Afet Dinamikleri ve Toplumsal Kırılganlık Açısından 23 Nisan 2025 İstanbul Depremine İlişkin İlk Gözlem ve Değerlendirmeler

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 189 - 204, 16.07.2025

Ahmet Doğan Kuday , Verda Tunalıgil

Öz

Marmara Denizi’nin Silivri açıklarında 23 Nisan 2025 tarihinde saat 12:49'da meydana gelen 6.2 Mw büyüklüğündeki deprem, yalnızca fiziksel etkileriyle değil, toplumsal ve yönetsel düzeyde yarattığı sonuçlarla da dikkat çekmiştir. Ana şokun hemen öncesi ve sonrasında art arda gerçekleşen sekiz sismik aktivite, başta İstanbul olmak üzere çevre illerde yoğun şekilde hissedilmiştir. Bu durum, uzun süredir kamuoyunun gündeminde olan tehdit algısını tetikleyerek olağanüstü düzeyde panik davranışlarının gözlenmesine yol açmıştır. Güvenli olmayan alanlara yönelim, kent içi tahliyelerde düzensizlik, iletişim altyapısının çökmesi ve ulaşım sistemlerinde aksamalar gibi sorunlar, İstanbul’un çok katmanlı kırılganlıklarını açık biçimde ortaya koymuştur. Deprem sonrası süreçte, bilim insanları arasında yaşanan görüş ayrılıkları, bilgi kirliliğini artırarak toplumsal güveni olumsuz yönde etkilemiş; sosyal medyada yayılan doğrulanmamış içerikli paylaşımlar ise kaygı düzeylerini daha da yükseltmiştir. Söz konusu olaylar zinciri, İstanbul’da yaşanan bu depremin yalnızca mühendislik değil, aynı zamanda psikososyal, yönetsel ve iletişimsel açıdan da ciddi bir stres testi olduğunu göstermiştir. Bu kapsamda, afetlere karşı geliştirilecek dayanıklılık stratejilerinin, yalnızca fiziksel altyapıyla sınırlı kalmaması; toplumsal katılım, ruh sağlığı desteği, kriz iletişimi ve afet okuryazarlığı gibi alanlarla da bütüncül bir biçimde ele alınması gerektiği görülmektedir. Bu tür çalışmaların özellikle afet anına odaklanan bölümlerinin güçlendirilmesi gerektiği, bu olayda açık bir şekilde gözlemlenmiştir. Afet yönetimi politikalarının disiplinler arası bir anlayışla yeniden yapılandırılması, Türkiye gibi yüksek riskli coğrafyalarda hayati bir gereklilik olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Marmara , İstanbul , Deprem , Dayanıklılık , Politika , Halk Sağlığı

Initial Observations and Assessments on the April 23, 2025 Istanbul Earthquake in Terms of Disaster Dynamics and Societal Vulnerability

Öz

The earthquake with a magnitude of 6.2 Mw that occurred off the coast of Silivri in the Marmara Sea on April 23, 2025, at 12:49 PM, drew attention not only for its physical impacts but also for the consequences it created at the societal and administrative levels. The eight seismic activities that occurred successively just before and after the main shock were intensely felt, particularly in Istanbul and the surrounding provinces. This situation triggered the perception of threat that had long been on the public agenda and led to the observation of extraordinary levels of panic behavior. Issues such as movement toward unsafe areas, disorder in intra-urban evacuations, the collapse of communication infrastructure, and disruptions in transportation systems clearly revealed the multilayered vulnerabilities of Istanbul. In the post-earthquake period, divergences of opinion among scientists increased information pollution, negatively affecting public trust, while the spread of unverified content on social media further heightened anxiety levels. This chain of events demonstrated that this earthquake experienced in Istanbul was not only an engineering challenge but also a serious stress test in psychosocial, administrative, and communicative terms. In this context, it is evident that resilience strategies to be developed against disasters should not be limited to physical infrastructure alone; they should also be addressed in a holistic manner through areas such as community participation, mental health support, crisis communication, and disaster literacy. It was clearly observed in this case that the components of such efforts focusing specifically on the moment of the disaster need to be strengthened. The restructuring of disaster management policies with an interdisciplinary approach emerges as a vital necessity for high-risk geographies such as Turkey.

Anahtar Kelimeler

Marmara , Istanbul , Earthquake , Resilience , Policy , Public Health

Kaynakça

• Koçak, H., Çaliskan, C., Kaya, E., Yavuz, Ö., Altintas, K. H. (2015). Determination of individual preparation behaviors of emergency health services personnel towards disasters. Journal of Acute Disease, 4(3), 180–185. https://doi.org/10.1016/j.joad.2015.04.004
• Marskole, P., Mishra, A., Kumar, P., Gaur, P., Aharwar, P., Patidar, P., Shejwar, P. (2018). A study to assess awareness on disaster management among school going children in Gwalior (M.P.). International Journal of Community Medicine and Public Health, 5(4), 1371. https://doi.org/10.18203/2394-6040.ijcmph20180949
• Taş, N. (2003). Yerleşim alanlarında olası deprem zararlarının azaltılması. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 225-231.
• Şıkoğlu, E., Şer, İ. Ş. (2024). Türkiye’de Aktif (Diri) Fayların Bölgesel Analizi ve Savunmasız Nüfus İlişkisi. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub422
• Ülker, V., Erdoǧan, Ö. (2019). Disaster Education and Drills in Türkiye: Do We Prepare Ourselves for Unexpected Disasters?. Prehospital and Disaster Medicine, 34, 121. https://doi.org/10.1017/S1049023X19002590
• İnal, E., Erbaydar, N. P. (2016). 2012-2023 Ulusal Deprem Stratejisi Ve Eylem Planı’nın Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısı Ile İncelenmesi. Fe Dergi, 8(1), 34–49. https://doi.org/10.1501/fe0001_0000000150
• AFAD (2025). Son Depremler Listesi. Erişim tarihi: 27.04.2025, https://deprem.afad.gov.tr/last-earthquakes adresinden alındı.
• KRDAE (2025). Marmara Denizi Depremi Bilgilendirme Notu. Erişim tarihi: 27.04.2025, http://www.koeri.boun.edu.tr/new/tr/duyuru/marmara-denizi-depremi-bilgilendirme-notu adresinden alındı.
• Yeniçırak, H., Yurt, B. D. (2024). Kitlesel Panik, Dayanışma, Çatışma ve Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Afet Sosyolojisi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 14(28), 181-200. https://doi.org/10.33207/trkede.1410022
• Kocaelihürkuş. (2025). Bilim İnsanları Deprem Sonrası Karşı Karşıya: “Bitti” diyen de var, “Daha başlamadı” diyen de… Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.kocaelihurkus.com/haber/24721507/bilim-insanlari-deprem-sonrasi-karsi-karsiya-bitti-diyen-de-var-daha-baslamadi-diyen-de adresinden alındı.
• KRDAE (2025b). Son Depremler. Erişim tarihi: 27.04.2025, http://www.koeri.boun.edu.tr/scripts/lst4.asp adresinden alındı.
• AFAD (2025b). 23 Nisan 2025 Mw: 6.2 Silivri (Marmara Denizi) Depremi Basın Bilgilendirme Notu – 2. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://x.com/AFADBaskanlik/status/1915460475833507874 adresinden alındı.
• Haberler. (2025). İstanbul'da 6.2 sonrası 127 artçı sarsıntı! 1 bina yıkıldı, 9 ev tahliye edildi. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://www.haberler.com/guncel/bakan-yerlikaya-6-2-den-sonra-172-artci-deprem-18544549-haberi/ adresinden alındı.
• Anadolu Ajansı. (2025). Bakan Kurum, İstanbul depremlerinin ardından hasar tespit çalışmalarına ilişkin bilgi paylaştı. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/bakan-kurum-İstanbul-depremlerinin-ardindan-hasar-tespit-calismalarina-iliskin-bilgi-paylasti/3549325 adresinden alındı.
• Haberler. (2025b). İstanbul'da Meydana Gelen Depremde 236 Yaralı. Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.haberler.com/yerel/istanbul-da-meydana-gelen-depremde-236-yarali-18545531-haberi/ adresinden alındı.
• AFAD (2025c). İçişleri Bakanımız Sayın Ali Yerlikaya İstanbul İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünde Basın Açıklaması Yaptı. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://www.afad.gov.tr/icisleri-bakanimiz-sayin-ali-yerlikaya-İstanbul-depremi-ile-ilgili-basin-aciklamasi-yapt-merkezicerik adresinden alındı.
• Milliyet. (2025). İstanbul’da 6.2 büyüklüğünde deprem! İşte dakika dakika yaşananlar... Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.milliyet.com.tr/gundem/son-dakika-İstanbulda-hissedilen-deprem-7356763 adresinden alındı.
• Top, S. M., Topraklı, A. Y. (2019). Camilerde panik durumunun değerlendirilmesi üzerine derleme çalışması. International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR), 6(38), 1555–1565. https://doi.org/10.26450/jshsr.1236
• DHA. (2025). DHA İSTANBUL BÜLTENİ – 2. Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.dha.com.tr/yerel-haberler/İstanbul/dha-İstanbul-bulteni-2-2625694 adresinden alındı.
• Mao, T., Ye, Q., Jiang, H., Xia, S., Wang, Z. (2011). Evoking panic in crowd simulation. In Transactions on edutainment VI(pp. 79-88). Springer, Berlin, Heidelberg
• Ergen, E., Kaya, O., Yılmaz, Ö., Özdeş, H. U., Batur, Ö. C., Karaman, S., Güzel, İ., Aslantürk, O., Karakaplan, M. (2021). Which is more dangerous, earthquake or the panic? Evaluation Of The 24 January 2020 Elazig / Türkiye Earthquake Related Musculoskeletal Injuries. Turkish Journal of Trauma and Emergency Surgery. https://doi.org/10.14744/tjtes.2021.57606
• Bingöl, N. Panic and fear harm the most during an earthquake! Üsküdar University News Agency. Published February 6, 2023. Accessed April 28, 2025. https://uskudar.edu.tr/en/icerik/8926/panic-and-fear-harm-the-most-during-an-earthquake
• Celikmen, M. F., Yilmaz, S., Tatliparmak, A. C., Unal Colak, F. (2023). Drop, Cover, and Hold On versus Fetal Position in the Triangle of Life to Survive in an Earthquake: A Delphi Study. Prehospital and disaster medicine, 38(3), 287–293. https://doi.org/10.1017/S1049023X23000444
• Turkiyetoday. (2025). 151 injured due to panic following İstanbul earthquake, no fatalities reported. Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.turkiyetoday.com/turkiye/151-injured-due-to-panic-following-İstanbul-earthquake-no-fatalities-reported-148770 adresinden alındı.
• X. (2025). 23 Nisan 2025 tarihli anonimleştirilmiş paylaşımlar. Erişim tarihi: 28 Nisan 2025. https://x.com/search?q=%23deprem&src=typed_query adresinden alındı.
• BBC. (2025). İstanbul residents flood streets after 6.2-magnitude quake. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://www.bbc.com/news/articles/c9djn06l9z2o adresinden alındı.
• Anadolu Ajansı. (2025b). İstanbul'da bazı vatandaşlar deprem endişesiyle geceyi dışarıda geçirdi. Erişim tarihi: 26.04.2025, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/İstanbulda-bazi-vatandaslar-deprem-endisesiyle-geceyi-disarida-gecirdi/3547158 adresinden alındı.
• Karagöz, Y., Yalman, F., Karaşin, Y. (2022). Covid-19’a Yönelik Komplo Teorilerinin Aşı Tereddüdüne Etkisi: Aşı Tutumunun Aracı Rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 19-31.
• Aydin, Ö. F., Yilmaz, S., Ulusoy, M., Polat, M. (2025). Integrating holistic strategies into disaster management: Managing physical, psychological, and social impacts of disasters. The American journal of emergency medicine, 89, 268–269. https://doi.org/10.1016/j.ajem.2025.01.005
• Münir, K., Ergene, T., Tunalıgil, V., Erol, N. (2004). A window of opportunity for the transformation of national mental health policy in Türkiye following two major earthquakes. Harvard review of psychiatry, 12(4), 238–251. https://doi.org/10.1080/10673220490509615
• T.C. İçişleri Bakanlığı. (2025). Türkiye'nin Birlik ve Dayanışma Gücü Depremle Sınandı, Asrın Felaketi Asrın Dayanışmasına Dönüştü! Erişim tarihi: 27.04.2025, https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-birlik-ve-dayanisma-gucu-depremle-sinandi-asrin-felaketi-asrin-dayanismasina-donustu8#:~:text=Depremin%20s%C3%BCresinin%2065%20saniye%20oldu%C4%9Funu,107%20bin%20213%20vatanda%C5%9F%C4%B1m%C4%B1z%20yaraland%C4%B1 adresinden alındı.
• Kim, C. H. (2020). The effect of a community-based disaster drill of simulating Disaster Medical Assistance Team (DMAT) on the knowledge and attitude. Turkish Journal of Trauma and Emergency Surgery. https://doi.org/10.14744/tjtes.2020.93947
• Ashkenazi, I., Hunt, R. C. (2019). You’re It—You’ve got to save someone: immediate responders, not bystanders. Frontiers in Public Health, 7. https://doi.org/10.3389/fpubh.2019.00361
• Rapaport, C., Ashkenazi, I. (2020). Better Together: Evolving Social Process between Bystanders and First Responders is a Force Multiplier for Effective Emergency Response. Epidemiology - Open Journal, 5(1), 1–7. https://doi.org/10.17140/epoj-5-117
• Mahon, S. E. (2023). Role of bystanders in disasters. In Elsevier eBooks (pp. 330–336). https://doi.org/10.1016/b978-0-323-80932-0.00050-1
• Çalışkan, C., Üner, S. (2021). Disaster literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. Disaster medicine and public health preparedness, 15(4), 518-527. https://doi.org/10.1017/dmp.2020.100
• Çalışkan, C., Üner, S. (2023). Measurement of Disaster Literacy in Turkish Society: Disaster Literacy Scale (DLS) Design and Development Process. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 17, e211. https://doi.org/10.1017/dmp.2022.147
• Rizzo, G., Ristov, S., Fahringer, T., Gusev, M., Dzanko, M., Bilić, I., Esposito, C., Braun, T. (2020). Emergency Networks for Post-Disaster Scenarios. , 271-298. https://doi.org/10.1007/978-3-030-44685-7_11
• Coşkun, S., Sözen, H. (2024). Depremzedelere Yönelik Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri Üzerine Bir İnceleme. Din Ve İnsan Dergisi, 4(8), 210-238. https://doi.org/10.69515/dinveinsan.1576218