Socio-Spatial Vulnerability of Van City Center Against Earthquake Hazards

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 67 - 92, 30.06.2021

Mehmet Baki Bilik

https://doi.org/10.32569/resilience.886414

Cited By: 3

Öz

This study examines the vulnerability of Van city centre in the context of the increasingly paradigm of vulnerability in disaster research. The socio-spatial vulnerability (fragility) of Van city centre, where it has been home to a number of loses, and which is predicted to go through possible severe earthquakes in the future due to its active seismic risk zone, discussed around the data obtained from national and local sources. Unlike similar studies, with reference to each social vulnerable element in itself, tables and maps is used to explain what parts of the city, for what characteristics and to what extent they are prone to vulnerability. According to the research, the fact that 93.3% of the existing housing stock is unauthorized, in other words illegal, the ratio of the structure with the policy is limited to 17% and especially the lack of improvement activities related to the damaged housing stock in 2011 shows that the city centre is highly vulnerable in terms of socio-spatial.

Anahtar Kelimeler

Vulnerability, Socio-spatial Vulnerability, fragility, Risk Reduction, Earthquake, Disaster, Van

Deprem Tehlikelerine Karşı Van Kent Merkezinin Sosyo-Mekansal Zarar Görebilirliği

Öz

Bu çalışma afet araştırmalarında giderek kabul gören zarargörebilirlik paradigması bağlamında Van kent merkezinin kırılganlığını ele almaktadır. Geçmişinde depremler nedeniyle birçok kayıp yaşamış ve bulunduğu aktif sismik risk bölgesi nedeniyle gelecekte de muhtemel şiddetli depremlere maruz kalabileceği öngörülen Van kent merkezinin sosyo-mekansal zarargörebilirliği (kırılganlığı), ulusal ve yerel kaynaklardan edinen veriler etrafında tartışılmaktadır. Benzer araştırmalardan farklı olarak her bir sosyal zarargörebilir unsurun müstakil özelliğinden hareketle, kentin hangi bölgesinin, hangi özelliği açısından, ne düzeyde zarargörebilir olduğu tablo ve haritalar eşliğinde izah edilmektedir. Yapılan araştırmada 2011 yılında hasar almış konut stokuyla ilgili iyileştirme çalışmalarının yetersizliği başta olmak üzere mevcut konut stokunun %93,3’ünün ruhsatsız diğer bir ifadeyle kaçak olması ve poliçeli yapı oranının %17 ile sınırlı kalması kent merkezinin sosyo-mekansal açıdan yüksek düzeyde zarargörebilir olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Zarar Görebilirlik, Sosyo-mekansal Zarar Görebilirlik, Deprem, Afet, Van, Kırılganlık, Risk Azaltma

Kaynakça

• Açıkalın, O., Aslangiri, F. (2020). Kırsal Alanlarda Deprem Sonrası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma: Erciş’in Üç Köyünden Alınacak Dersler, S. Parin içinde, Sosyal Bilimler Perspektifinde Deprem Fragmanları Van’dan Örnekler, (s. 95-152), İstanbul: hiperyayın.
• Açıkalın, O. (2018). Türkiye’ye İlişkin Sosyal Boyutlu Deprem Yazınına Eleştirel Bir Bakış, Resilience, 2 (2), 85-104. DOI: 10.32569/resilience.486976
• AFAD. (2014). Müdahale, İyileşme ve Sosyoekonomik Açıdan 2011 Van Depremi. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı Raporu.
• Akkaya, I., Özvan, A., Tapan, M., Şengül, M. A. (2015). “Determining the Site Effects of 23 October 2011 Earthquake (Van province, Turkey) On the Rural Areas Using HVSR Microtremor Method”. Journal of Earth System Science, 124(7), 1429-1443.
• Alan, H., Bozkurt, E., Çağlayan, D., Dirlik, K., Özkaymak, Ç., Sözbilir, H., Topal, T. (2011). Van Depremleri (Tabanlı-Edremit) Raporu. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayın, (110).
• Bilik, M.B. (2020). Kentsel Uzamda Depremin Gösterdikleri: 2011 Van Depremlerine Sosyo-Mekansal Bir Bakış, S. Parin içinde Sosyal Bilimler Perspektifinde Deprem Fragmanları Van’dan Örnekler, (s. 82-97), İstanbul: hiperyayın.
• Bilik, M. B. (2019a). Kent ve Afet: Depremler Açısından Van Kent Merkezinin Zarargörebilirliği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Bilik, M.B. (2019b). Van’ın Değişen Yüzleri: Kentte Demografik Dönüşümler ve Küresünniler” E. Çağlayan içinde, Dünyada Van,(s. 107-126.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cardona, O.D. (2007). A System of Indicators for Disaster Risk Management in the Americas. Globalization, Diversity, and Inequality in Latin America, The 149 Challenges, Opportunities, and Dangers Conference, University of Pittsburgh, March 23-24.
• Chang, S. E., Shinozuka, M. (2004). Measuring Improvements In The Disaster Resilience Of Communities, Earthquake spectra, 20(3), 739-755.
• Cutter, S. L., Boruff, B. J. Shirley, W. L. (2003). “Social Vulnerability To Environmental Hazards.” Social science quarterly, 84(2), 242-261.
• Çiftci, Y., Selcuk, L., Özvan, A., Akkaya, İ., Sengül, A., Aras, B. (2004). Seismic Risk Analysis For The Settlements in The Basin Of Lake Van, Turkey. In Proceedings of 5 th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology (Vol. 2, 964-966).
• Davidson, R. A., Lambert, K. B. (2001). Comparing The Hurricane Disaster Risk Of U. S. Coastal Counties, Natural Hazards Review, 2(3), 132-142.
• Davidson, R.A. (1997). An Urban Earthquake Disaster Risk Index. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Civil Engineering Department Stanford University. ABD. Demiröz, F. (2007). İzmir ili Aydın ve Vatan Mahalleleri Örneğinde Zarargörebilirlik ve Kapasite Değerlendirme Çalışması, Ankara: Türkiye Kızılay Derneği.
• Düzgün, H. S. B., Yücemen, M. S., Kalaycıoğlu, H. S., Çelik, K., Kemeç, S., Ertugay, K., Deniz, A. (2011). An İntegrated Earthquake Vulnerability Assessment Framework For Urban Areas, Natural Hazards, 59(2), 917.
• Erdik, M., Kamer, Y., Demircioğlu, M., Sesetyan, K. (2012). 23 October 2011 Van (Turkey) Earthquake, Natural hazards, 64(1), 651-665.
• Ersoy, Ş. ve Gorum T. (2011). 23 Ekim 2011 Van Depremi (Mw 7.2) Hakkında Jeolojik ve Jeomorfolojik Ön Değerlendirme Raporu, Yıldız Teknik Üniversitesi Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi.
• Giyik, C. (2016). Van Depremi Örneğinde Afet Sonrası İskân Politikaları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Greiving, S., Fleischhauer, M., Lückenkötter, J. (2006). A Methodology For An Integrated Risk Assessment Of Spatially Relevant Hazards, Journal Of Environmental Planning And Management, 49(1), 1-19.
• Gülkan, P., Gürpınar, A., Çelebi, M., Arpat, E., and Gençoğlu, S. (1978). Engineering Report on the Muradiye-Çaldıran, Turkey, Earthquake of 24 November 1976, National Research Council, National Academy of Sciences, Washington DC, US.
• İBB, JICA. (2002). Türkiye Cumhuriyeti, İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması. İstanbul.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2003). İstanbul İçin Deprem Master Plan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Planlama ve İmar Dairesi Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü.
• Kalaycıoğlu, S., Türkyılmaz, A.S., Çelik, K., Çelen, Ü. (2018). İstanbul İli Genelinde Afetler Karşısında Sosyal Hasar Görebilirlik Araştırması, İBB, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü.
• Kaly, U. L., Commission, S. P. A. G. (1999). Environmental Vulnerability Index (EVI) To Summarise National Environmental Vulnerability Profiles (Vol. 275): South Pacific Applied Geoscience Commission Suva, Fiji.
• Karancı, A. N., Kalaycıoğlu, S., Erkan, B. B. B., Özden, A. T., Çalışkan, İ.,Özakşehir, G. (2011). Tabanlı-Van (23 Ekim 2011) ve Edremit-Van (9 Kasım 2011) Depremleri İnceleme Raporu 25-27 Kasım 2011. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• Kasapoğlu, A. ve Ecevit, M. (2001). Depremin Sosyolojik Araştırması, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
• Kelman I. (2018). Lost for Words Amongst Disaster Risk Science Vocabulary? Int J Disaster Risk Sci (2018) 9:281–291
• Kemeç, S.ve Kamacı, E. (2016). Van Kenti Makro-form Gelişimi ve Konut Stokunda Değişim: 1980-2012 Dönemi, S Parin içinde, Van Kent Araştırmaları, Ankara: Bağlam Yayıncılık, 54-84.
• Keskin, E., ve Bozdoğan, K. B. (2018). 2007 ve 2018 Deprem Yönetmeliklerinin Kırklareli İli Özelinde Değerlendirilmesi, Kırklareli Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 4(1), 74-90.
• Kızılkanat, A., Coşar, A., Koçak, A., Güney, D., Selçuk, M. E., & Yıldırım, M. (2011). Yıldız Teknik Üniversitesi 23 Ekim 2011 Van Depremi Teknik İnceleme Raporu. Deniz Güney (Editör), YTÜ, İstanbul.
• McEntire, D.A. (2005). Why Vulnerability Matters: Exploring the Merit of an Inclusive Disaster Reduction Concept, Disaster Prevention and Management, 14,2: s. 206-22.
• Okay, N. ve İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Afet Risk Yönetimi. Resilience, 2(1), 1-12.
• Öcal, C. ve İnce, H. (2012). Türkiye’de Mevcut Yapı Stoku ve Kentsel Dönüşüm, Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslarası Teknolojik Bilimler Dergisi, 4(2), 89-95.
• Özceylan, D. (2011). Afetler İçin Sosyal ve Ekonomik Zarargörebilirlik Endeksi Geliştirilmesi: Türkiye’deki İller Üzerine Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Parin, S., Demirci, E. Y. (2016). Sosyo-Ekonomik Göstergelerle Van (1963-2013), S. Parin içinde, Van Kent Araştırmaları, (s. 11-39), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• RADIUS, U. (1999). İzmir Deprem Master Planı. Risk Assessment Tools for Diagnosis of Urban Areas Against Seismic Disasters, United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat (UNISDR). Sağlam Selçuk, A., Erturaç, M. K., Özvan, A., Selçuk, L., Tapan, M., Akkaya İ. (2020). 23 Şubat 2020 Başkale (Van) – İran Depremleri Özet Raporu, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Afet Yönetimi ve Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Selcuk, L., Selcuk, A. S., Beyaz, T. (2010). Probabilistic Seismic Hazard Assessment for Lake Van Basin, Turkey, Natural hazards, 54(3), 949-965.
• Sünbül, A. B. vd. (2007) 1999 Marmara Depremi Sonrası Adapazarı Şehir Merkezi Hasar Durumlarının Analizi ve Depremin Ekonomik Boyutu. TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, 433-443.
• Süslü, R. (2020). Bir Yıkımın Hikayesi: 24 Kasım 1976 Çaldıran Depremi, S. Parin içinde Sosyal Bilimler Perspektifinde Deprem Fragmanları Van’dan Örnekler, (s. 266-290), İstanbul: hiperyayın.
• Tapsell, S. M., Penning-Rowsell, E. C., Tunstall, S. M., Wilson, T. L. (2002). Vulnerability To Flooding: Health And Social Dimensions. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 360(1796), 1511-1525.
• Taşkın, K. (2012). Afetler İçin Sosyal Ve Ekonomik Zarargörebilirlik Endeksi Geliştirilmesi: Türkiye’deki İller Üzerinde Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Tunç, D. G., Tanfener, T. (2016). 2007 ve 2016 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliklerinin Örneklerle Mukayesesi. 3. Ulusal Yapı Kongresi ve Sergisi Teknik Tasarım, Güvenlik Ve Erişilebilirlik 24-26 Kasım 2016, Ankara.
• Ulutaş, Hakan. (2012) Van İli Sismik Tehlike Analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Utkucu, M., Budakoğlu, E., Yalçın, H., Durmuş, H., Gülen, L., ve Işık, E. (2014). 23 Ekim 2011 Van (Doğu Anadolu) Depremi'nin (Mw= 7.1) Sismotektonik Özellikleri, Yerbilimleri Dergisi, 35(2), 141-168.
• UNISDR (2005). Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of Nations and Communities to Disasters. Geneva: https://www.undrr.org/publication/hyogo-framework-action-2005-2015-building-resilience-nations-and-communities-disasters
• UNISDR (2015). Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015–2030. Geneva: http://www.unisdr.org/ files/43291_sendaiframeworkfordrren.pdf
• Van Büyükşehir Belediyesi. (2017). Van Deprem Çalıştayı Sunumu. Kentsel Dönüşüm Daire Başkanlığı. Van.
• Van Gazetesi, 25 Kasım-30 Aralık 1976
• Wisner A. (2016). Vulnerability as Concept, Model, Metric, and Tool. Oxford Research Encyclopedia, Natural Hazard Science. Oxford University Press
• Yücel, G. (2009). Depremden Fiziksel ve Sosyal Etkilenebilirlik Değerlendirme Modeli: Avcılar örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun. (1959). Resmi Gazete. Sayı: 10213, Tertip: 3, Cilt: 40. Sayfa: 1046.