Shaping the Future of Datça Peninsula: Exploring Suitable Settlement Areas and Land-Use Scenarios

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 277 - 299, 27.09.2025

Zekeriya Konurhan , Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.48123/rsgis.1717957

Öz

This study examines land use/land cover (LULC) scenarios and identifies areas suitable for settlement on the Datça Peninsula. Datça is one of the four peninsulas in the Aegean Sea and is administratively part of the Muğla province of Türkiye. Forests prevail across the landscape, especially around the stretch shaped by the Datça–Marmaris highway, while agriculture is concentrated on the Datça Plain, Cumali, and Yaka. This study aims to determine land use scenarios and identify suitable areas for future development and settlement. The GeoSOS-FLUS software package, developed based on Markov Chains and Artificial Neural Networks for land use simulations, was used. Aware of the limitations of simulations that do not consider land suitability, a suitability analysis was performed using the Best-Worst Method (BWM), one of the Multi-Criteria Decision Making approaches. Sixteen criteria within four groups—topography, socioeconomics, location, and environment—were evaluated. The suitability analysis results were compared with simulated land use scenarios, and the most suitable areas for future settlements in the Datça Peninsula were identified. This integrated approach provides important information for the sustainable development of the region and the shaping of land use planning.

Anahtar Kelimeler

Datça peninsula , Land‑use/land‑cover (LUCL) scenarios , Settlement suitability analysis , BWM

Datça Yarımadasının Geleceğini Şekillendirmek: Uygun Yerleşim Alanları ve Arazi Kullanım Senaryolarını Keşfetmek

Öz

Bu çalışma, arazi kullanımı/arazi örtüsü (LULC) senaryolarını incelemekte ve Datça Yarımadası'nda yerleşime uygun alanları belirlemektedir. Datça, Ege Denizi'ndeki dört yarımadadan biridir ve idari olarak Türkiye'nin Muğla iline bağlıdır. Ormanlık alanlar, özellikle Datça-Marmaris otoyolunun oluşturduğu alan çevresinde manzara sunarken tarımsal faaliyetler ise ağırlıklı olarak Datça Ovası, Cumali ve Yaka çevresinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışma, arazi kullanım senaryolarını belirlemeyi ve gelecekteki gelişme ve yerleşim için uygun alanları tespit etmeyi amaçlamaktadır. Arazi kullanım simülasyonları için Markov Zincirleri ve Yapay Sinir Ağları temelinde geliştirilen GeoSOS-FLUS yazılım paketi kullanılmıştır. Arazinin uygunluğunu dikkate almayan simülasyonların sınırlılıklarının farkında olarak, Çok Kriterli Karar Verme yaklaşımlarından biri olan En İyi-En Kötü Yöntemi (BWM) kullanılarak uygunluk analizi gerçekleştirilmiştir. Topografya, sosyo-ekonomik faktörler, konum ve çevresel koşullar olmak üzere dört ana kategoride on altı kriter değerlendirilmiştir. Uygunluk analizi sonuçları simüle edilmiş arazi kullanım senaryolarıyla karşılaştırılmış ve Datça Yarımadası'nda gelecekteki yerleşim yerleri için en uygun alanlar belirlenmiştir. Bu entegre yaklaşım bölgenin sürdürülebilir kalkınması ve arazi kullanım planlamasının şekillendirilmesi için önemli bilgiler sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Datça yarımadası , Arazi-kullanım/arazi-örtüsü senaryoları , Yerleşime uygunluk analizi , BWM

Kaynakça

• Aburas, M. M., Abdullah, S. H. O., Ramli, M. R., & Asha’ari, Z. H. (2017). Land suitability analysis of urban growth in Seremban, Malaysia, using GIS-based Analytical Hierarchy Process. Procedia Engineering, 198, 1128–1136. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2017.07.155
• Arnous, M. O. (2013). Geotechnical site investigations for possible urban extensions at Suez City, Egypt, using GIS. Arabian Journal of Geosciences, 6(5), 1349–1369. https://doi.org/10.1007/s12517-011-04411
• Chabuk, A., Al-Ansari, N., Hussain, H. M., Laue, J., Hazim, A., Knutsson, S., & Pusch, R. (2019). Landfill sites selection using MCDM and comparing method of change detection for Babylon Governorate, Iraq. Environmental Science and Pollution Research, 26(35), 35325–35339. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05064-7
• Dağlı, D. (2021). Diyarbakır kenti ve çevresinde arazi kullanımı/arazi örtüsü değişimi ve kentsel büyümenin modellenmesi [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Deliry, S. İ., & Uyguçgil, H. (2020). GIS-based land suitability analysis for sustainable urban development: A case study in Eskişehir, Turkey. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(4), 634–650. https://doi.org/10.35414/akufemubid.679980
• Döker, M. F. (2012). İstanbul kentsel büyüme sürecinin belirlenmesi, izlenmesi ve modellenmesi [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Foley, J. A., DeFries, R., Asner, G. P., Barford, C., Bonan, G., Carpenter, S. R., Chapin, F. S., Coe, M. T., Daily, G. C., & Gibbs, H. K. (2005). Global consequences of land use. Science, 309(5734), 570–574.
• Foroozesh, F., Monavari, S. M., Salmanmahiny, A., Robati, M., & Rahimi, R. (2022). Assessment of sustainable urban development based on a hybrid decision-making approach: Group fuzzy BWM, AHP, and TOPSIS–GIS. Sustainable Cities and Society, 76, Article 103402. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103402
• Gao, J., An, T., Shen, J., Zhang, K., Yin, Y., Zhao, R., He, G., Hynes, S., & Ullah, J. (2022). Development of a land–sea coordination degree index for coastal regions of China. Ocean & Coastal Management, 230, Article 106370. https://doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2022.106370
• Görentaş, S. (2021). Mersin–Tarsus–Adana hattında şehirleşmenin mekânsal yapılanması ve Markov Chain modeliyle arazi kullanım senaryolarının üretilmesi [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Hamad, R., Balzter, H., & Kolo, K. (2018). Predicting land use/land cover changes using a CA–Markov model under two different scenarios. Sustainability, 10(10), Article 3421. https://doi.org/10.3390/su10103421
• Han, H., Yang, C., & Song, J. (2015). Scenario simulation and the prediction of land use and land cover change in Beijing, China. Sustainability, 7(4), 4260–4279. https://doi.org/10.3390/su7044260
• Huang, H., Li, Q., & Zhang, Y. (2019). Urban residential land suitability analysis combining remote sensing and social sensing data: A case study in Beijing, China. Sustainability, 11(8), Article 2255. https://doi.org/10.3390/su11082255
• Kalnay, E., & Cai, M. (2003). Impact of urbanization and land-use change on climate. Nature, 423(6939), 528–531. https://doi.org/10.1038/nature01675
• Konurhan, Z. (2023). Sürdürülebilir kentsel gelişim için arazi uygunluğunun değerlendirilmesi: Çanakkale ilinde bir BWM–CBS yaklaşımı. In S. Birinci, K. Ç. Kaymaz, & Y. Kızılkan (Eds.), Cumhuriyetin 100. yılına armağan: Coğrafya ve insan (pp. 589–615). Kriter.
• Konurhan, Z. (2024). Güneybatı Anadolu kıyılarında (Bodrum–Fethiye arası) turizmin mekânsal etkileri ve arazi kullanım senaryoları [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Konurhan, Z., & Ceylan, M. A. (2024). Turizmin arazi kullanımı üzerindeki etkileri ve arazi kullanım senaryoları: Bodrum–Datça örneği. Turkish Academic Research Review, 9(1), 1–32. https://doi.org/10.30622/tarr.1400541
• Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33(1), 159–174.
• Li, F., Gong, Y., Cai, L., Sun, C., Chen, Y., Liu, Y., & Jiang, P. (2018). Sustainable land-use allocation: A multiobjective particle swarm optimization model and application in Changzhou, China. Journal of Urban Planning and Development, 144(2). https://doi.org/10.1061/(ASCE)UP.1943-5444.0000425
• Lin, W., Sun, Y., Nijhuis, S., & Wang, Z. (2020). Scenario-based flood risk assessment for urbanizing deltas using future land-use simulation (FLUS): Guangzhou metropolitan area as a case study. Science of the Total Environment, 739, Article 139899. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.139899
• Liu, R. Z., Zhang, K., Zhang, Z. Z., & Borthwick, A. G. L. (2014). Land-use suitability analysis for urban development in Beijing. Journal of Environmental Management, 145, 170–179. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2014.06.020
• Liu, X., Liang, X., Li, X., Xu, X., Ou, J., Chen, Y. ve Pei, F. (2017). A Future Land Use Simulation Model (FLUS) for Simulating Multiple Land Use Scenarios By Coupling Human and Natural Effects. Landscape and Urban Planning, 168, 94-116.
• Luan, C., Liu, R., & Peng, S. (2021). Land-use suitability assessment for urban development using a GIS-based soft computing approach: A case study of Ili Valley, China. Ecological Indicators, 123, Article 107333. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.107333
• Mahiny, A. S., & Clarke, K. C. (2012). Guiding SLEUTH land-use/land-cover change modeling using multicriteria evaluation: Towards dynamic sustainable land-use planning. Environment and Planning B: Planning and Design, 39(5), 925–944. https://doi.org/10.1068/b37092
• Malmir, M., Zarkesh, M. M. K., Monavari, S. M., Jozi, S. A., & Sharifi, E. (2016). Analysis of land suitability for urban development in Ahwaz County in southwestern Iran using fuzzy logic and Analytic Network Process (ANP). Environmental Monitoring and Assessment, 188(8), Article 447. https://doi.org/10.1007/s10661-016-5401-5
• Melese, S. M. (2016). Effect of land use/land cover changes on the forest resources of Ethiopia. International Journal of Natural Resource Ecology and Management, 1(2), 51–57. https://doi.org/10.11648/j.ijnrem.20160102.16
• Meyer, W. B. (1995). Past and present land use and land cover in the U.S.A. Consequences: The Nature and Implications of Environmental Change, 1(1), 24–33.
• Meyer, W. B., & Turner, B. L. (1992). Human population growth and global land-use/cover change. Annual Review of Ecology and Systematics, 23(1), 39–61.
• Mwavu, E. N., & Witkowski, E. T. F. (2008). Land-use and cover changes (1988–2002) around Budongo Forest Reserve, NW Uganda: Implications for forest and woodland sustainability. Land Degradation & Development, 19(6), 606–622. https://doi.org/10.1002/ldr.869
• Oğuz, H., & Bozali, N. (2014). Gaziantep kentinde 2040 yılına kadar oluşabilecek arazi kullanımı/arazi örtüsü değişiminin tahmini. Journal of Agricultural Sciences, 20(1), 83–101. https://doi.org/10.15832/tbd.77489
• Rahnama, M. R. (2021). Forecasting land-use changes in Mashhad metropolitan area using cellular automata and Markov chain model for 2016–2030. Sustainable Cities and Society, 64, Article 102548. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102548
• Ramankutty, N., Graumlich, L., Achard, F., Alves, D., Chhabra, A., DeFries, R. S., Foley, J. A., Geist, H., Houghton, R. A., Goldewijk, K. K., Lambin, E. F., Millington, A., Rasmussen, K., Reid, R. S., & Turner, B. L. (2006). Global land-cover change: Recent progress, remaining challenges. In E. F. Lambin & H. Geist (Eds.), Land-use and land-cover change: Local processes and global impacts (pp. 9–39). Springer.
• Rezaei, J. (2015). Best–worst multi-criteria decision-making method. Omega, 53, 49–57. https://doi.org/10.1016/j.omega.2014.11.009
• Rezaei, J. (2020). A concentration ratio for nonlinear Best Worst Method. International Journal of Information Technology & Decision Making, 19(3), 891–907.
• Sakieh, Y., Amiri, B. J., Danekar, A., Feghhi, J., & Dezhkam, S. (2015). Scenario-based evaluation of urban development sustainability: An integrative modeling approach to compromise between urbanization suitability index and landscape pattern. Environment, Development and Sustainability, 17(6), 1343–1365. https://doi.org/10.1007/s10668-014-9609-7
• Samie, A., Deng, X., Jia, S., & Chen, D. (2017). Scenario-based simulation on dynamics of land-use–land-cover change in Punjab Province, Pakistan. Sustainability, 9(8), Article 1285. https://doi.org/10.3390/su9081285
• Talukdar, S., Singha, P., Mahato, S., Pal, S., Liou, Y.-A., & Rahman, A. (2020). Land-use land-cover classification by machine learning classifiers for satellite observations—A review. Remote Sensing, 12(7), Article 1135. https://doi.org/10.3390/rs12071135
• Turner, B. L., & Meyer, W. B. (1994). Global land-use and land-cover change: An overview. In W. B. Meyer & B. L. Turner II (Eds.), Changes in land use and land cover: A global perspective (pp. 3–10). Cambridge University Press.
• Veldkamp, A., & Lambin, E. F. (2001). Predicting land-use change. Agriculture, Ecosystems & Environment, 85(1–3), 1–6. https://doi.org/10.1016/S0167-8809(01)00199-2
• Yang, Y., Bao, W., & Liu, Y. (2020). Scenario simulation of land system change in the Beijing–Tianjin–Hebei region. Land Use Policy, 96, Article 104677. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104677