Views of Shahrazūrī on the Subject of Definition

Yıl 2023, Sayı: 23, 167 - 177, 20.04.2023

Adem Evmeş

https://doi.org/10.32950/rid.1252892

Öz

The logic, which sets the rules of correct thinking, is divided into two parts as tasawwur and tasdiq. The aim of the chapter of tasawwur is to reach the tasawwurī unknowns from the tasawwurī knowns. Therefore, we need descriptions to reach the tasawwurī unknowns. In this article, the views of Shahrazūrī (d. 687/1288 after), who is one of the important representatives of the Ishrāq philosophy, about the definition, the way he handled the problems and the answers he gave to them are examined. Shahrazūrī is the author of the work of Rasāʾil al-Shajara al- ilahiyya, which can distinctly be expressed as a philosopy encyclopedia, besides he wrote glossa on the Ḥikmat al-Ishrāq and al-Talwīḥāt, works of Suhrawardī’s (d. 587/1191). Shahrazūrī's views on the definition have been examined on the basis of his commentaries on Ḥikmat al-Ishrāq and al-Talwīḥāt, especially in Rasāʾil al-Shajara al- ilahiyya. While Shahrazūrī deals with the subject of definition in Peripatetic style in the commentary of al-Talwīḥāt and Rasāʾil al-Shajara al- ilahiyya, in the commentary of Ḥikmat al-Ishrāq, he follows Suhrawardī and analyzes his criticisms of the Ibn Sīnā theory of definition. Shahrazūrī deals with the subject of definition in Rasāʾil al-Shajara al- ilahiyya in the context of the relationship between the one who defines and the one who is defined. It reveals the mistakes that may occur in the definition based on Suhrawardī's al-Talwīḥāt. In his commentary on Ḥikmat al-Ishrāq, he criticizes the theory of definition put forward by Ibn Sīnā (d. 428/1037). in al-Isārāt and draws attention to the difficulty of the definition. In particular, the claim that the definition consists of carnal and discrepant origin was severely criticized by Shahrazūrī. In our study, firstly, the determination of the truth of the description, that is, how to define it correctly, is discussed and Shahrazūrī's views on this subject are examined. Then, the types of descriptions that emerged based on five universals, definition by example and concept; The conditions to be taken into account in the definition are discussed from the perspective of Shahrazūrī's views. Finally, it is examined how Shahrazūrī handled the objections of Fakhr al- Dīn al- Rāzī (d. 609/1210). In addition, his place, importance and contributions in the Islamic logic tradition will be tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Logic, Definition, Enlightenment Philosophy, Suhrawardī, Shahrazūrī

Şehrezûrî’nin Tarif Konusundaki Görüşleri

Öz

Doğru düşünmenin kurallarını koyan mantık, tasavvur ve tasdik olarak iki kısma ayrılır. Tasavvur bölümünün amacı, tasavvurî bilinenlerden tasavvurî bilinmeyenlere ulaşmaktır. Dolayısıyla tasavvurî bilinmeyenlere ulaşmak için tariflere ihtiyaç duyarız. Bu makalede İşrâk felsefesinin önemli temsilcilerinden biri olan Şemsüddîn Şehrezȗrî’nin (öl. 687/1288’den sonra) tarif hakkındaki görüşleri, problemleri ele alış şekli ve bunlara verdiği cevaplar incelenmektedir. Şehrezûrî, müstakil felsefe ansiklopedisi olarak ifade edilebilecek olan Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye eserinin yanı sıra Sühreverdî’nin (öl. 587/1191) Hikmetü’l-işrâk ve et-Telvîhât eserlerine şerh yazmıştır. Şehrezûrî’nin tarif konusundaki görüşlerini Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye eseri başta olmak üzere Hikmetü’l-işrâk ve et-Telvîhât’a yazdığı şerhler esas alınarak incelenmiştir. Şehrezûrî, Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye ve et-Telvîhât şerhinde tarif konusunu Meşşâî tarzda ele alırken, Hikmetü’l-işrâk şerhinde ise Sühreverdî’yi takip ederek İbn Sînâcı tarif teorisine yönelik eleştirilerini incelemektedir. Şehrezûrî, Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye’de tarif konusunu tarif eden-tarif edilen ilişkisi bağlamında ele almaktadır. Tarifte meydana gelebilecek hataları ise Sühreverdî’nin et-Telvîhât’ını esas alarak ortaya koymaktadır. Hikmetü’l-işrâk şerhinde ise İbn Sînâ’nın (öl. 428/1037) el-İşârât’ta ortaya koyduğu tarif teorisini eleştirerek, tarifin zorluğuna dikkat çekmektedir. Özellikle tarifin cins ve ayrımdan meydana geldiği iddiası Şehrezûrî tarafından ciddi bir şekilde eleştiriye tabi tutulmuştur. Çalışmamızda ilk olarak tarifin, kendisinin hakikatinin belirlenmesi yani doğru bir şekilde nasıl tarif edileceği ele alınmakta ve Şehrezûrî’nin bu konu hakkındaki görüşleri incelenmektedir. Daha sonra beş tümele dayanarak ortaya çıkan tarif çeşitleri, misal ve kavram yoluyla tarif; tarifte dikkate alınması gereken şartlar Şehrezûrî’nin görüşleri çerçevesinden bakılarak ele alınmaktadır. Son olarak ise Şehrezûrî’nin, Fahreddin Râzî’nin (öl. 606/1210) ileri sürdüğü tarifin imkânına yönelik itirazlarını nasıl ele aldığı ve ne şekilde çözüm sunduğu incelenmektedir. Ayrıca onun İslâm mantık geleneğindeki yeri, önemi ve katkıları belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Tarif, İşrâk Felsefesi, Sühreverdî, Şehrezûrî.

Kaynakça

• Akyol, Aygün. Şehrezûrî Metafiziği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Cihan, Ahmet Kamil. “Sühreverdî ve İşrakîlik”. İslam Felsefesi Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kaya. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Demirkol, Murat. Tûsî’nin İbn Sina Savunması. Ankara: Fecr Yayınları, 2010.
• Fahreddin Râzî. Mantıku’l-mulahhas. thk. Ehad Ferâmerz Karâmelîkî, Âdîne Asgarînijâd. Tahran: Dânişgâh-ı İmam Sâdık, 1381.
• Hûnecî, Efdalüddîn. Keşfü’l-esrâr ʿan ġavâmiżi’l-efkâr. thk. Khaled El-Rouayheb. Tahran: Iranian Institute of Philosophy and Institute of Islamic Studies Free University of Berlin, 1389.
• İbn Sînâ, Ebu Ali. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ, Ebû Alî. Mantığa Giriş. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ, Ebu Ali. Metafizik. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. II Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• Kömürcü, Kamil. İşrâkî Düşüncede Mantığın Yeri. Ankara: İlâhiyât, 1. Basım, 2014.
• Köroğlu, Burhan. “Şehrezûrî”. 38/462-466. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2010.
• Kutbuddin Râzî. Tahrîrü’l-kavâidi’l-mantıkiyye fî Şerhi’r-Risâleti’ş-Şemsiyye (el-Risâletü’ş-Şemsiyye içinde). thk. Muhsin Bîdârfer. Kum: Menşûrât-ı Bîdâr, 3. Basım, 1426.
• Özturan, Mehmet. İbn Sînâ Sonrası Kavram Mantığı-Kâtibî ve Kutbüddin Râzî Örneği-. İstanbul: Klasik Yayınları, 1. Basım, 2020.
• Özturan, Mehmet. “İslam Mantık Geleneğinde Tanım Teorisi Eleştirilerine Bir Giriş: Tam Tanım, Kendisiyle Tanım Mıdır?” Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/3 (2018), 83-114. Sühreverdî, Şihabeddin. el-Meşâriʿ ve’l-muṭâraḥât. thk. Maksud Muhammedî - Eşref Ali Pûr. Müessese-i İran, 1385.
• Sühreverdî, Şihabeddin. Hikmetü’l-İşrâk (İşrâk Felsefesi). çev. Eyüp Bekiryazıcı - Üsmetullah Sami. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Sühreverdî, Şihabeddin. Kitabü’l-mukâvemât. çev. Ahmet Kamil Cihan - Salih Yalın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2020.
• Sühreverdî, Şihabeddin. Kitâbü’t-Telvîhat. çev. Ahmet Kamil Cihan - Salih Yalın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Hikmetü’l-İşrâk Şerhi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Nüzhetü’l-ervâh. çev. Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye fî ’ulûmi’l-hakâ’iki’r-rabbâniyye. thk. Necefkulî Habîbî. 3 Cilt. Tahran: Müessese-i Pijuheş-i Hikmet ve Felsefe-i İran, 1373.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Şerhu Hikmetil-İşrâk. thk. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyih - Tevfiîk Alî Vehbe. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-sekafeti’d-diniyye, 2012.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Şerhu’t-Telvîhât. Damad İbrahim Paşa, 819.
• Veysî, Yasîn Hüseyin el-. es-Sühreverdî el-işrâkî ve nakduhu li’l-felsefeti’l-Yûnâniyyeti. Suriye: Dar-ı ninava, 2009.
• Yalın, Salih. “Şehrezûrî’de Aile Ahlâkı”. Bilimname 17/2 (2009), 229-243.
• Ziyâî, Hüseyin. “İşrâkî Gelenek”. çev. Şamil Öçal - Hasan Tuncay Başoğlu. İslam Felsefesi Tarihi. ed. Seyyid Hüseyin Nasr - Oliver Leaman. İstanbul: Açılım Kitap, 2. Basım, 2017.