Analysıng Health Tourısm Performance From The Perspectıve Of Health Destınatıons Wıth A Hybrıd Mcdm Model

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 86 - 121

Derya Kutlu

https://doi.org/10.33723/rs.1605748

Öz

It is important for countries to diversify their incomes and to ensure their economic development and social welfare. Health tourism has become a rapidly developing service sector as a new tourism product consisting of the combination of medicine and tourism with the increase in the level of awareness and welfare in the world. Health tourism is travelling to a country or city other than the place where the person lives in order to improve and regain his/her mental and physical health. With these travels, people's expenditures on health tourism are increasing and the health tourism market continues to grow.
The aim of this study is to evaluate the performance of health tourism as a tourism product from the perspective of health destinations and to contribute to the development of health tourism. According to TURKSTAT data, health tourism data of 5 provinces with the highest population in Turkey between 2019-2022 were used. For the data, analyses were carried out using PSI and MAIRCA methods within the Multi-Criteria Decision Making Techniques (MCDM). While PSI was used as a method to determine the objective weights of the criteria in line with the model used, MAIRCA method was used to rank the health tourism performance of metropolitan cities by evaluating their performance. As a result of the analyses; Istanbul ranked first in terms of health tourism performance in the year range included in the study.

Anahtar Kelimeler

Product, Destination, Health Tourism, MAIRCA, PSI

SAĞLIK DESTİNASYONLARI PERSPEKTİFİNDEN SAĞLIK TURİZMİ PERFORMANSININ HİBRİT BİR ÇKKV MODELİ İLE ANALİZİ

Öz

Ülkelerin gelirlerini çeşitlendirmesi, ekonomik kalkınma ve sosyal refahlarının sağlanması açısından önem taşımaktadır. Sağlık turizmi, dünyada farkındalık ve refah seviyesinin artmasıyla birlikte tıp ve turizmin birleşiminden oluşan yeni bir turizm ürünü olarak hızla gelişen bir hizmet sektörü haline gelmiştir. Sağlık turizmi, kişinin ruhsal ve bedensel sağlığının iyileştirilmesi ve yeniden kazandırılması amacıyla yaşadığı yerden başka ülke ya da şehre yaptığı seyahatlerdir. Söz konusu bu seyahatler ile birlikte insanların sağlık turizmine yaptıkları harcamalar da artmakta ve sağlık turizmi pazarı da büyümeye devam etmektedir.
Bu çalışmanın amacını; sağlık destinasyonları perspektifinden bir turizm ürünü olan sağlık turizminin performansının değerlendirilmesi ve sağlık turizminin gelişmesine katkı sağlamak oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre Türkiye’de en fazla nüfusa sahip 5 ilin 2019-2022 yılları arasındaki sağlık turizmi verileri kullanılmıştır. Veriler için ÇKKV(Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri) içerisinde yer alan PSI ile MAIRCA yöntemleri kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Kullanılan model doğrultusunda kriterlere ilişkin objektif ağırlıklarının tespit edilmesinde yöntem olarak PSI kullanılırken, performans değerlendirmesi yapılarak büyükşehirlerin sağlık turizmi performanslarının sıralamasında ise MAIRCA yönteminden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda; İstanbul çalışmaya dâhil edilen yıl aralığında sağlık turizmi performansı açısından ilk sırada yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Ürün, Destinasyon, Sağlık Turizmi, MAIRCA, PSI

Kaynakça

• Ağaoğlu, F. O., Karagöz, N. & Zabun, S. (2019). Sağlık Turizmi Uygulamaları ve Türkiye’ye Getirilerine İlişkin Bir Değerlendirme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2): 428-450.
• Aydın, G. Z. (2021). CRITIC ve TOPSIS Yöntemleriyle Türkiye’de Bölgesel Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(2), 412-433.
• Aykın, Ö., Karaman, D. & Yumurtacı Aydoğmuş, H. (2024). Evaluation of Social Media Tools in Health Tourism Marketing with Multi Criteria Decision Making Methods. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 7(1), 183-202. https://doi.org/10.33712/mana.1427427
• Baka. (2013). Sağlık Turizmi Sektörü Raporu. Isparta: Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı.
• Barca, M.,Akdeve, E. &Balay, İ. G. (2013). Türkiye Sağlık Turizm Sektörünün Analizi ve Strateji Önerileri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(3), 64 - 92.
• Beladi, H.,Chao, C.C., Ee, M.S. &Hollas, D. (2015). MedicalTourismAndHealthWorker Migration in DevelopingCountries.EconomicModelling, 46, 391-396.https://doi.org/10.1016/j.econmod.2014.12.045
• Bookman, M. Z.&Bookman, K. R. (2007). MedicalTourism in DevelopingCountries. New York: PalgraveMcMillan.
• Bölüktaş, R. P. (2020). Türkiye’nin Yaşlı Sağlığı Turizmi için Fırsatları.İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 1-15.
• Bulut, T. & Durur, G. (2017). Evaluation of Turkey'sHealthTourism Performance with TOPSIS Method. Journal of HealthandSocialPolicies, 1, 82-99.
• Büyüközkan, G.,Mukul, E. & Kongar, E. (2021). HealthTourismStrategySelectionViaSWOT Analysis andİntegratedHesitantFuzzyLinguisticAHP-MABAC Approach.Socio-Economic Planning Sciences, 74, 100929. https://doi.org/10.1016/J.SEPS.2020.100929
• Büyükşahin, M. (2021). Alanya'da Ekolojik Çevrenin Medikal ve Rehabilitasyon Turizmi Sürdürülebilirliği Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antalya.
• Carrera, P.&Bridges, J. (2006). Globalizationandhealthcare: UnderstandingHealthandMedicalTourism. ExpertReview of Pharmacoeconomics&OutcomesResearch, 6(4), 447–454.
• Chen, C. A. (2012). Using DEMATEL method for medicaltourismdevelopment in Taiwan. AmericanJournal of TourismResearch, 1(1), 26–32. https://doi.org/10.11634/216837861403126
• Cohen, M.,Elliott, F., Oates, L., Schembri, A.&Mantri, N. (2017). Do WellnessTouristsGetWell? An ObservationalStudy of MultipleDimensions of HealthandWell-BeingAfter A Week-LongRetreat. The Journal of AlternativeandComplementaryMedicine, 23(2), 140–148.
• Connell, J. (2006) MedicalTourism: Sea, Sun, SandandSurgery. Tourism Management, 27, 1093-1100.https://doi.org/10.1016/j.tourman.2005.11.005
• Connell, J. (2013). ContemporaryMedicalTourism: Conceptualisation, CultureandCommodification.Tourism Management, 34, 1-13.
• Cook, R.,Hsu, C. & Taylor, L. 2018. Tourism: The Business of Hospitalityand Travel. Pearson: London, UK.
• Corne, A. &Peypoch, N. (2020). On the Determinansts of Tourism Performance. Annals of TourismResearch, 85, 1-11
• Çılgınoğlu, H. (2018). Sağlık Turizminin Temel Özellikleri, Eğilimleri ve Pazarın Küreselleşmesi Üzerine Bir Değerlendirme. TurkishStudies, 179-192.
• Çubuk, M. (2022). Türkiye’de Büyükşehirlerin Sağlık Turizmi Potansiyellerinin CRITIC ve WASPAS Yöntemleri ile Karşılaştırılması. Bingöl Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 147-174. https://doi.org/10.33399/biibfad.1139104).
• Deloitte. (2014). Global HealthCare Outlook SharedChallenges, Shared Opportunities.https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/Documents/Life-Sciences-Health-Care/dttl-lshc-2014-global-health-care-sector-report.pdf. (Erişim Tarihi: 15.10.2024).
• Díaz, M. R. &Rodríguez, T. F. E. (2016). Determiningthe SustainabilityFactorsand Performance of A TourismDestinationfrom the Stakeholders’ Perspective. Sustainability, 8(9), 1-17.
• Durkalić, D.,Furtula, S. &Borisavljević, K. (2019). RankingTourism Market Performance in EMU Countries: Resultsof PROMETHEE-GAIA Approach. Menadžment u hotelijerstvu i turizmu, 7(2), 67-76.
• Drăghici, C. C.,Diaconu, D., Teodorescu, C., Pintilii, R. D.&Ciobotaru, A. M. (2016). HealthTourismContributionto the Structural Dynamics of the TerritorialSystemswithTourismFunctionality. ProcediaEnvironmentalSciences, 32, 386-393.
• Dryglas, D.&Salamaga, M. (2018). SegmentationByPushMotives in HealthTourismDestinations: A Case Study of PolishSpa Resorts. Journal of Destination Marketing and Management, 9, 234–246.
• Dunets, A. N.,Yankovskaya, V., Plisova, A. B., Mikhailova, M. V., Vakhrushev, I. B.&Aleshko, R. A. 2020.
• HealthTourism in LowMountains: A Case Study.EntrepreneurshipandSustainabilityIssues, 7(3), 2213. DOI: https://doi.org/10.9770/jesi.2020.7.3(50)
• Ebrahimzadeh, I.,Sakhavar, N.&Taghizadeh, Z. (2013). A ComparativeStudy of HealthTourismPotentials in Iran AndIndia.Journal of SubcontinentResearches, 5(15), 51–78.
• Gigović, L.,Pamučar, D., Bajić, Z. &Milićević, M. (2016). The Combination of ExpertJudgmentand GIS-MAIRCA Analysis for the Selectionof Sites for AmmunitionDepots.Sustainability, 8(4): 1-30.
• Gonzales, A.,Brenzel, L. &Sancho, J. (2001). HealthTourismandRelated Services. Caribbean Development and International Trade, Final Report.
• Goodrich, J. N.&Goodrich, G. E. (1987). Health – CareTourism – An ExploratoryStudy. Tourism Management, 217-222.
• Görener, A. (2016). Türkiye'de Tıbbi Turizm Sektörünün Değerlendirilmesi İçin Bir SWOT-AHP Yaklaşımı. AlphanumericJournal, 4(2), 159-170. https://doi.org/10.17093/alphanumeric.277740
• Han, H.&Hwang, J. (2013). Multi-Dimensions of The PerceivedBenefits in A Medical Hotel andTheirRoles in International Travelers' Decision-MakingProcess. International Journal of Hospitality Management, 35, 100-108.
• Horowitz, M. D.,Rosensweig, J. A.&Jones, C. A. (2007). MedicalTourism: Globalization of the Healthcare Marketplace.Medgenmed : MedscapeGeneral Medicine, 9(4), 33
• Işık, Ö. (2022). COVID-19 Salgınının Katılım Bankacılığı Sektörünün Performansına Etkisinin MEREC-PSI-MAIRCA Modeliyle İncelenmesi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2).
• İçöz, O. (2009). Sağlık Turizmi Kapsamında Medikal (Tıbbi) Turizm ve Türkiye’nin Olanakları. J Yasar Univ, 4 (14), 2257-2279.
• İlban, M. O. & Yıldırım, H. H. (2017). Determinationof TourismActivities of the World’s Best TourismDestinations Using the Multi-CriteriaDecision-MakingMethod. CogentSocialSciences, 3(1), 1-16.
• Kabacık, M. (2021). Covit 19 PandemisininTürkiye Sağlık Turizmine Etkileri.Journal of TourismandGastronomyStudies, 2021, Special Issue 5, 464-476.
• Kaya, S., Yıldırım, H.H., Karsavuran, S., Özer, Ö., Şencan, İ. & Aydın, D. (2013). Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı.
• Khan, M. J. , Chelliah, S.,Haron, M. S. &Ahmed, S. (2017). Role of Travel Motivations, PerceivedRisksand Travel Constraints on Destination Image andVisitIntention in MedicalTourism.Sultan QaboosUniversityMedicalJournal. February. Vol. 17(1),11-17.
• Kılavuz, E. (2018). MedicalTourismCompetition: The Case of Turkey. International Journal of Health Management andTourism, 3(1), 42-58.
• Kılıcı, L.,Özdağoğlu, A.& Güler, M. E. (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Termal Turizmde Hizmet Kalitesi Boyutlarının ve Otel Alternatiflerinin Önceliklendirilmesi. Yaşar Üniversitesi E Dergisi, 15(57), 143-159.
• Kiakojuri, H.,Nasimi, M. A., TaghiPourian, M. J.&Ghanbarzadeh, Q. (2020). InvestigatingRelatedFactors on Creating a Competitive Advantage in HealthTourism Business: A Case Study. Journal of Health Administration, 23(1), 45-57.
• Kördeve, M. K. (2016) Sağlık Turizmine Genel Bir Bakış ve Türkiye’nin Sağlık Turizmindeki Yeri. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 2(1): 51-61.
• Lee, C. W.&Li, C. (2019). The Process of Constructing a HealthTourismDestination Index. International Journal of EnvironmentalResearchandPublicHealth, 16(22), 4579. https://doi.org/10.3390/ijerph16224579
• Levary, R. R. (2011). Multiple-CriteriaApproachtoRankingMedicalTourismDestinations.Thunderbird International Business Review, 53(4), 529–537. https://doi.org/10.1002/TIE.20430
• Maniya, K. &Bhatt, M. G. (2010). A Selection of Material Using a NovelTypeDecision-MakingMethod: PreferenceSelectionindexMethod. Materials& Design, 31(4), 1785-1789.
• Maruf, M.& Özdemir, K. (2024). Ranking of Tourism Web SitesAccordingto Service Performance Criteriawith CRITIC and MAIRCA Methods: The Case of Turkey. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(4), 1108-1117. https://doi.org/10.33712/mana.1352560
• Merdivenci, F.& Karakaş, H. (2020). Analysis of FactorsAffectingHealthTourism Performance Using FuzzyDematelMethod. Advances in HospitalityandTourismResearch (AHTR), 8(2), 371–392. https://doi.org/10.30519/AHTR.734339
• Nilashi, M.,Samad, S., Manaf, A. A., Ahmadi, H., Rashid, T. A., Munshi, A., Almukadi, W., Ibrahim, O.& Hassan Ahmed, O. (2019). FactorsInfluencingMedicalTourismAdoption in Malaysia: A DEMATEL-Fuzzy TOPSIS Approach. Computers&IndustrialEngineering, 137, 106005. https://doi.org/10.1016/J.CIE.2019.106005
• On İkinci Kalkınma Planı 2024-2028, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf. (Erişim tarihi: 15.11.2024).
• Öğüt, K., Yeşilyurt, S.& Yurtseven, Ç. (2018). Kazakistan – Türkiye Sağlık Turizmi: Sağlık Sektörlerine Bakış ve Potansiyeller. Business andEconomicsResearchJournal, 57-74.
• Özdemir, G. (2021). Antalya'nın Sağlık Turizmindeki Yeri ve SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi.Master'sThesis, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antalya.
• Özkan, E.,M. (2019 ). Sağlık Turizmi Kapsamında Türkiye’nin Medikal Turizm Potansiyeline Yönelik Bir Değerlendirme. Turizm Ekonomi Ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 50-64.
• Özsarı, S.H. & Karatana, Ö. (2013).Sağlık Turizmi Açısından Türkiye’nin Durumu.Journal Kartal Train ResearchHospital, 24 (2), 136-144.
• Pamucar, D. S.,Tarle, S. P. &Parezanovic, T., (2018). New HybridMultiCriteriaDecision-Making DEMATEL-MAIRCA Model: SustainableSelection of a Location for the Development of MultimodalLogisticsCentre.EconomicResearchEkonomskaistraživanja, 31(1), 1641-1665.
• Pimonenko, T.,Lyulyov, O., Chygryn, O.&Palienko, M. (2018). Environmental Performance Index: relationbetweenSocialandEconomicWelfare of the Countries. EnvironmentalEconomics, 9(3), 1.
• Rodrigues, H.,Brochado, A., Troilo, M. &Mohsin, A. (2017). Mirror, Mirror on the Wall, Who's The Fairest of ThemAll? A Critical Content Analysis on MedicalTourism. Tourism Management Perspectives, 24, 16-25. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2017.07.004.
• Ross, K. (2001, October 12). HealthTourism: An Overview (HSMAI Marketing Review). http://www.hospitalitynet.org/news/4010521.search?query=%22health+tourism%22.
• Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/Pfghc+saglik_bakanligi_sp.pdf. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Sağlık Bakanlığı 2024 Performans Programı, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/47409/0/2024-performans-programipdf.pdf?_tag1=8162FD6599AE5CB826D536B288BE16F84343BF96. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Sağlık Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/47452/0/saglik-bakanligi-stratejik-plan-2024-2028pdf.pdf?_tag1=7B2A9834832BF7DCF36F2C7E5607D8543752A372. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı, Yetkilendirilmiş Sağlık Tesisleri, 2024. https://shgmturizmdb.saglik.gov.tr/TR-76664/yetkili-saglik-tesisleri.html. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Saygın, Z. Ö. &Kundakcı, N. (2020). Sağlık Göstergeleri Açısından OECD Ülkelerinin EDAS ve ARAS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 911-938.
• Sevim, F. & Turan Kurtaran, A. (2023). Evaluation of Turkey’sHealthTourism Performance with the MOORA Method. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 99-109.https://doi.org/10.36362/gumus.1128042
• Sezgin, S. (2021). Türkiye’de Sağlık Turizminin Uluslararası Pazarlama Temelinde İncelenmesi.Hitit Ekonomi ve Politika Dergisi, 1(1), 31-53.
• Smith, M. &Puczkó, L. (2009). HealthandWellnessTourism. Elsevier.
• Snyder, J.,Crooks, V.&Turner, L. (2011). IssuesandChallenges in Research on the Ethics of MedicalTourism: Reflectionsfrom a Conference. Journal of BioethicalInquiry, 8(1), 3-6.
• Sonel, E., Gür, Ş.& Eren, T. (2019). Çok Ölçütlü Karar Verme İle Sağlık Turizminde Şehir Seçimi Ve Analizi. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 27–39.
• Soysal, A. (2017). SağlikTurı̇zmı̇: Tehdı̇t ve Fırsatlar Bağlamında Türkı̇ye Açısından Bı̇r Durum Değerlendı̇rmesı̇. Uluslararası Tur ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 169-188.
• Strack, F. (2021). SocialAndEconomicImpacts Of HealthTourismInDomesticSettlementsThatHave A CertifiedHealthResort (Doctoraldissertation, DoctoralDissertation, University of Pannonia, Veszprém).
• Szymańska, E. (2015). Construction of the Model of HealthTourismInnovativeness. Procedia‑SocialandBehavioralSciences, 213, 1008‑1014. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.518
• Szymańska, E.&Panfiluk, E. (2020). Determinants of TechnologicalInnovations in HealthTourism Enterprises. Business: TheoryandPractice, 21(1), 348‑359. DOI:10.3846/btp.2020.11104
• Şahin, G. G.&Tuzlukaya, Ş. (2013). Turizm Türleri Ve Turizm Politikaları, Dünyada Ve Türkiye'de Sağlık Turizmi. D. Tengilimoğlu içinde, Sağlık Turizmi, sayfa 47-68, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Şencan, I., Aydın, D., Konstantinides, C., Mike, C., Yılmaz, C., Genc, A. &Lanyi, A., (2012). Definitions and Descriptions Regarding Health Tourism. Republic of Turkey Ministry of Health, General Directorate of Health Services, Department of HealthTourism. Opus Printing LLC.
• Şengül, C. & Çora, H. (2020). 21. Yüzyılın İkinci On Yılında Sağlık Turizmi - Uluslararası Hastalar İçin Yeni Küresel Merkez Olarak Türkiye'nin İncelenmesi. Sağlık Sistemleri ve Politikaları Dergisi, 2(1), 56-86.
• Tontuş, H. Ö. (2016). Sağlık Turizmi Tanıtımı ve Sağlık Hizmetlerinin Pazarlanması İlkeleri Üzerine Değerlendirme. Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 3(1), 67-88.
• Tontuş, Ö. (2019). Sağlık Turizmi Nedir? Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi.Saturk Yayını. Türkiye.
• Tuna, H. (2021). Sağlık Turizmi Kapsamında Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp Turizmi.Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 259-281.
• Turizm İşletme Belgeli Tesis Sayısı. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201140/yillik-istatistikler.html. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Ulusoy, H. & Tosun, N. 2020. Comparisons of HealthTourismWithin the EU Countries," SpringerProceedings in Business andEconomics, in: AndronikiKavoura&EfstathiosKefallonitis&ProkopiosTheodoridis (ed.), Strategic Innovative Marketing andTourism, pages 385-392, Springer.
• UNWTO (2018). ExploringHealthTourism – ExecutiveSummary, UNWTO, Madrid, DOI: https://doi.org/10.18111/9789284420308. (Erişim Tarihi: 10.10.2024).
• USHAŞ, 2024. https://www.ushas.com.tr/saglik-turizmi-verileri. Erişim Tarihi:12.10.2024
• USTE, 2024. https://www.uste.org.tr/izmirde-2024-hedefi-100-bin-saglik-turisti-ile-250-milyon-dolar-gelir/#:~:text=Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20turizminde%2C%20%C4%B0zmir'de%202024,110%20milyon%20dolar%20girdi%20sa%C4%9Flad%C4%B1. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• USTE, (2024). https://www.uste.org.tr/verilerle-saglik turizmi/#:~:text=%C3%87e%C5%9Fitli%20a%C5%9Famalardan%20ge%C3%A7ilerek%20al%C4%B1nan%20belge,tesislerinin%20say%C4%B1s%C4%B1%20ise%201299.Erişim Tarihi: 30.10.2024
• Walker, L. A. &Budd, S. (2002). UK: the CurrentState of Regulation of ComplementaryandAlternativeMedicine. ComplementaryTherapies in Medicine, 10(1), 8–13. https://doi.org/10.1054/ctim.2002.0522
• World HealthOrganization (WHO), 2020. WHO Basic Documents, 49th edn. WHO, Office of Publications, Geneva.
• Yazdani, M.,EbadiTorkayesh, A. &Chatterjee, P. (2020). An IntegratedDecision-Making Model for Supplier Evaluation in Public Healthcare System: The Case Studyof a Spanish Hospital. Journal of Enterprise Information Management, 33, 965–989.10.1108/JEIM-09-2019-0294.
• Yazdi, M. R. T.&Barazandeh, H. (2016). IdentifyingandRankingHealthTourism Development Barriers in Iran Using Fuzzy VIKOR Method. AsianSocialScience, 12(5), 54–63. https://doi.org/10.5539/ASS.V12N5P54