School Site Selection Analysis Using the Analytic Hierarchy Process: The Case of Elazığ City Center

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 82 - 95, 26.03.2025

Utkan Mustafa Durdağ , Mehmet Sait Şen , Ziya Usta

Öz

The earthquakes that occurred in our country seriously affected Elazığ province and caused many educational institutions to be severely damaged and destroyed. This situation has once again brought to the agenda the necessity of building new school areas in more suitable and safe places. In this study, it is aimed to determine the most suitable school areas for the Central District of Elazığ Province by determining 15 appropriate criteria for the study area. In the study, the weights of the criteria were calculated using the Analytic Hierarchy Process (AHP), one of the MCDM (Multi-Criteria Decision Making) methods. According to the weight values, population (19%), proximity to existing schools (16%) and distance to stream beds (13%) were the most influential factors, accounting for about half of the total weight, while distance to high pressure natural gas line (1%) and orientation (1%) were among the least influential criteria. Weighted overlapping analysis was performed using the criteria maps created with the help of GIS and suitability maps were obtained. Through these maps, the most suitable school areas were identified and the suitability status of the existing school areas was evaluated. According to the results, 95.93% of the study area was classified as unsuitable areas, 2.02% as less suitable areas, 1.99% as suitable areas and 0.05% as very suitable areas. The data obtained as a result of the study can guide school planning and site selection in the future.

Anahtar Kelimeler

School site selection, GIS, Multi-criteria decision making, AHP

Analitik Hiyerarşi Yöntemi ile En Uygun Okul Yer Seçim Analizi: Elazığ Merkez Örneği

Öz

Ülkemizde meydana gelen depremler Elazığ ilini de ciddi şekilde etkileyerek birçok eğitim kurumunun ağır hasar görmesine ve yıkılmasına yol açmıştır. Bu durum, yeni yapılacak okul alanlarının daha uygun ve güvenli yerlerde inşa edilmesi gerekliliğini bir kez daha gündeme getirmiştir. Bu çalışmada, çalışma alanı için 15 uygun kriter belirlenerek Elazığ İli Merkez İlçesi için en uygun okul alanlarının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada, ÇKKV (Çok Kriterli Karar Verme)yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) kullanılarak belirlenen kriterlerin ağırlıkları hesaplanmıştır. Ağırlık değerlerine göre, nüfus(%19), mevcut okullara yakınlık(%16) ve dere yataklarına uzaklık(%13) kriterleri toplam ağırlığın yaklaşık yarısını oluşturarak en etkili faktörler olurken, yüksek basınçlı doğalgaz hattına uzaklık(%1) ve yönlenme(%1) en az etkili kriterler arasında yer almıştır. CBS yardımıyla oluşturulan kriter haritaları kullanılarak ağırlıklı çakıştırma analizi gerçekleştirilmiş ve uygunluk haritaları elde edilmiştir. Bu haritalar aracılığıyla en uygun okul alanları tespit edilmiş, ayrıca mevcut okul alanlarının uygunluk durumları değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre, çalışma alanının %95,93’ü uygun olmayan alanlar, %2,02’si az uygun alanlar, %1,99’u uygun alanlar ve %0,05’i çok uygun alanlar olarak sınıflandırılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen veriler, gelecekte okul planlaması ve yer seçiminde yol gösterici olabilecek niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Okul yer seçimi, CBS, Çok kriterli karar verme, AHY

Kaynakça

• AbdulHasan, M., Hanafiah, M., Satchet, M., Abdulaali, H., Toriman, M., & Al-Raad, A. (2019). Combining GIS, fuzzy logic, and AHP models for solid waste disposal site selection in Nasiriyah, Iraq. Applied Ecology and Environmental Research, 17(3), 6701–6722. https://doi.org/10.15666/aeer/1703_67016722
• Abera, Y. G. (2019). Use of multi-criteria decision analysis integrated with GIS and air pollution model inputs for schools site selection [Master’s thesis, University of KwaZulu-Natal]. https://researchspace.ukzn.ac.za/handle/10413/16702
• Ahmed Ali, K. (2018). Multi-criteria decision analysis for primary school site selection in Al-Mahaweel district using GIS technique. Journal of Kerbala University, 14(1), 342–350.
• Akdemir, A. (2019). Alışveriş merkezleri için CBS tabanlı en uygun yer seçimi analizi: Üsküdar ilçesi örneği [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Akıncı, H., Yavuz Özalp, A., & Turgut, B. (2013). Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture, 97, 71–82.
• Akıncı, H., Yavuz Özalp, A., & Temuçin Kılıçer, S., (2015). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve AHP Yöntemi Kullanılarak Planlı Alanlarda Heyelan Duyarlılığının Değerlendirilmesi: Artvin Örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 1(1-2), 40–53.
• Akıncı, H., Yavuz Özalp, A., & Özalp, M. (2017). Investigating impacts of large dams on agricultural lands and determining alternative arable areas using GIS and AHP in Artvin, Turkey. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(1), 83–95.
• Baffoe, G. (2019). Exploring the utility of analytic hierarchy process (AHP) in ranking livelihood activities for effective and sustainable rural development interventions in developing countries. Evaluation and Program Planning, 72, 197–204. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2018.10.017
• Balca, Y. (2007). Düzenli depolama alanı belirlemede karar destek sistemi kullanımı (Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Başeğmez, M., Taşdemir, İ., & Gül, Ç. (2017, 3-6 Mayıs). Eğitim alanlarının yer seçim kriterlerinin belirlenmesinde yaşanan problemler ve çözüm önerileri [Bildiri sunumu]. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara, Türkiye.
• Başeğmez, M. (2019). Çok kriterli karar verme yöntemi ve coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak en uygun okul yerlerinin belirlenmesi: Uşak ili merkez ilçe örneği [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Bukhari, Z., Rodzi, A. M., & Noordin, A. (2012). Spatial multi-criteria decision analysis for safe school site selection. International Geoinformatics Research and Development Journal, 1(2), 1–14.
• Dadfar, N. A. (2014). Suitability analysis of a new high school in the city of Calabasas [Master’s thesis, California State University]. ScholarWorks. https://scholarworks.calstate.edu/concern/theses/4f16c5970
• Dawami, M., Fathoni, M., & Cindarbumi, F. (2022). Application of analytical hierarchy process method as a decision support system in the recruitment of lecturers at Universitas Nahdlatul Ulama Sunan Giri. Barekeng Jurnal Ilmu Matematika Dan Terapan, 16(4), 1477–1486. https://doi.org/10.30598/barekengvol16iss4pp1477-1486
• Güler, D., & Yomralıoğlu, T. (2020). Suitable location selection for the electric vehicle fast charging station with AHP and fuzzy AHP methods using GIS. Annals of GIS, 26(2), 169–189.
• Haji, E., Azmani, A., & Harzli, M. (2017). Using AHP method for educational and vocational guidance. International Journal of Information Technology and Computer Science, 9(1), 9–17. https://doi.org/10.5815/ijitcs.2017.01.02
• Karabıçak, Ç., Boyacı, A. İ., Akay, M. K., & Özcan, B. (2016). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve karayolu şantiye yeri seçimine ilişkin bir uygulama. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 106–121.
• Kayalık, M., & Polat, Z. A. (2023a). CBS tabanlı nominal değerleme yönteminin değer haritalarının oluşturulmasında kullanımı: Foça/İzmir örneği. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(1), 183–192.
• Kayalık, M., & Polat, Z. A. (2023b). CBS destekli nominal taşınmaz değer haritasının 3 boyutlu sunumu: Berlin Eyaleti örneği. Geomatik, 8(2), 180–191. https://doi.org/10.29128/geomatik.1178599
• Keleş, N. (2022). Okul yeri seçiminde kullanılan kriterlerin analitik hiyerarşi prosesi yöntemiyle önemlerinin belirlenmesi. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 135–154.
• Kent, S. (2014). İnşaat sektöründe AHP (Analytic Hierarchy Process) yöntemiyle malzeme tedarik zinciri yönetimi [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kılıç, A. K. (2019). Analitik hiyerarşi süreci (AHS) ve veri zarflama analizi (VZA) yöntemlerinin birlikte kullanımı: OECD ülkelerinin eğitim performansları üzerine bir uygulama [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kuru, A., & Terzi, F. (2018). Determination of new development area in Kırklareli by GIS-based weighted overlay analysis. International Journal of Environment and Geoinformatics, 5(3), 244–259. https://doi.org/10.30897/ijegeo.427330
• Malczewski, J. (2006). GIS‐based multicriteria decision analysis: A survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science, 20(7), 703–726.
• Mamat, A., Rasid, N., Ahmad, F., Rawi, N., Mohamed, M., Awang, W., … & Ghazali, F. (2017, October 21). Pre-school selection system using analytic hierarchy process (AHP): Implementation and usability study [Conference presentation]. IEEE International Conference on Advances in Computing, Communications and Informatics (ICACCI), Kota Kinabalu, Malaysia.
• Mondal, S., & Mukherjee, J. (2016). A fuzzy analytical hierarchy process in innovative education - An approach. International Journal of Computer Applications, 150(9), 47–52. https://doi.org/10.5120/ijca2016911637
• Myers, J. H., & Alpert, M. I. (1968). Determinant buying attitudes: Meaning and measurement. Journal of Marketing, 32(4), 13-20. https://doi.org/10.2307/1249333
• Öztürk, D., & Batuk, F. (2007). Çok sayıda kriter ile karar vermede kriter ağırlıkları. Yıldız Teknik Üniversitesi Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 25(1), 86–98.
• Polat, Z. A., Alkan, M., & Sürmeneli, H. G. (2017). Determining strategies for the cadastre 2034 vision using an AHP-based SWOT analysis: A case study for the Turkish cadastral and land administration system. Land Use Policy, 67, 151–166.
• Qubaisi, A., Badri, M., Mohaidat, J., Dhaheri, H., Guang, Y., Rashedi, A., … & Greer, K. (2016). An analytic hierarchy process for school quality and inspection. International Journal of Educational Management, 30(3), 437–459.
• Samad, A. M., Hifni, N. A., Ghazali, R., Hashim, K. A., Disa, N. M., & Mahmud, S. (2012, March 23–25). A study on school location suitability using AHP in GIS approach [Conference presentation]. 2012 IEEE 8th International Colloquium on Signal Processing and its Applications, Malacca, Malaysia.
• Shi, L. (2012). Evaluation method for students’ grade statistics system based on fuzzy analytic hierarchy process. Advanced Materials Research, 433–440, 5339-5343.
• Smith, C., & Bayazit, O. (2020, December 3–6). Applying the analytic hierarchy process in faculty search [Symposium presentation]. International Symposium on the Analytic Hierarchy Process (ISAHP). https://doi.org/10.13033/isahp.y2020.021
• Talam, P. K., & Ngigi, M. M. (2015, May 6–8). Integration of GIS and multicriteria evaluation for school site selection - A case study of Belgut Constituency [Conference presentation]. Sustainable Research and Innovation (SRI) Conference, Nairobi, Kenya.
• Saaty, T. L. (1977). A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234–281. https://doi.org/10.1016/0022-2496(77)90033-5
• Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process: Planning, priority setting, resource allocation. McGraw-Hill.
• Uslu, A., Kızıloğlu, K., İşleyen, S. K., & Kahya, E. (2017). Okul yeri seçiminde coğrafi bilgi sistemine dayalı AHP-TOPSIS yaklaşımı: Ankara ili örneği. Politeknik Dergisi, 20(4), 933-943.
• Ünaldık, S. B. (2019). Çok kriterli karar verme yöntemi ile yer seçimi kararında coğrafi bilgi sistemlerinin kullanımı. Yapı Bilgi Modelleme, 1(2), 46–52.
• Wang, X., & Peng, X. (2011, May 13–15). Application of analytic hierarchy process in evaluating education equipment efficiency factors [Conference presentation]. International Conference on Business Management and Electronic Information (ICBMEI), Guangzhou, China.
• Wang, X., Li, G., Tu, J., Khuyên, N., & Chang, C. (2021). Sustainable education using new communication technology: Assessment with analytical hierarchy process (AHP). Sustainability, 13(17), Article 9640. https://doi.org/10.3390/su13179640
• Yılmaz, O. S. (2022). Flood hazard susceptibility areas mapping using Analytical Hierarchical Process (AHP), Frequency Ratio (FR), and AHP-FR ensemble based on Geographic Information Systems (GIS): A case study for Kastamonu, Türkiye. Acta Geophysica, 70(6), 2747–2769.
• Yücel, U. (2015). Atıksu arıtma tesisleri için uygun alanların CBS destekli çok ölçütlü karar analizi yöntemi ile belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Zor, K. (2020). Denizli ili ilköğretim ve ortaöğretim okul binalarının yer seçimi [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi