Atasözü ve Deyimler”. Türk Dünyası Araştırmaları. S. 24. Haziran.
• Eyüboğlu, E. Kemal (1973-1975). (On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar) Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimleri. 1-2. İstanbul: Doğan Kardeş Bas.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1977). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılap ve Aka Yay.
• İsen, Mustafa vd. (2002). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• Karahan, Abdülkadir (1977-1979). “Trabzonlu Figânî’de Atasözleri ve Deyimler”. TDED. XXIII.
• Kaya, Bayram Ali (1999). “Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”. Türk Dünyası Araştırmaları. 118, 149-168.
• Kaya, Bayram Ali (2011). “Atasözleri ve Deyimlerin Dîvân Şiirinde Kullanımı ile Dîvânların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 6. 11-54.
• Kılıç, Filiz (1996). “Âşık Çelebi Divanında Atasözü ve Deyimler”. Bilig. S.1. Ankara.
• Kurnaz, Cemal (1979-1983). “Taşlıcalı Yahya Bey Divanında Atasözleri ve Deyimler”. Türk Kültürü Araştırmaları. XVII-XXI. 1-2 (1984). 195-207.
• Kurnaz, Cemal (1996). Hayali Bey Divanının Tahlili. İstanbul: MEB.
• Kurnaz, Cemal (2011). “Kanunî’nin En Sevdiği Şairdi: Hayâlî Bey”. Dil ve Edebiyat. Haziran. s. 16.
• Mengi, Mine (1986). “Necâtî’nin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı”. Erdem. C. 2. S. 4.
• Mengi, Mine (1995). Mesîhî Divanı. Ankara: AKM. Yay.
• Savran, Ömer (2007). “Neşâtî Divanı'nda Söz Kalıpları”. Turkish Studies. Volume 2/4 Fall.
• Savran, Ömer (2014). Enverî. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php
• Savran, Ömer (2015). Enverî Dîvânı. Ankara: Bizim Büro Yayıncılık.
• Savran, Ömer (2017). “Sabrî’nin Şiirlerinde Mahallî Unsurların Kullanımı”. Geçmişten Günümüze Malatya Uluslararası Sempozyumu Kent, Kültür ve Kimlik (14-16 Nisan 2016, Malatya). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yay. Cilt 1. s. 647-677.
• Sefercioğlu, Nejat (1990). Nev'i Divanı'nın Tahlili. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1988). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Mat.
• Tanyeri, M. Ali (1999). Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler. Ankara: Akçağ.
• TDK. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (İnteraktif Ortam- Http://Tdkterim.Gov.Tr/Atasoz)
• Türkay, Kaya (1983). “Kaşgarlı’dan Günümüze Gelen Atasözleri”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. 1980-1981. Ankara: TDK Yay