عودة السوريين: حلول بين المثالية والواقع

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 193 - 216, 01.09.2025

Yunus Kaya , Duygu Altunoğlu Yıldız

https://doi.org/10.36360/1560-014-003-008

Öz

تناقش هذه الدراسة عمليات العودة الطوعية للاجئين السوريين من تركيا إلى بلادهم في ظل انتهاء حكم نظام الأسد. وهي تُبرز أهمية الأمن والاستقرار الاقتصادي والاجتماعي بوصف ذلك عوامل رئيسة تؤثر في قرارات العودة. رغم جهود تركيا في تسهيل العودة وتنظيمها، تبقى التحديات كبيرة؛ بسبب الوضع الأمني الهشّ، والبنية التحتية المتضررة في سوريا. وتؤثر الروابط الاجتماعية والاندماج مع المجتمع التركي في قلة رغبة بعض اللاجئين في العودة. تُوصي الدراسة بضرورة تبني سياسات متوازنة تدعم العودة الطوعية المستدامة، مع احترام حقوق اللاجئين، وضمان سلامتهم.

Anahtar Kelimeler

العودة الطوعية , اللاجئون السوريون , الأمن والاستقرار , الاندماج الاجتماعي , سياسات الهجرة

The Return of Syrians: Solutions between Idealism and Reality

Öz

This article analyzes the voluntary return of Syrian refugees from Türkiye to Syria, focusing on key factors such as security, economic stability, and social integration. It highlights the complex dynamics affecting return decisions, including ongoing conflicts, infrastructure challenges, and legal uncertainties in Syria. The study emphasizes Türkiye’s role in managing return policies within international legal frameworks, stressing the importance of voluntariness, safety, and sustainability. It also discusses how long-term integration in Türkiye reduces return intentions for many refugees. Effective return strategies require cooperation between national and international actors and a focus on durable solutions.

Anahtar Kelimeler

Voluntary Return , Syrian Refugees , Security and Stability , Social Integration , Migration Policies

Kaynakça

• Ahmet İçduygu ve Burcu Demiryontar, “Türkiye’de Devlet ve Suriyeli Mülteciler: Çelişkili Politikalar ve Araçsal Rasyonellik”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 21, Özel Sayı, (2022).
• Mehmet Aktel ve Ümmühan Kaygısız, “Türkiye’de Göç Yönetimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, (2018).
• Seçkin Baykal ve Levent Yılmaz, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile Göç İdaresi Bağlamında Türkiye’nin Yeni Göç Siyaseti”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, (2020).
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Kanun No: 6458, Kabul Tarihi: 4 Nisan 2013, Resmî Gazete, 11 Nisan 2013, Sayı: 28615.
• Hakan Bostan, “Geçici Koruma Statüsündeki Suriyelilerin Uyum, Vatandaşlık ve İskân Sorunu”, Göç Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, (2018), s. 65.
• İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya'nın 16 Nisan 2025 tarihli açıklamasına göre, Türkiye'de 2 milyon 782 bin 733 geçici koruma altındaki Suriyeli bulunmaktadır (“İçişleri Bakanı Yerlikaya: 9 Aralık 2024’ten bu yana 175 bin 512 Suriyeli ülkesine döndü”), (Erişim Tarihi: 27.04.2025).
• Ömer Kadkoy, “Geri Dönüş İçin ‘Git ve Gör’: Türkiye’nin Politikası ve Suriye’deki Durum”, Göç Araştırmaları Derneği (GAR), 1 Nisan 2024, https://gocarastirmalaridernegi.org/tr/yayinlar/gar-blog/3716-geridonus-icin-git-ve-gor-turkiyenin-politikasi-ve-suriyedeki-durum, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Muhammed Nuri Erdoğan ve Hüseyin Cem Dağıstanlı, “İçişleri Bakanı Yerlikaya: 9 Aralık 2024'ten Bu Yana 175 Bin 512 Suriyeli Ülkesine Döndü”, Anadolu Ajansı, 16 Nisan 2025, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/icisleri-bakani-yerlikaya-9-aralik-2024ten-bu-yana-175-bin-512-suriyeli-ulkesine-dondu/3539931, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Richard Black, Khalid Koser, Karen Munk, Gaby Atfield, Lisa D’Onofrio ve Richmond Tiemoko, Understanding Voluntary Return, (Home Office Publications, London: 2004).
• Enes Ayaşlı, “Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları”, MiReKoc Çalışma Notları, Ocak 2019, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Bhupinder S. Chimni, “From Resettlement to Involuntary Repatriation: Towards a Critical History of Durable Solutions to Refugee Problems”, Refugee Survey Quarterly, Cilt: 23, Sayı: 3, (2004).
• Ayaşlı, “Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları”, s. 4-5.
• Mavi Kalem, Türkiye’de Yaşayan Suriyelilerin Suriye’ye Geri Dönüş Konusundaki Görüşleri Hakkında Bilgi Notu, 17 Aralık 2024, https://www.mavikalem.org/wp-content/uploads/2024/12/cMK-Bilgi-Notu-17.12.2024.pdf, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Jeff Crisp ve Katy Long, “Safe and Voluntary Refugee Repatriation: From Principle to Practice”, Journal on Migration and Human Security, Vol: 4, No: 3, (2016).
• Black vd. Understanding Voluntary Return.
• Gmelch, G., “Return Migration”, Annual Review of Anthropology, Cilt: 9, (1980). Russell King, “Generalizations from the History of Return Migration”, Ocak, (2001), s. 236.
• Kemal Vural Tarlan, “Suriye’ye Gönüllü Geri Dönüşler: Söylem ve Uygulama”, Göç Araştırmaları Derneği (GAR), 13 Mart 2025, https://gocarastirmalaridernegi.org/tr/yayinlar/gar-blog/3747-suriyeye-gonullu-geridonusler-soylem-ve-uygulama, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• King, Generalizations from the history of return migration, (2001), s. 236.
• Süleyman Yıldırım, “Gönüllü Geri Dönüş: Uluslararası Deneyimler ve Türkiye”, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 110, (2023).
• Black vd., Understanding voluntary return, (2004).
• Muzaffer Bimay ve Fuad Jomma, “Misafirlikten Gönüllü Geri Dönüşe Suriyeliler: Zorunlu Göç Serüveninde Sona Doğru mu?”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, (2024).
• UNHCR, The State of The World’s Refugees 1997: A Humanitarian Agenda, (Oxford: Oxford University Press, 1997).
• Yıldırım, “Gönüllü Geri Dönüş”, s. 190.
• 2025 yılı için verilen veriler, 13 Nisan 2025 tarihi itibarıyla güncellenen İçişleri Bakanlığı ve UNHCR raporlarına dayanmaktadır (“İçişleri Bakanı Yerlikaya: 9 Aralık 2024’ten bu yana 175 bin 512 Suriyeli ülkesine döndü”; UNHCR, “Syria governorates of return overview as of 24 April 2025”).
• Ahmet Hacı ve Burcu Veli, “Suriyeli Göçü ve Türkiye’nin Sığınmacılara Yönelik Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, (2024).
• Yıldırım, “Gönüllü Geri Dönüş: Uluslararası Deneyimler ve Türkiye”, s. 196
• Lale Köklü Karagöz, Ali Kemal Zerenli, Bekir Ömer Fansa ve Mehmet Bayrak, “İçişleri Bakanı Yerlikaya: Son bir ayda 52 bin 622 Suriyeli ülkesine döndü”, Anadolu Ajansı, 9 Ocak 2025, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/icisleri-bakani-yerlikaya-son-bir-ayda-52-bin-622-suriyeli-ulkesinedondu/3445768, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• UNHCR, “Syria Governorates of Return Overview as of 24 April 2025”, 24 Nisan 2025, https://reporting.unhcr.org/document/6142, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 286.
• Türkiye’de Sığınmacılar için Bilgi Platformu, “Suriye’ye Gönüllü Geri Dönüşler Hakkında Bilgiler”, 2025, https://multecihaklari.info/tr/suriyeye-gonullu-geri-donusler-hakkinda-bilgiler/, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 280.
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 280.
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 283.
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 290.
• İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya 1 Ocak-1 Temmuz 2025 Arasında Tanınacak 3 Kez Çıkış-Giriş Hakkıyla İlgili Açıklamalarda Bulundu”, T.C. Ankara İl Göç İdaresi Müdürlüğü, 2025, https://ankara.goc.gov.tr/icisleri-bakaniali-yerlikaya-1-ocak-1-temmuz-2025-arasinda-taninacak-3-kez-cikis-giris-hakkiyla-ilgili-aciklamalarda-bulundu, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Samir Seifan, “Suriyelilerin Ülkelerine Geri Dönüş Olasılıkları”, Harmoon Center for Contemporary Studies, 4 Şubat 2024, https://www.harmoon.org/en/researches/suriyelilerin-ulkelerine-geri-donus-olasiliklari/, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 287.
• Kadkoy, “Geri Dönüş İçin Git ve Gör”, 2025.
• Sema Buz ve Sema Korç, “Mültecilere Yönelik Kalıcı Çözümlerden Biri Olarak Gönüllü Geridönüş”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 50, (2021), s. 200.
• Barış Erdoğan, “Dönmek İstemeyen Suriyelilere Baskı Artar mı?”, Üsküdar Üniversitesi, 2024, https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/57764/donmek-istemeyen-suriyelilere-baski-artar-mi, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• “Gönüllü Geri Dönüş”, T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı, 2025, https://www.goc.gov.tr/gonullugeri-donus, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Recep Tayyip Erdoğan, Recep Tayyip Erdoğan’ın Barış Diplomasisi: Suriye Örneği, (Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul: 2025), s. 285.
• Fundanur Öztürk, “Suriye'ye Türkiye'den Gönüllü Geri Dönüş 'Henüz Yoğun Değil': Günde Kaç Kişi Dönüyor?”, BBC News Türkçe, 2024.
• Kadkoy, Geri dönüş için “git ve gör”: Türkiye’nin politikası ve Suriye’deki durum, 2025.
• Emre Başaran, “Erdoğan’la Görüşen Von Der Leyen, Suriyeli Mülteciler İçin Türkiye’ye Ekstra 1 Milyar Euro Yolda”, Euronews Türkçe, 17 Aralık 2024, https://tr.euronews.com/2024/12/17/erdoganla-gorusen-von-derleyen-suriyeli-multeciler-icin-turkiyeye-ekstra-1-milyar-euro-yo, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• International Blue Crescent Relief and Development Foundation (IBC), IBC Situation Report on Voluntary Return to Syria, 2024, https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/situation-report-voluntary-return-syria, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• International Organization for Migration (IOM), Syrian Arab Republic — Community Baseline Assessment — Round 1 (01–28 February 2025), 2025, https://dtm.iom.int/reports/syrian-arab-republic-community-baseline-assessment-round-1-01-28-february-2025?close=true, (Erişim tarihi: 27 Nisan 2025).
• Ayaşlı, "Geri Dönüş Siyaseti: Suriyeli Mültecilerin Dönüş Göçü İhtimali ve Gelecek Senaryoları", 2019.